BA SUSAN batendeke ukukwata amepusho pali Lesa ninshi bali fye ne myaka 7 ilyo cibusa wabo Al, uwa myaka 9 bamutekele mu cipatala. Uyu cibusa wabo atendeke ukupemena kuli cimashini pa mulandu wa kulwala ubulebe (polio). Ba Susan balembele ilyashi lyabo mu nyunshipepala ya The New York Times iya pa January 6, mu 2013.

Ilyo ba Susan bapempwile Al mu cipatala, baipwishe banyina abati: “Cinshi Lesa engalekela umwana umunono ukulalwala ifi?”

Banyina batile: “Bashimapepo batila Lesa umwine alishiba ico amulwalikila, lelo ine nshaishiba ico Lesa acitila ifi.”

Ilyo papitile imyaka ibili ukutula apo Al alwalile, mu 1954, ba Jonas Salk balisangile umuti wa kubomfya pa kuicingilila ku bulwele bwa polio. E ico banyina baba Susan balandile ukuti nalimo ni Lesa e wayafwile ba Salk ukusanga umuti.

Ba Susan batile: “Lesa nga alyafwile badokota kale sana, Al nga tabamubikile na muli cimashini ca kumwafwa ukupeema.”

Mu kulekelesha, ba Susan batile: “[Al] alifwile ilyo papitile fye imyaka 8 ukutula apo basangiile umuti, kabili pali iyi nshita, ninshi nalileka ukusumina ukuti Lesa eko aba.”

Nga filya cali kuli ba Susan, abantu abengi abakwata amafya nelyo abamonapo abantu bambi balecula, balafilwa ukusanga amasuko ku mepusho bakwata pali Lesa. Bambi balaleka ukusumina ukuti Lesa e ko aba. Bambi tabakaana ukuti Lesa e ko aba, lelo balatwishika nga ca kuti e ko aba.

Te kuti tutile abantu abatila Lesa takwaba e lyo na balya abatwishika nga e ko aba, tabaumfwapo ifili fyonse pali Lesa, lelo ifyo bamona mu filonganino fya mapepo ilingi line e filenga baletontonkanya ifyo. Batontonkanya ukuti aba mu filonganino fya mapepo balifilwa ukwasuka amepusho bakwata. Mepusho nshi bafilwa ukwasuka? Mepusho ayo na balya bene abaya ku mapepo bakwata. Natulande pa mepusho yatatu ayo abantu bengatemwa ukwipusha Lesa, e lyo ne fyo Baibolo yasuka ayo mepusho.

Ico abantu bepushisha ici icipusho

Abantu abengi batila, ‘Lesa nga alitutemwa, alingile ukulatucingilila ku masanso.’

IFYO MULINGILE UKUTONTONKANYAPO: Nalimo kuti tulemona intambi sha bantu bamo e lyo ne fyo bacita ifintu fimo ukuti tafyawama. Nalimo icingalenga tulemona ifyo ni co tatwaishiba ico bacitila ifyo ifintu. Ku ca kumwenako, mu ntambi shimo abantu bamona ukuti nga ulelolesha umuntu mu menso ninshi uli wa cishinka, lelo bambi batila ninshi tawakwata umucinshi. Kanshi tufwile fye ukwishiba bwino icilenga abantu balecita ifintu fimo pa kuti twilaumfwa ububi.

Bushe tufwile ukwishiba ico Lesa acitila ifintu fimo pa kuti twilamufulilwa? Abengi basumina ukuti ukucula kulangilila fye ukuti Lesa takwaba. Na lyo line, abantu bamo abaishiba icalenga Lesa asuminishe ukucula, balicetekela ukuti Lesa e ko aba.

IFYO BAIBOLO ILANDA: Ifyo Lesa atontonkanya fyalipusana ne fyo tutontonkanya. (Esaya 55:8, 9) Kanshi pa kubala kuti twafilwa ukumfwikisha ico Lesa acitila ifintu fimo ne calenga e fumyapo bwangu ukucula.

Na lyo line, Baibolo taitweba ukuti tulingile ukusumina filya bamo balanda ukuti “Fyonse ifyo Lesa acita takuli uwingafishiba.” Baibolo itukoselesha ukuti tulingile ukusambilila pali Lesa, pa kuti twingeshiba ico acitila ifintu fimo e lyo ne cilenga aleficita pa nshita iyo alefwaya. * Ilanda no kutila kuti twapalama kuli Lesa.—Yakobo 4:8.

Ico abantu bepushisha ici icipusho

Abantu bamo batila: ‘Nga ca kutila Lesa afwaya abantu baleba aba cishinka, abatila balamupepa nga tabaaba no bumbimunda.’

IFYO MULINGILE UKUTONTONKANYAPO: Tontonkanyeni pa mwana uo abafyashi bakwe bakusha bwino, lelo afuma pa ng’anda ya bafyashi bakwe kabili atendeka ukucita ifyabipa. Nangu ca kuti bawishi tabalefwaya ukuti umwana afume pa ng’anda, kuti bamusuminisha ukutila acite ifyo alefwaya. Bushe abamona umwana kuti batila bawishi tababa bwino, nelyo kuti batila takwata bawishi? Awe nakalya! Kanshi ifi aba mu macalici baba no bumbimunda, filanga fye ukuti Lesa alasuminisha abantu ukucita ifyo balefwaya.

IFYO BAIBOLO ILANDA: Lesa alipata aba mu macalici ababa no bumbimunda. (Yeremia 7:29-31; 32:35) Na lyo line, takaanya abantu ukuti baleisalila ifya kucita. Abantu abengi abatila balisumina muli Lesa balasalapo ukulakonka intambi isho babasambilisha mu macalici kabili balaipangila amafunde ya kukonka.—Mateo 15:7-9.

Na lyo line, abantu ababa mu kupepa uko Lesa asuminisha tababa no bumbimunda. * Yesu atile: “Nga muletemwana, e lyo bonse bakeshiba ukuti muli basambi bandi.” (Yohane 13:35) Uku ukutemwa takulingile ukuba “ukwa bumbimunda.” (Abena Roma 12:9) Aba mu filonganino fya mapepo ifingi babumbimunda. Ku ca kumwenako, ilyo mu Rwanda mwali inkondo mu 1994, abantu abengi abaleya ku macalici baleipayana pa mulandu fye wa kupusana imitundu. Inte sha kwa Yehova bena tabaleipayana, lelo abengi balecingilila bamunyinabo na bantu bambi ica kuti balebika no bumi bwabo mu kaposa mweo. Ifi ba Nte balecita, filanga fye ukuti kwaliba icilonganino ca mapepo umwaba abantu abatemwana.

Ico abantu bepushisha ici icipusho

Abantu bamo batila: ‘Cinshi abantu bafwila nga bafisha fye imyaka 80 nelyo 90? Cinshi abapangiile nga ca kuti alefwaya fye baleikala imyaka iinono?’

IFYO MULINGILE UKUTONTONKANYAPO: Abantu abengi abashasumina ukuti Lesa e ko aba balatasha nga bamona ifyo Lesa apanga bwino ifintu e lyo ne fyo fyakonkana bwino. Balishiba ukuti isonde, umweshi, e lyo ne fya mu muulu fimbi fyaikala filya fine filingile ukwikala pa kuti ifya mweo fitwalilile ukuba no mweo. Aba bantu balondolola ukuti amafunde ayo ifyaba mu muulu fikonka yaliba bwino sana ica kuti nga kwali ukwalulako fye panono pa fyo ifya mu muulu fyaikala, pano calo te kuti pabe ica mweo icili conse.

IFYO BAIBOLO ILANDA: Nangu ca kuti bamo batila ifi twikala imyaka iinono filanga fye ukuti Lesa takwaba, ifyo isonde lyapangwa fyena filanga fye ukuti kwaliba Kabumba. (Abena Roma 1:20). Paliba ico abumbile ifintu fyonse kabili kwaliba ne co abumbiile abantunse. Lesa abumbile abantu ukuti baleikala umuyayaya pano calo, kabili ifi e fyo afwaya cikabe ku ntanshi.—Amalumbo 37:11, 29; Esaya 55:11.

Nangu ca kutila kuti twaishiba ukuti Lesa e ko aba kabili tuleshiba ne mibele yakwe nga twamona ifyo abumba, Lesa talefwaya tulebomfya ifi fintu pa kwishiba ifyo afwaya. Nga tulefwaya ukwishiba ifyo Lesa afwaya ne co twabela pano calo, Lesa umwine e ulingile ukutweba. Alitweba fyonse ifi mu Cebo cakwe Baibolo. * Ba Nte kuti batemwa ukumulanga ifyo Baibolo isambilisha.