Hizaha raha an̈atiny

Azovy ma Jehovah?

Azovy ma Jehovah?

Valiny Baka amy Baiboly

 Jehovah io Zan̈ahary marin̈y koran̈iny Baiboly. Izy Pamoron̈o raha jiaby. (Apokalypsy 4:11) Paminan̈y Abrahama ndreky Mosesy samby nanompo izy. Jesosy koa nanompo izy. (Genesisy 24:27; Eksodosy 15:1, 2; Jaona 20:17) Izy tsy Zan̈ahariny firenena araiky fo, fa niny “tany jiaby.”—Salamo 47:2.

 Baiboly mivolan̈a fa Jehovah io ten̈a an̈arany Zan̈ahary. (Eksodosy 3:15; Salamo 83:18) Izio baka tamy matoanteny hebreo midika “hahavy.” Manampahaizan̈a maro mivolan̈a fa dikany an̈aran̈a io “Izy Man̈ano Raha Hahavy.” Raha zen̈y ten̈a man̈aboaka tsara anjara asany Jehovah, amy maha izy Pamoron̈o ndreky Pan̈atanteraka fikasan̈anany. (Isaia 55:10, 11) Baiboly koa man̈ampy atsika hahay toetriny Jehovah, intsaka eky toetrinany ten̈a maventy: Fitiavan̈a.—Eksodosy 34:5-7; Lioka 6:35; 1 Jaona 4:8.

 An̈arany Zan̈ahary io nalain̈y baka tamy litera efatra יהוה (YHWH). Amy teny gasy izio nadika Jehovah. Tsy ten̈a hay fanon̈onan̈a an̈arany Zan̈ahary io, tamy volan̈a hebreo taloha tan̈y. Kanefa efa ela nampiasan̈a an̈aran̈a “Jehovah” io tamy teny gasy.

Nan̈ino ma tsy hay fanon̈onan̈a an̈aran̈a Zan̈ahary io amy volan̈a hebreo taloha tan̈y?

 Volan̈a hebreo taloha tan̈y izikoa fa soratiny, tsisy zanatsoratra fa renintsoratra fo. Lera iro mikoran̈a na mamaky vo mametaka zanatsoratra mifan̈araka tsara. Kanefa izikoa fa vita fanoratan̈a iro boky amy Soratra Hebreo, na Testamenta Taloha, nisy jiosy nanjary nieritreritry fa tsy mety manon̈ono an̈arany Zan̈ahary. Ke lera iro namaky mare andininteny misy an̈aran̈a “Jehovah”, izio nisoloandro an̈aran̈a fan̈ajan̈a hafa karaha “Tompo” na “Zan̈ahary.” Mbala niparitaka fo finoanoampoan̈a zen̈y ndray efa taonjato maro tafara tatỳ, ke nanjary tsy hay eky ten̈a fanon̈onan̈a an̈aran̈a io. a

 Misy olo mivolan̈a fa “Iaveh” zen̈y fanon̈onan̈a izio. Fa misy koa mivolan̈a fa hafa fanon̈onan̈a izio. Ohatra, nisy panoratra griky taminandra taloha tan̈y, nivolan̈a fa Iae, Iabe, baka io Iaoe zen̈y tokony fanon̈onan̈a izio. Fa tamy tapany amy Levitikosy amy volan̈a griky, tan̈atiny araiky tamindro Horonambokiny Ranomasin̈y Maty, nahitan̈a Iao. Kanefa tsisy porofo man̈amarin̈y fa iro io fanon̈onan̈a an̈aran̈a io tamy volan̈a hebreo taloha tan̈y. b

Hevitry diso momba an̈arany Zan̈ahary

 Hevitry diso: Tamy Baiboly voanalohany tan̈y tsisy an̈aran̈a “Jehovah” io, fa iro fandikanteny mampiasa an̈aran̈a io fo nampiditry izio tao.

 Ny marin̈y: Iro litera efatra amy volan̈a hebreo manondro an̈aran̈a Zan̈ahary io hita mimpody im-7 000 an̈aty Baiboly ao. c Misy fandikanteny maro ndraiky kinia nan̈adoso an̈aran̈a Zan̈ahary io, baka io nisoloandro an̈aramboninahitry, karaha “Tompo.”

 Hevitry diso: Zan̈ahary Farany An̈abo io tsy mila an̈aran̈a mampiavaka izy zen̈y.

 Ny marin̈y: Zan̈ahary nan̈iraka iro panoratra Baiboly io hanoratra an̈aranany tao, baka io nirahiny nampodimpody tao andrivony. Sady izy koa man̈iraka olo manompo izy hampiasa an̈aranany io. (Isaia 42:8; Joela 2:32; Malakia 3:16; Romanina 10:13) Nisaziny Zan̈ahary iro paminan̈y diso nitady han̈ano raha hahavy olo han̈adin̈a an̈aranany io.—Jeremia 23:27.

 Hevitry diso: Izikoa zahavan̈a fombany Jiosy, tokony hadoso an̈aty Baiboly ao an̈aran̈a Zan̈ahary io.

 Ny marin̈y: Marin̈y ndraiky fa nisy tamindro panoratra lalàn̈a jiosy aby io tsy nan̈eky nanon̈ono an̈aran̈a Zan̈ahary. Kanefa izio tsy nadosondro tan̈aty Baiboly nadikandro. Tsy tiany Zan̈ahary atsika man̈araka fombafomba ataonolombelon̈o, kanefa mifanohitry amy didinany.—Matio 15:1-3.

 Hevitry diso: An̈aran̈a Zan̈ahary masin̈y io tsy tokony hatao an̈aty Baiboly, fotony ndray fanon̈onan̈a izy amy volan̈a hebreo fo tsy ten̈a hay.

 Ny marin̈y: Karaha tihivolan̈a atsika amy zen̈y fa tiany Zan̈ahary mitovy fo fomba fanon̈onanolo jiaby an̈aranany io, ndray ino ndray ino fivolan̈anandro. Kanefa hita an̈aty Baiboly ao fa tsy mitovy foeky fomba fanon̈onany panompony Zan̈ahary taloha aby io an̈aranolo araiky, fa miova arakaraka fivolan̈anandro.

 Aleva onon̈o baka ohatra Josoa, an̈arany pitsara Israelita araiky. Iro Kristianin̈y nivolan̈a hebreo, tamy taonjato voanalohany, nanon̈ono izio Yehôhshoaʽ. Fa Iesos ndraiky fanon̈onandro nivolan̈a griky aby io izio. An̈aran̈a hebreo Josoa nadika tamy volan̈a griky, izy hita an̈aty Baiboly ao. Dikanizen̈y, zay fomba fanon̈onan̈a an̈aran̈a nahazatra ndreky nety tamy volan̈andro fo nampiasaindro Kristianin̈y aby io.Asan’ny Apostoly 7:45; Hebreo 4:8.

 Karaha zen̈y koa aminy an̈arany Zan̈ahary. Ny ten̈a raha maventy tsy karakory ten̈a fanon̈onan̈a izy, fa izio ma hita amy pilasy ten̈a tokony hisy izy an̈aty Baiboly ao.

a New Catholic Encyclopedia, Niboaka Faharoe, Boky Faha- 14, pazy 883-884, mivolan̈a: ‘Tsy ela tafarany nimpodianany Jiosy baka tantsesitany, niritriretan̈a fa masin̈y loatra an̈aran̈a Iaveh io, ke nisoloan̈a ADÔNAI na ELÔHIM.’

b Izikoa mila fan̈azavan̈a fan̈ampiny, zahava aminy “An̈aran̈a Zan̈ahary amy Soratra Hebreo”, amy Fitaovan̈a Fianaran̈a Soratra Masin̈y.

c Zahava Theological Lexicon of the Old Testament, Boky Faha- 2, pazy 523-524.