1-3. (a) Ana Esitele ŵapikanaga uli paŵaŵandicilaga citengu ca ŵamkwakwe? (b) Ana mwenyewo ŵatesile cici Esitele paŵawonecele pameso pakwe?

ESITELE mwapanandipanandi akuŵandicila ku citengu ca mwenye mtima uli mkuputa. Aganisye ali mkwawona ŵandu ŵaŵaliji m’cipinda ca cakucimbicikwa ca m’nyumba ja mwenye ku Susani ali agambile kuŵa jii, ngaŵeceta cilicose. Mwati masegwe gakupikana Esitele gali ga sajo syakwe, soni yakuwala ya ucimwene yawete. Cipindaci caliji cakusalala mnope, mwati cakwete yipilala yakusalala, soni kwinani kwa cipindaci ŵakusalalisye ni matabwa ga mkungusa gakutyocela ku Lebanoni. Nambo kusalala kwa cipindaci ngakukumsokonasya Esitele. Jwalakwe nganisyo syakwe syosope sili pa mundu jwatemi pacitengu ca ucimwene, mundu jwakusosekwa kusagula kuti Esitele awulajidwe kapena iyayi.

² Mwenyejo jwamlolaga Esitele mwalung’wanu paŵajiŵandicilaga. Kaneko jwajigele simbo jakwe ni kumlanjila. Yawonekaga mpela yamwana, nambo yeleyi yamkulupwisye Esitele ku cakulemwa cagambile kutendaci. Cakulemwa cakwe caliji cakwamba kuwonecela pameso pa mwenye mkanam’ŵilanje. Payice ciŵandika mnope ni mwenyejo, Esitele akutambusukala mkono wakwe ni kujikwaya simbojo pakulosya kuyamicila.—Estere 5:1, 2.

³ Mwenye Ahasiwelo jwawonekaga kuti jwaliji jwakusicila soni jwamacili ngaŵa masanje. Mkanjo wa mayimwene ga ku Pelesiya waliji wakatala mnope, mwati lelo mpaka usumidwe madola mamiliyoni gamajinji. Nambope Esitele jwayimanyi kuti ŵamkwakwewo ŵamnonyelaga. Mwati mwenyewo ŵatite, “Cisawisye cici ŵamkwangu, soni mkusaka kuŵenda cici? Atamose mli m’ŵendile mbali jine ja ucimwene wangu cinjimpa.”—Estere 5:3.

4. Ana Esitele ŵasosekwaga kutenda masengo gakusawusya gatuli?

⁴ Esitele alosisye kala kuti akwete cikulupi soni ali jwakulimba mtima mnope. Jwalakwe alosisye yeleyi mwakuwonecela pameso pa mwenyeŵa pakusaka kwacenjela ŵandu ŵakwe kuti akawulajidwa. Atamose kuti mwenye jimkundile kuti awonegane najo, nambope jwalakwe akwete masengo gakusawusya gakuti atende. Jwasosekwaga kujinyenjelela mwenye jwakulinonyelaji kuti mundu jwakusamjegamila pakujikamucisya lunda ali jwakusakala. Ligongo ajiloŵekasisye mwenye mwakulinganya yakuti ŵandu ŵa Esitele awulajidwe. Nambo ana Esitele akajinyenyelele catuli mwenyeji, soni ana m’weji tukulijiganya cici pa cikulupi cakwe?

5, 6. (a) Ana Esitele ŵakamulicisye catuli masengo songa ja pa Mlaliki 3:1, 7? (b) Ana Esitele ŵalosisye catuli lunda paŵaŵecetaga ni ŵamkwakwe?

⁵ Esitele akakombwele kujuwula kwa mwenyewo yakusawusyayo pameso pa jwalijose juŵapali m’cipindaco. Nambo kutenda yeleyi kukatendekasisye sooni mwenyewo, soni kukampele Hamani upile wakuti aŵecete mwakulicenjela. Ana sambano Esitele ŵatesile cici? Yaka yejinji yeleyi mkaniyitendekwe, mwenye jwa lunda Solomoni jwalembile kuti, “Cindu cilicose cikwete ndaŵi jakwe, . . . ndaŵi jakutama jii soni ndaŵi jakuŵeceta.” (Mlal.3:1, 7) Aganicisye ali kum’wona Moledekayi mundu jwakulupicika ali kumjiganya msikanaju songa jeleji paŵakulaga. Mwangakayicila, Esitele jwamanyililaga kusosekwa kwa kusagula mwakuŵajilwa “ndaŵi jakuti aŵecete.”

⁶ Esitele jwatite, “Naga mpaka yanonyele mwenye, lelo ŵalakwe yalumo ni Hamani ayice ku cindimba canalinganyicisye.” (Estere 5:4) Mwenye ŵajiticisye, soni ŵam’ŵilasile Hamani. Ana akaweni kaŵecete ka lunda ka Esitele? Jwalakwe jwaŵecete mwaucimbicimbi soni jwalingenye kuti ajuwule yayamlagasyaga nganisyoyi pandaŵi jakuŵajilwa soni pamalo gambone.—Aŵalanje Miyambo 10:19.

7, 8. Ana cindimba candanda caŵalingenye Esitele caliji catuli, soni ligongo cici jwaceleŵe kwasalila mwenyewo nganijo?

 ⁷ Mwangakayicila Esitele ŵalinganyisye cakulya cakutesya lulowu. Jwalolecesye kuti atelece cakulya cakusacinonyela ŵamkwakwewo. Pacindimbapo papali finyo jwakutemtendekasya mundu kuŵa jwakusangalala. (Sal. 104:15) Ahasiwelo jwasangalele, soni ŵam’wusisye Esitele kaŵili yakusaka. Ana jeleji jaliji ndaŵi jambone jakuti aŵecete?

⁸ Nganijiŵa ndaŵi jambone jakuti Esitele aŵecete. M’malo mwakwe jwalakwe jwaŵilasilesoni mwenye yalumo ni Hamani kucindimba cine caŵalingenye lisiku lyakuyicisya. (Estere 5:7, 8) Ana ligongo cici jwalakwe jwacelewe kusala nganijo? Akaliŵalila kuti mtundu wosope wa Esitele ŵasosekwaga kuwulajidwa pakuya lilamusi lya mwenye. Ligongo lyakuti umi wa ŵandu waliji pangosi, Esitele ŵasosekwaga kusagula cenene ndaŵi jakuŵajilwa jakuŵeceta. M’yoyo jwalindilile ndaŵi jambone, yeleyi yampelesoni lipesa lyakulosya kuti akusiŵacimbicisyaga ŵamkwakwewo.

9. Ana kulitimalika kuli kwakusosekwa catuli, soni ana mpaka tumsyasye Esitele catuli panganiji?

⁹ Kulitimalika jili ndamo jakusosekwa, nambo jakusoŵa pasikati pa ŵandu ŵajinji. Atamose kuti jwalungasice mtwe, soni jwasacililaga kusala  nganisyo syakwe, nambo jwalakwe mwakulitimalika jwalindilile mpaka pandaŵi jakuŵajilwa. Pelepa mpaka tulijiganye cisyasyo cambone, ligongo m’wejisoni ndaŵi sine komboleka kuti tukusayiwona yindu yakulemweceka yakusosekwa kuyilinganya. Naga tukusaka kuti mundu jwa pa ukumu alinganye cakulemweceka cine, tukusosekwa kumsyasya Esitele mwakuŵa ŵakulitimalika. Pa Miyambo 25:15 pakusati, “Kulitimalika kukusanyenjelela jwa pa ukumu, soni lulumi lwakufasa lukusatemangula liwupa.” Mpela muŵatendele Esitele, naga tukusalindilila mpaka pandaŵi jakuŵajilwa ni kuŵeceta mwakulitimalika yakulukosi kwetu, mundu atamose aŵe jwakusisya mnope mpaka atupikanicisye. Ana Yehofa jwampele majali Esitele ligongo lya kulitimalika soni lunda lwakwe?

10, 11. Ligongo cici Hamani ŵatumbile ali atyosile ku cindimba candanda cila, soni ana ŵamkwakwe yalumo ni acimjakwe ŵamlimbikasisye kutenda cici?

¹⁰ Kulitimalika kwa Esitele kwakamucisye kuti pawonecele yakutendekwa yejinji. Cindimba cila pacamasile, Hamani jwaliji ‘jwakusangalala mnope mumtima’ ligongo jwaliwonaga kuti mwenye yalumo ni ŵamkwawo akusamnonyela mnope kupunda ŵane wosope. Hamani paŵapitaga pa cipata  ca kunyumba ja mwenye jwamsimonjile Moledekayi, m’Yuda juŵakanile kumtindiŵalila. Mpela mwatuyiwonele kala mu mtwe upite, Moledekayi nganamtindiŵalila Hamani, ngaŵaga ligongo lyakuti ŵamnyosyaga, nambo ligongo lyakuti cikumbumtima cakwe soni unasi wakwe ni Yehofa Mlungu yamlekasyaga kutenda yeleyi. Yeleyi ‘yamtumbilikasisye mnope Hamani.’—Estere 5:9.

¹¹ Hamani ali ŵasalile nganiji ŵamkwakwe soni acimjakwe, ŵamlimbikasisye kuti alinganye citela celewu mamita 22, soni akajiŵende mwenye kuti jijiticisye kuti Moledekayi akamkomele pacitelaco. Hamani ŵajiticisye yeleyi, ni mwacitema ŵamlamwile mundu jwine kuti atande kupanganya citelaco.—Estere 5:12-14.

12. Ana ligongo cici mwenye jwaŵendile kuti ajiŵalanjile mwakwesya maloŵe buku ja yakutendekwa ya m’Boma jakwe, soni ana ŵamanyilile yatuli pambesi pakwe?

¹² Lisiku lilyolyo cilo, mwenye nganagona cenene. Baibulo jikusati, “Mwenye lugono lwamalile,” ni jaŵendile kuti ajiŵalanjile mwakwesya maloŵe buku ja yakutendekwa ya m’Boma. M’bukuji mwalijisoni ngani jakwamba yauciswamba yaŵalingenye ŵandu yakusaka kum’wulaga Ahasiwelo. Jwalakwe jwakumbucile nganiji, soni kuti ŵandu ŵaŵatesile yauciswambayi ŵakamwile ni kwawulaga. Nambi wuli pakwamba Moledekayi juŵajuwile yauciswambayi? Mwacitema, mwenyeji jwawusisye naga Moledekayi ŵapocele mbote jilijose. Ŵanduwo ŵajanjile kuti pangali cilicose caŵamtendele munduju.—Aŵalanje Estere 6:1-3.

13, 14. (a) Ana yindu yatandite catuli kumsokonecela Hamani? (b) Ana ŵamkwakwe soni acimjakwe ŵa Hamani ŵamsalile yatuli?

¹³ Mwakutumbila, mwenyeji jawusisye naga papali jwamkulungwa jwakamkamucisye kulolecesya kuti Moledekayi apocele mbote. Yaliji yakusimonjesya kuti jwamkulungwa juŵalaŵile kwawula kunyumba kwa mwenye palisikuli jwaliji Hamani. Komboleka kuti jwalakwe jwapite kukuŵenda kuti mwenye jijiciticisye yakuti Moledekayi awulajidwe. Nambo Hamani mkanaŵende yaŵasakagayo, mwenye jwam’wusisye yindu yambone yampaka atende pakumcimbicisya mundu jwatesile yindu yakwasangalasya mwenyewo. Hamani jwaganicisyaga kuti mundu jweleju jwaliji jwalakwe. M’yoyo Hamani jwasalile mwenyewo yindu yejinji yakuti atende pakumcimbicisya mundujo. Jwalakwe jwasasile kuti munduju akusosekwa kum’weca mkanjo wakucimbicikwa, soni jwamkulungwa jwakucimbicikwa mnope ajende ni munduju mu Susani mosope ali akwesile haci ja mwenye, ni amlumbeje mwakwesya maloŵe pakolanga lina lyakwe kuti ŵandu wosope apikane. Aganisye mujawonecele ngope ja Hamani ali ayimanyi kuti mundu jwakusosekwa kumpa ucimbicimbi welewu jwaliji Moledekayi. Ana am’manyi mundu jwele mwenye jwamsagwile kuti amlumbeje Moledekayi? Ŵaliji Hamani pejo.—Estere 6:4-10.

¹⁴ Mwakunyinyitika, Hamani jwatesile masengo gaŵagaweni kuŵa gakutuluka mnope. Pambesi pakwe jwawutucile kunyumba ali mkutenda sooni mnope. M’yoyo ŵamkwakwe soni acimjakwe ali apikene kuti Hamani ŵamlumbaga Moledekayi pelanguka, ŵamsalile Hamani kuti ngapakombola kulimbana ni Moledekayi.—Estere 6:12, 13.

15. (a) Ana paliji umbone watuli ligongo lya kulitimalika kwa Esitele? (b) Ligongo cici luli lunda kola “ndamo jakulindilila”?

 ¹⁵ Ligongo lyakuti Esitele jwalitimalice ni kulindilila lisiku limo mkanajisalile mwenye yakulukosi kwakwe, yeleyi yapelece lipesa lyakuti Hamani atende yindu yakulitocesya ucimbicimbi wakwe. Komboleka kuti ŵaliji Yehofa jwaŵatendekasyaga kuti lugono lwa malile mwenye Ahasiwelo. (Miy. 21:1) Ni ligongo lyakwe maloŵe ga Mlungu gakusatulimbikasya kuti tuŵeje ni “ndamo jakulindilila.” (Aŵalanje Mika 7:7.) Naga tukusamkulupilila Yehofa ni kumlindililaga, mpaka yitukamucisye kupata matala gambone gakumasya cenene yakusawusya yetu kupunda matala gatukasagwile jika.

16, 17. (a) Ana ndaŵi jambone jakuti Esitele “aŵecete” jaliji japi? (b) Ana Esitele ni Fasiti, ŵamkwawo mwenye ŵakala ŵalekanganaga mwatuli?

¹⁶ Palisiku lyakuyicisya Esitele ali alinganyisyesoni cindimba, ngamkanasosekwasoni kwembeceya kuti ciŵasalilepe mwenyewo, m’yoyo jwalakwe ŵasalile yosope. Nambo ana ŵatesile yeleyi mwatuli? Ndaŵi jakwanile, ni mwenye ŵala ŵampelesoni lipesa lyakuti asale cindu caŵasakaga. (Estere 7:2) Jeleji sano jaliji ndaŵi jambone jakuti Esitele “aŵecete.”

¹⁷ Awanicisye kuti akulola Esitele ali mkupopela kwa Mlungu jwakwe camumtima mkanaŵecete maloŵe gakuti, “Naga akuyiwona kuti ndili jwakuŵajilwa pemeso pawo, soni naga akuyiwona kuŵa yambone, nguŵenda kuti akulupusye umi wangu nambosoni wa ŵandu ŵa mtundu wangu.” (Estere 7:3) Esitele pakusala maloŵe gakuti naga akuyiwona kuŵa yambone jwalosisye kuti ŵacimbicisyaga mwenyewo mpela mundu jwakwete ukumu wakulamula. Kusala yisyene Esitele jwaliji jwakulekangana ni Fasiti, jwamkongwe jwakala jwa mwenyewo, jwele jwanganiŵacimbicisyaga. (Estere 1:10-12) Konjecesya pelepo Esitele nganiŵaŵecetela mwenyewo kuti ŵaliji ŵakuloŵela ligongo lyakumkulupilila Hamani, yele yikatendekasisye sooni. M’malo mwakwe, ŵaŵendile mwenyewo kuti akulupusye umi wakwe.

18. Ana Esitele jwasasile mwatuli cakusawusya cakwe kwa mwenye?

 ¹⁸ Yaŵaŵendile Esitele mwangakayicila yasimonjesye mwenye soni ŵaliji ŵakusacilila kutendapo kandu. Ana mundu jwakulimba mtima jwaŵasakaga kuwulaga ŵamkwawo mwenyewo ŵaliji ŵani? Esitele ŵajendelecele kuti, “Pakuŵa une yimpepe ni ŵandu ŵangu atusumisye kuti atujonanje, kutuwulaga soni kutupyajila. Nambo yikaŵe kuti agambile kutusumisya mpela acikapolo ŵacilume soni ŵacikongwe, ngamkaniŵeceta cilicose, nambo ligongo lyakuti yakusawusyayi cijonanjisyesoni yindu yine ya mwenye, akakunda kuti yeleyi yitendekwe.” (Estere 7:4) Alole kuti Esitele ŵasasile cakusawusya cakwe mwangapita mu mbali, nambosoni ŵajonjecesye kuti ngamkanaŵeceta cilicose naga akagambile kwasumisya mpela acikapolo. Jwalakwe ŵasosekwaga kwasalila mwenyewo yakuwulajidwa kwa mtundu wakwe ligongo lyakuti mwenyewo yikakwayiyesoni.

19. Ana tukulijiganya cici kutyocela kwa Esitele pakwamba yakuŵeceta nganisyo syetu mwakamula mtima?

¹⁹ Cisyasyo ca Esiteleci cikutujiganya yampaka tutende pakuŵeceta nganisyo syetu mwakamula mtima. Naga tukusaka kumsalila cakusawusya cetu jwakunonyelwa jwetu kapena mundu jwa pa ukumu tukusosekwa kuŵeceta mwakulitimalika, mwaucimbicimbi, soni kuŵeceta mwacilungamo nambo mwangapita mumbali.—Miy. 16:21, 23.

20, 21. (a) Ana Esitele jwajuwile catuli yauciswamba ya Hamani, soni ana mwenye ŵatesile cici paŵapikene yeleyi? (b) Ana Hamani ŵatesile cici ali ayimanyi kuti yauciswamba yakwe yimanyice?

²⁰ Ahasiwelo jwawusisye kuti, “Ana mundu jweleju ali ŵani, soni ali kwapi mundu jwalimbile mtima kutenda yakusaka yakwe?” Aganicisye ali mkuwona Esitele ali kumlanjila mundujo aciŵecetaga kuti, “Mundu jwakwe ni aju, Hamani, mmagongo soni mundu jwakusakala.” Ana Hamani ŵajanjile yatuli panganiji? Wamkamwile woga mnope. Aganicisye ali mkujiwona ngope ja mwenye jangakaŵa kutumbilajo, jili jitesile ngwinyata ni ukali.  Jwalakwe sambano juyimanyi kuti mundu juŵamjegamilaga pakumkamucisya lunda amloŵekasisye mwakusindicisya cidindo pa lilamusi lyakuwulaga ŵamkwakwe ŵakunonyelwa. Mwenyejo jwawutucile pasa mumgunda kuti akalitamice mtima pasi.—Estere 7:5-7.

²¹ Hamani ali ayimanyi kuti yauciswamba yakwe yimanyice, jwatindiŵalile ŵamkwawo mwenyewo. Mwenyewo ali awusile mu cipindaco ni cakwamba kum’wona Hamani ali aligwisisye pampando waŵatemi Esitele acicondelelaga kumkululucila, mwenye ŵala ŵatumbile mnope mwati ŵam’wonaga Hamani mpela akusaka kwakamulila ŵamkwakwe nyumba mwawo. Yeleyi yasimicisye kuti Hamani akusosekwa kuwa basi! Hamani ŵajigalidwe ni kumsiŵa kumeso. Konjecesya pelepo, mundu jwine jwakamula masengo kunyumba ja mwenye jwasalile mwenyewo kuti Hamani ŵapanganyisye citela cekulungwa cakuti amkomele Moledekayi. Ahasiwelo cakwamba kupikana yeleyi, mwacitema jwalamwile kuti Hamanijo amkomele pacitelaco.—Estere 7:8-10.

22. Ana cisyasyo ca Esitele mpaka citujiganye catuli kuti tukajasa mtima, soni kuti tujendelecele kola cikulupi?

²² M’cilambo cangali cilungamoci, yili yakusawusya kwembeceya kuciwona cilungamo cili mkutendekwa. Ana pakwete paganicisye yeleyi? Nambo Esitele nganajasa mtima, jwajendelecele kola cikulupi. Pajakwanile ndaŵi jakuti aŵecete, jwalakwe mwacilungamo jwaŵecete mwakulimba mtima, soni jwalakwe jwakulupilile kuti Mlungu catende kwineko. Kwende nombe m’weji tukuyeje cisyasyo cakweci. Kutandila ndaŵi ja Esitele, Yehofa nganacenga. Mpela muyaŵelele ni Hamani, Yehofa ali jwakupakombola kwakamula ŵakusakala, ni yitega yawo yakusategaga.—Aŵalanje Salimo 7:11-16.

23. (a) Ana mwenye jwapelece mbote jatuli kwa Moledekayi ni Esitele? (b) Ana yaŵalocesye Yakobo ali asigele panandi kuwa yakwamba Benjamini yakwanilicikwe mwatuli? (Alole libokosi lyakuti “Yakulocesya Yakwanilicikwe.”)

²³ Pambesi pakwe mwenye jwayimanyi kuti Moledekayi nganagamba kumkulupusyape ku yauciswamba, nambosoni ni juŵamlelite Esitele. Ahasiwelo jwam’ŵisile Moledekayi kuŵa nduna jekulungwa. Mwenye ŵapelece kwa Esitele Nyumba ja Hamani soni cipanje cakwe cosope. Ni Esitele ŵamsalile Moledekayi kuti asamalileje cipanjeco.—Estere 8:1, 2.

24, 25. (a) Ana ligongo cici Esitele jwadandawulagape atamose kuti yawuciswamba ya Hamani yamanyice? (b) Ana Esitele ŵaŵisilesoni umi wakwe pangosi catuli?

 ²⁴ Sambano Esitele ni Moledekayi ŵakulupwice. Ana pelepa nikuti Esitele nganasosekwasoni kudandawula cilicose? Esitele akaliji mundu jwakulinonyela nakatesile yeleyi. Pandaŵiji lilamusi lyaŵalitamilikasisye Hamani lyawandile mu ucimwene wosope wa Pelesiya. Hamani ŵatesilesoni namlondola kapena kuti Puli, komboleka kuti yaliji yakwayana ni kulupilila misimu kuti amanyilile ndaŵi jambone jakutenda yawuciswambayo. (Estere 9:24-26) Lisikulyo lyaliji kusogolo m’miyesi jakuyicisya. Nambo lyawandicilaga mwacitema. Ana yikakombolece kulekasya yeleyi kuti yikatendecela Ayuda?

²⁵ Esitele jwaŵisile umi wakwe pangosi, pakwawulasoni kwa mwenye mkanam’ŵilanje. Pandaŵiji, jwalililaga ŵandu ŵa mtundu wakwe, jwaŵendaga ŵamkwakwe kuti amasye lilamusi lyakogoyalyo. Nambo lilamusi lyaŵalitamilikasyaga mu ulamusi wa Pelesiya nganilicengaga. (Dan. 6:12, 15) M’yoyo, mwenye jwapele mwanja Esitele ni Moledekayi macili gakuti apanganye lilamusi line. Kaneko, ŵawandisyesoni utenga wakusala kuti Ayuda akwete macili gakulicenjela. Ŵandu ŵakwela mahaci ŵawandisye utengawu mu ucimwene wosopewo. Ni utengawo ŵayicile Ayuda, mwati mitima jawo jatamilicice. (Estere 8:3-16) Aganicisye ali mkwawona Ayuda mu ucimwene wosopewo ali ajigele yida ni kosecelaga kuputa ngondo jakulicenjela. Jemanjaji ngamkanatenda yeleyi pali pangali lilamusi lyasambanolyo. Ana “Yehofa jwa makuga” akakamucisye ŵandu ŵakwe?—1 Sam. 17:45.

26, 27. (a) Ana Yehofa jwakamucisye catuli ŵandu ŵakwe kumalana ni acimmagongo wawo? (b) Ana kuwulajidwa kwa ŵanace likumi ŵa Hamani kwakwanilisye yakulocesya yapi?

 ²⁶ Lisikulyo palyakwanile, ŵandu ŵa Mlungu ŵaliji ŵakoseka. Acakulungwakulungwa ŵa Apelesiya paŵapikene kuti Moledekayi nduna jekulungwa ali mu Yuda, ŵaŵele kumbali ja Ayuda kuti ŵacenjele. Yehofa ŵakamucisye mnope ŵandu ŵakwe kuti apunde ngondojo. Mwangakayicila jwalakwe ŵalolecesye kuti acimmagongo ŵakwe agomecedwe, mwati ngaŵa mkuŵatendasoni cilicose ŵandu ŵakwe. *—Estere 9:1-6.

²⁷ Konjecesya pelepa umi wa Moledekayi ukaliji pangosi naga jwalakwe akalolelaga nyumba ja Hamani ŵanace likumi ŵa mundu jwakusakalaju ali cijumi. M’yoyo, jemanjajisoni ŵawuleje. (Estere 9:7-10) Pelepa, yakulocesya ya m’Baibulo yakwanilicikwe, pakuŵa Mlungu ŵasasile mkanipaŵe kuti mtundu wosope wa Aamaleki wucijonanjikwa ligongo waliji acimmagongo wakusakala wa ŵandu ŵakwe. (Deut. 25:17-19) Ŵanace ŵa Hamaniŵa komboleka kuti ni ŵaŵaliji ŵakumalisya kuwulajidwa mu mtunduwo.

28, 29. (a) Ligongo cici lyaliji lisosa lya Yehofa kuti Esitele ni ŵandu ŵakwe aputeje ngondo? (b) Ligongo cici cisyasyo ca Esitele cili cakamucisya moŵa agano?

²⁸ Atamose kuti Esitele jwaliji jwacinondipile, nambo jwatesile masengo gekulungwa, mpela kupanganya lilamusi lyakwayana ni ngondo ja Ayuda pakulicenjela, soni jwalamwile yakuti ŵanace ŵa Hamani awulajidwe. Kutenda yeleyi nganijiŵa ngani ja masanje. Lisosa lya Yehofa lyaliji lyakuti ŵandu ŵakwe akajonanjikwa, ligongo Mesiya juŵamsasile mkanipaŵe jwaliji jwakuti cacipagwila mu mtundu wa Ayisalayeli, soni ni jwaŵaliji jwakuti cacakulupusya ŵandu. (Gen. 22:18) Ŵakutumicila ŵa Mlungu moŵa agano akusasangalala kumanyilila kuti Mesiya jwali Yesu paŵayice pacilambo capasi jwalekasisye ŵakumkuya ŵakwe kuti akaputaga nawo ngondo.—Mat. 26:52.

²⁹ Nambope, Aklistu akusaputaga ngondo jausimu. Ngondojo jikusaŵa jakulimbana ni Satana jwakusacilila mnope konanga cikulupi cetu mwa Yehofa Mlungu. (Aŵalanje 2 Akolinto 10:3, 4.) Cisyasyo ca Esitele cili cakamucisya moŵa agano. Mpela jwalakwe kwende tulosyeje cikulupi cetu patukuŵeceta nganisyo syetu mwakamula mtima soni mwalunda, patukutenda yindu mwakulimba mtima, nambosoni patukuŵa ŵangalinonyela mwa kwacenjela ŵandu ŵa Mlungu.