ENOKEʼ 365 años kuxlaji, kantéen maas chowakchaj u kuxtal tiʼ le suuk u kuxtal wíinik bejlaʼoʼ. Kex talam u creertik máakeʼ teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ juntúul máak bukaʼaj u jaʼabiloʼ maʼ chʼijaʼaniʼ. Walajki 5.000 añosaʼ maas ku xáantal u kuxtal wíinik. Jeʼex Adán, le yáax wíinikoʼ, maas tiʼ 600 años yaantiʼ ka síij Enok, tsʼoʼoleʼ kuxlaj uláakʼ 300 años. Yaan jujuntúul máakoʼob anchaj teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ hasta maas yaʼab años kuxlajoʼob. Le oʼolal kex 365 años yaan tiʼ Enok kaʼacheʼ láayliʼ táankelmeʼ yéetel chíikaʼan jeʼel u kuxtal maas yaʼab añoseʼ. Chéen baʼaleʼ maʼ bey úuchikiʼ.

U kuxtal Enokeʼ tiaʼan kaʼach tu chiʼ kíimileʼ. Chéen máans ta tuukul táan u púutsʼul, maʼ tu páajtal u creertik maʼ kʼaʼam tumen le máakoʼob le baʼax tu yaʼalaj ken u beet Diosoʼ. Chíikaʼan tu táan u yichoʼob jach pʼujaʼanoʼob. U pʼekmoʼob Enok, le baʼax tu yaʼaloʼ bey xan le Dios túuxtoʼ. U jaajileʼ maʼ tu páajtal u beetkoʼob loob tiʼ Jéeoba, pero jeʼel u páajtal u beetkoʼob loob tiʼ Enokeʼ. Maʼ xaaneʼ Enokeʼ táan u máansik tu tuukul wa yaan u kaʼa ilik u láakʼtsiloʼob. ¿Táan wa ta tʼaan u tuukul tiʼ u yatan yéetel tiʼ u hijas, bey xan tiʼ Matusalén u hijo yéetel tiʼ Lamek u yáabil? (Génesis 5:21-23, 25). ¿Tsʼoʼok wa tiʼ beyoʼ?

Yaʼab baʼax maʼ jach ojéelaʼan yoʼolal u kuxtal Enokiʼ. Teʼ Bibliaoʼ chéen óoxtéen ku chʼaʼchiʼitaʼal (Génesis 5:21-24; Hebreoʼob 11:5; Judas 14, 15). Yéetel le junpʼíit baʼax ku yaʼalaʼal tu yoʼolal teʼ Bibliaoʼ ku yáantkoʼon k-máans t-tuukul bix muʼukʼaʼanil kaʼach u fe. ¿Táan wa a tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet ichil a familia? ¿Tsʼoʼok wa u kʼaʼabéettal a defendertik junpʼéel baʼax a wojel jaaj? Wa beyoʼ yaʼab baʼax jeʼel a kanik tiʼ le fe anchaj tiʼ Enokoʼ.

Tu kʼiiniloʼob Enokeʼ táan kaʼach u bin u maas kʼastal yóokʼol kaab. Desde ka anchaj Adán tak tu kʼiiniloʼob Enokeʼ tsʼoʼok u yantal siete chʼiʼibaloʼob. Como maʼ sen úuch máansaʼak le kʼeban tu wíinklil máakoʼ maas yaʼab años ku páajtal u kuxtal. Baʼaleʼ tsʼoʼok u jach kʼastal kaʼach bix u kuxtal wíinik yéetel tsʼoʼok u tuʼubsik Dios. Tsʼoʼok u jach píitmáan u kʼasaʼaniloʼob. Le kʼasaʼanilaʼ káaj desde le ka kíimsaʼab Abel tumen Caínoʼ. Ku tuklaʼaleʼ juntúul u paal Caíneʼ maas kʼasaʼan kaʼachi. Tu kʼiiniloʼob u yáabiloʼob Adaneʼ wíinikeʼ káaj u yeʼesik u kʼasaʼanil yaanal bixi. Káaj u chʼaʼchiʼitkoʼob u kʼaabaʼ Jéeoba pero maʼ utiaʼal u adorartikoʼobiʼ, baʼaxeʼ utiaʼal u mixbaʼalkúuntikoʼob (Génesis 4:8, 23-26).

Tu kʼiiniloʼob Enokeʼ bey kaʼach u religión le máakoʼoboʼ, le oʼolal anchaj u chʼaʼtuklik Enok baʼax ken u beete. ¿Yaan wa u kuxtal jeʼex u maasil máakoʼoboʼ? ¿Yaan wa u kaxtik u nuʼuktaj Jéeoba le jaajil Dios beet kaʼan yéetel Luʼumoʼ? Maʼ xaaneʼ jach kʼuch tu puksiʼikʼal baʼax u beetmaj Abel, máax kíimsaʼab ikil u adorartik Jéeoba jeʼex u yaʼalikoʼ. Enokeʼ tu chʼaʼtuklaj u kuxtal jeʼex Abeleʼ. Génesis 5:22, ku yaʼalik: «Enokeʼ kuxlaj jach jeʼel bix tu yóotilak [Dioseʼ]». Le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ ku yeʼesik bukaʼaj nojchil u fe kex tiaʼan kaʼach ichil máaxoʼob náachchajaʼanoʼob tiʼ Dioseʼ.  Enokeʼ letiʼe yáax máak ku yaʼalik le Biblia jach chúukpaj u yóoloʼ.

Le tekstoaʼ ku yaʼalik xaneʼ tak ka tsʼoʼok u síijil Matusalén, u hijoeʼ, Enokeʼ seguernaj u kuxtal jeʼex uts tu tʼaan Jéeobaeʼ. Jeʼex túun k-ilkoʼ kex 65 años yaan tiʼ Enokeʼ láayliʼ ku tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet tiʼ u familiaeʼ. Kex le Biblia maʼatech u yaʼalik u kʼaabaʼ u yatan, mix jaytúul u paalal anchajoʼ, k-ojel tsʼoʼok u beel yéetel anchaj u hijoʼob bey xan u hijaʼob. Wa ku yaʼalik le Biblia kuxlaj Enok jeʼex tu yóotilak Dioseʼ u kʼáat u yaʼaleʼ maʼalob úuchik u kanáantik u yatan yéetel u paalal. Enokeʼ u yojel chéen juntúul u yatan máak unaj u yantal jeʼex u yaʼalmil Jéeobaoʼ (Génesis 2:24). Tsʼoʼoleʼ tu kaʼansaj tubeel wal u paalal u yaabiltoʼob Jéeobaeʼ. ¿Baʼax utsil tu taasaj úuchik u beetik beyoʼ?

Maʼ k-ojliʼ tumen le Bibliaoʼ maʼatech u yaʼalik yaʼab baʼal tu yoʼolaloʼob. Jeʼex ken tʼaanak tiʼ Matusalén, le máak kuxlaj maas yaʼab años yéetel kíim teʼ año ka úuch le Búulkabaloʼ, maʼatech u yaʼalik bix tu yeʼesil u fe. Chéen baʼaleʼ Matusaleneʼ anchaj juntúul u hijo ku kʼaabaʼtik Lamek. Lamekeʼ maas tiʼ cien años yaantiʼ ka kíim Enok, letiʼeʼ tu yeʼesaj jach nojoch u fe hasta aʼalaʼabtiʼ tumen Jéeoba ka u yaʼal junpʼéel profecía kun béeykuntbil tumen Noé, u hijo. Le profecíaaʼ béeychaj ka úuch le Búulkabaloʼ. Noé xaneʼ kʼaj óoltaʼab bey juntúul máak tu yuʼubaj u tʼaan Dios, jeʼex Enok u kaʼa abuelooʼ. Noeeʼ maʼ tu kʼaj óoltaj u kaʼa abueloiʼ pero pʼaʼat junpʼéel maʼalob ejemplo tiʼ. Maʼ xaaneʼ tu yojéeltaj baʼax tu beetaj Enok tumen tsikbaltaʼabtiʼ tumen u láakʼtsiloʼob jeʼex u papá, u abuelo wa tumen Jared, u papá Enok. Le ka kíim Jaredeʼ 366 años yaan tiʼ Noé (Génesis 5:25-29; 6:9; 9:1).

Jelaʼan bix kuxlajik Adán yéetel Enok. Adaneʼ minaʼan kaʼach u kʼeban, baʼaleʼ kʼebanchaj tu táan Jéeoba yéetel tu beetaj u kʼastal le yóokʼol kaab tuʼux kun kuxtal u paalaloʼ. Enokeʼ j-kʼeban wíinik, kex beyoʼ tu yuʼubaj u tʼaan Dios yéetel tu yeʼesaj tiʼ u paal le fe unaj u yantaltiʼoboʼ. Enokeʼ 308 años yaantiʼ ka kíim Adán. Tumen tu beetaj u bin kʼaasil tiʼ u láakʼtsiloʼobeʼ, ¿oʼtaʼab wa Adán ka kíimi? Maʼ k-ojliʼ. Chéen baʼax k-ojleʼ Enokeʼ ‹kuxlaj jach jeʼel bix tu yóoltilak Dioseʼ› (Génesis 5:24).

Wa tsʼokaʼan a beel bey xan wa yaan a paalaleʼ le fe tu yeʼesaj Enokoʼ jach jeʼel u yáantkecheʼ. Kex kʼaʼabéet a kanáantik a watan yéetel a paalal yéetel a tsʼáaik baʼax kʼaʼabéettiʼobeʼ, maas kʼaʼabéet a wáantkoʼob u natsʼubaʼob tiʼ Dios (1 Timoteo 5:8). Chéen baʼaleʼ utiaʼal leloʼ kʼaʼabéet a beetik baʼax ka waʼalik. Wa ka beetik baʼax ku yaʼalik Dios jeʼex tu beetil Enokoʼ, yaan a tsʼáaik junpʼéel maʼalob ejemplo tiʼ a familia.

Maʼ xaaneʼ Enokeʼ tu yuʼububa tu juunal, tumen kuxlaj ichil máakoʼob maʼatech u yuʼubikoʼob u tʼaan Dios. ¿Tu yilaj wa Jéeoba baʼax ku yúuchultiʼ? Tu yilaj. Junpʼéel kʼiineʼ Jéeobaeʼ tʼaanaj tu yéeteleʼ ka tu yaʼalajtiʼ ka xiʼik u yaʼal tiʼ le máakoʼob baʼax ku taal u kʼiinoʼ. Bey úuchik u kʼuchul u beet u profetail Enokoʼ. Le baʼax tu yaʼaloʼ letiʼe yáax profecía ku chíikpajal teʼ Bibliaoʼ. Lelaʼ k-ojel  tumen ka máan yaʼab añoseʼ, Judas u yíitsʼin Jesuseʼ tu tsʼíibtaj le profecía tu yaʼalaj Enokoʼ. *

¿Baʼax profecíail tu yaʼalaj Enok? Tu yaʼalaj: «Jéeobaeʼ taal yéetel u milesil u kiliʼich angeloʼob, utiaʼal ka u juzgart tuláakal le máakoʼoboʼ, yéetel utiaʼal ka u yeʼes le baʼaloʼob kʼaastak tu beetaj le máaxoʼob u pʼekmoʼob Dios tu yoʼolal u kʼasaʼaniloʼoboʼ, bey xan tu yoʼolal le kʼaakʼas baʼaloʼob tu yaʼaloʼob tu contraoʼ» (Judas 14, 15). Wa ka a wileʼ le profecíaaʼ aʼalaʼab bey tsʼoʼok u béeytaleʼ. Yaʼab profetaʼobeʼ bey xan úuchik u beetkoʼoboʼ, beyoʼ tu yeʼesoʼob jach yaan u béeytal le baʼax ku yaʼalik Diosoʼ (Isaías 46:10).

Maʼ xaaneʼ Enokeʼ anchaj u tsikbaltik tiʼ tuláakal le máakoʼoboʼ. ¿Bix wal tu yaʼaliltiʼobeʼ? Enokeʼ juntaatsʼ úuchik u yaʼaliktiʼobeʼ kʼasaʼan le máaxoʼob u pʼekmoʼob Diosoʼ, tumen le baʼaxoʼob ku beetkoʼob yéetel ku yaʼalikoʼoboʼ tiaʼan tu contra Dioseʼ. Tu yaʼalajtiʼobeʼ kʼaschajaʼan le yóokʼol kʼaab tu káajsoʼob desde ka jóoʼsaʼab le yáax wíinikoʼob teʼ Edenoʼ. Jéeobaeʼ yaniliʼ u xuʼulskoʼob ken taalak yéetel «u milesil u kiliʼich angeloʼob» u líiʼsmubaʼob utiaʼal baʼateleʼ. Enokeʼ maʼ tu chʼaʼaj saajkil tʼaaniʼ kex chéen tu juunal yaan kaʼachi. Lamek, u táankelem áabileʼ, jach u yaabiltmaj yéetel ku respetartik wal u abueloeʼ.

U tsikbalil Enokeʼ ku beetik k-tuklik bix k-ilik le yóokʼol kaaboʼ. ¿K-ilik wa jeʼex u yilaʼal tumen Diosoʼ? Kex úuch kíimik Enokeʼ, le baʼaxoʼob tu yaʼaloʼ láayliʼ jaajtak utiaʼal le yóokʼol kaabaʼ. Jéeobaeʼ tu taasaj le Búulkabal utiaʼal u xuʼulsik le kʼasaʼan yóokʼol kaab yaan kaʼach tu kʼiiniloʼob Noeoʼ. Chéen baʼaleʼ le baʼax úuchoʼ ku yeʼesik baʼax ku taal u kʼiin xan tiʼ le yóokʼol kaabaʼ: junpʼéel xuʼulsajil maas nojoch tiʼ le Búulkabaloʼ (Mateo 24:38, 39; 2 Pedro 2:4-6). Bejlaʼa xaneʼ Dioseʼ tsʼoʼok u líiʼskuba yéetel u milesil u kiliʼich angeloʼob utiaʼal u xuʼulskoʼob le kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ. Jach unaj k-chʼaʼik en cuenta baʼax tu yaʼalaj Enok yéetel unaj k-aʼalik tiʼ le máakoʼob baʼax ku taal u kʼiinoʼ. Yaan horaeʼ jeʼel k-uʼuyikba t-juunal, wa k-láakʼtsiloʼob yéetel k-amigoʼob maʼatech u meyajtikoʼob Jéeobaeʼ. Chéen baʼaleʼ unaj k-kʼaʼajsikeʼ Jéeobaeʼ mix juntéen tu pʼataj Enok yéetel mix juntéen ken u pʼat máaxoʼob chúukaʼan u yóoloʼob tiʼ.

¿Bix kíimik Enok? Maʼ yaʼab baʼax k-ojel yoʼolal u kuxtaliʼ, menos bix úuchik u kíimil. U libroil Genesiseʼ chéen ku yaʼalik: «Tu yoʼolal kuxlajik Enok jach jeʼel bix tu yóotilak [Dioseʼ]; junpʼéel kʼiineʼ [saʼati] yoʼolal bisaʼab tumen [Dios]» (Génesis 5:24). ¿Bix úuchik u bisaʼal Enok tumen Dios? Apóstol Pabloeʼ ku yaʼalik: «Tu yoʼolal fejeʼ, Enokeʼ bisaʼab táanxel tuʼux utiaʼal maʼ u yilik le kíimiloʼ, yéetel mix tuʼux kaxtaʼabi, tumen Dios bis táanxel tuʼux; baʼaleʼ táanil tiʼ u bisaʼaleʼ, jaajkúuntaʼab jach ku lúubul utsil tiʼ Dios» (Hebreoʼob 11:5). ¿Baʼax tu yóotaj u yaʼal Pablo yéetel le tʼaan «bisaʼab táanxel tuʼux utiaʼal maʼ u yilik le kíimiloʼ»? Le bix traducirtaʼanil jujunpʼéel Bibliaʼoboʼ ku tsʼáaikoʼob naʼatbil bisaʼab Enok teʼ kaʼan tumen Diosoʼ, baʼaleʼ leloʼ maʼ jaajiʼ tumen Jesucristoeʼ letiʼe yáax wíinik kaʼa kuxkíintaʼab utiaʼal u bin kaʼanoʼ (Juan 3:13).

¿Baʼaxten túun ku yaʼalik le Biblia «bisaʼab táanxel tuʼux utiaʼal maʼ u yilik le kíimiloʼ»? Jéeobaeʼ tu beetaj u saʼatal u kuxtal, maʼ xaaneʼ utiaʼal maʼ u muʼyaj ken kíimsaʼak tumen le kʼasaʼan máakoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ ¿bix tu yojéeltil Enok «jach ku lúubul  utsil tiʼ Dios» teʼ súutuk nukaʼaj kíimiloʼ? Maʼ xaaneʼ Dioseʼ tu tsʼáaj junpʼéel náay tiʼ utiaʼal u yilik bix le Paraíso kun antal way Luʼumoʼ. Ka tsʼoʼok u yeʼesaʼaltiʼ kʼamaʼan tumen Jéeobaeʼ ka túun kíimi. Ka tʼaanaj apóstol Pablo tiʼ Enok, bey xan tiʼ uláakʼ xiiboʼob yéetel koʼoleloʼob chúukpaj u yóoloʼob tiʼ Dioseʼ, tu yaʼalaj: «Le ka kʼuch u kʼiinil u kíimil le máakoʼobaʼ láayliʼ yaan u fejoʼobeʼ» (Hebreoʼob 11:13). Ka tsʼoʼok u kíimileʼ joʼopʼ u kaxtaʼal wal u wíinklil tumen u enemigoʼobeʼ, pero maʼ tu yiloʼob tuʼux tsʼoʼoki tumen Jéeobaeʼ tu beetaj u saʼatal. Beyoʼ maʼ meyajnaj u wíinklil ichil le kʼaakʼas adoración ku beetkoʼoboʼ. *

Yéetel le baʼaxoʼob tsʼoʼok k-ilkaʼ koʼoneʼex máansik t-tuukul baʼaxoʼob tu beetaj le jach taʼaytak u kíimiloʼ. Kex maʼ tsʼíibtaʼan teʼ Biblia jach bix úuchikoʼ, máans ta tuukul lelaʼ: Enokeʼ táan u púutsʼul, tsʼoʼok u jach kaʼanal áalkab. Tu paacheʼ táan u taal yaʼabkach máakoʼob jach pʼujaʼanoʼob yoʼolal le baʼaxoʼob aʼalaʼabtiʼoboʼ. Enokeʼ tu kaxtaj tuʼux u taʼakikuba utiaʼal u jeʼelel, baʼaleʼ u yojel maʼ tu páajtal u púutsʼul. U yojel yaan u kíimsaʼal, maʼ tun chʼaʼabil óotsilil tiʼ. Mientras táan u chʼaʼik u yóoleʼ táan u orar tiʼ Jéeoba. Teʼ súutukoʼ tu yuʼubaj jach jeetsʼel u yóol u puksiʼikʼal, ka bisaʼab tiʼ junpʼéel náanach kúuchil.

Tu yileʼ le kúuchiloʼ jach jelaʼan tiʼ le tuʼux u taaloʼ. Le kúuchilaʼ bey jeʼex jatsʼutsil u jardinil Edén kaʼachoʼ, chéen baʼaleʼ minaʼan querubinoʼob kanáantik utiaʼal maʼ u yokol wíinikiʼ. Tu yilaj xiiboʼob yéetel koʼoleloʼob toj u yóoloʼob, tʼaʼajoʼob yéetel tuláakloʼob maʼalob u biskubaʼob. Xuʼul tak u yilik u pʼektaʼal yéetel u chʼaʼpachtaʼal. Yéetel le náayaʼ Enokeʼ tu tsʼáaj cuentaeʼ Jéeobaeʼ u yaabiltmaj yéetel kiʼimak u yóol tu yoʼolal. Enokeʼ u yojel tiʼ kun kajtaliʼ, u túumben otoch. Ka tu yuʼubaj jach jeetsʼel u yóoleʼ, tu tsʼok chʼaʼaj u yiikʼeʼ ka kíimi.

Desde teʼ kʼiin jeʼeloʼ tu táan Jéeobaeʼ táan u wenel, tiaʼan tu tuukul Jéeobaeʼ. Ka taal Jesús way Luʼumeʼ tu yaʼaleʼ le máaxoʼob yanoʼob tu tuukul Diosoʼ yaan u kʼuchul u kʼiinil u yuʼubikoʼob u tʼaan Jesús, yaan u jóokʼloʼob teʼ muknaloʼ utiaʼal ka kuxlakoʼob tiʼ junpʼéel kiʼichkelem Paraíso way Luʼumeʼ (Juan 5:28, 29).

¿A kʼáat wa antal tiʼ junpʼéel kúuchil beyaʼ? ¡Bukaʼaj maʼalobil ka k-kʼaj óolt Enok! Chéen tukult bukaʼaj baʼaloʼob jatsʼutstak ken k-kan tiʼ letiʼ. Yaan u tsikbaltiktoʼon wa u tsʼook súutukil u kuxtaloʼ bey jeʼex le k-tuklikoʼ. Chéen baʼaleʼ desde bejlaʼeʼ yaan junpʼéel baʼal unaj k-kanik tiʼ letiʼ. Ka tsʼoʼok u tʼaan apóstol Pablo tu yoʼolal Enokeʼ tu yaʼalaj: «Wa minaʼan u fe máakeʼ maʼ tu páajtal u lúubul utsil tiʼ Dios» (Hebreoʼob 11:6). ¡Jach maʼalob ka yanaktoʼon le fe anchaj tiʼ Enokoʼ!