Ndi Ama Ọfiọk?

Didie ke ẹkesinọ leta ẹsọk mme owo ke eyo Bible?

▪ Ukara Persia ẹma ẹnyene mbonitọk emi ẹkesidade leta mmọ ẹsọk mme owo. N̄wed Esther etịn̄ nte mmọ ẹkesinamde emi ete: “[Mordecai ewet n̄wed] ke enyịn̄ Edidem Ahasuerus onyụn̄ ada n̄kpanuen ufịk idiọn̄ọ edidem efịk idiọn̄ọ onyụn̄ ada n̄wed oro esịn ke ubọk mme ọnọ-etop emi ẹdorode ke enan̄-mbakara, emi ẹwatde enan̄-mbakara isụn̄utom emi ẹsidade ẹka utom edidem, kpa mme ọsọp-itọk uman enan̄-mbakara.” (Esther 8:10) Mbon Rome ẹma ẹnyụn̄ ẹnyene mbon oro ẹkesimende leta ukara ye eke mbonekọn̄ ẹkenọ mme andinyene.

Amaedi mme leta eken, utọ nte mbon oro apostle Paul ye mbon eken ẹkewetde, idịghe ukara ẹkesimen mmọ ẹsọk mme owo. Edieke owo ekedide enyene-n̄kpọ owo, enye ama esidọn̄ ofụn esie emen leta ọkọnọ owo. Edi ata ediwak mbon eken ekesidi ẹma ẹkụt owo emi oyomde ndika ebiet emi owo mmọ odude, mmọ ẹnọ enye leta ete emen ọsọk owo oro. Ẹma ẹsinọ mbonubon, mme ufan, mbonekọn̄, m̀mê mme anyamurua leta ẹsọk mme owo. Mme owo ẹma ẹsikere m̀mê owo emi inọde leta edi eti owo, m̀mê enye eyemen leta oro nnennen nnennen ọsọk andinyene m̀mê ayakam ọkpọk ke usụn̄. Bible ọdọhọ ke Paul ọkọnọ ekemmọ Christian emi ẹkade isan̄ ndusụk leta esie ẹsọk mme andinyene.—Ephesus 6:21, 22; Colossae 4:7.

Didie ke ẹkesidep ẹnyụn̄ ẹnyam n̄kpọ ke Israel eset?

▪ Akpan ubọkutom ke Israel ekedi utọin̄wan̄, ubọk-ufene, ye edida n̄kpọ n̄kpụhọ ye n̄kpọ. Bible asiak mme urua oro ẹkesinyamde ke inuaotop obio, utọ nte “Inuaotop Erọn̄,” “Inuaotop Iyak,” ye “Inuaotop Mbai Usiọn̄.” (Nehemiah 3:1, 3; Jeremiah 19:2) Etie nte ẹkeda enyịn̄ n̄kpọ emi ẹkesinyamde do ẹsio mme inuaotop oro. Bible n̄ko etịn̄ aban̄a “efak mme asan̄uyo” ke Jerusalem, ye ediwak n̄kpọurua eken.—Jeremiah 37:21.

N̄kpọ ekesikpa okụk ifan̄ ini oro? N̄wed kiet emi esitịn̄de n̄kpọ aban̄a Bible ọdọhọ ete: “Urua n̄kpọ ekesidi ọdọdọk ososụhọde, ntre ọsọsọn̄ ndifiọk nte ẹkesinyamde n̄kpọ ini oro ke idụt kiet kiet.” Edi se ikụtde ke mme n̄wed eset ye ke Bible ẹwụt ke urua n̄kpọ ama esidọk ndusụk ini ke eyo Bible. Ke uwụtn̄kpọ, ẹma ẹsinyam ifịn ke eset. Ndien ẹkenyam Joseph ke mbak silver 20. Etie nte silver enye emi ekedi shekel, ndien etie nte ntre ke ẹkesinyam ifịn ini oro. (Genesis 37:28) Ekem ke isua 300 ẹma ẹkebe, ẹkesinyam ifịn shekel 30. (Exodus 21:32) Edi ke n̄kpọ nte isua 2,800 emi ẹkebede, ifịn ama ọdọk urua esịm shekel 50. (2 Ndidem 15:20) Ke n̄kpọ nte isua 2,600 emi ẹkebede, ke eyo ukara mbon Persia, urua ifịn ama ọdọk esịm shekel 90 m̀mê akande oro. Kpukpru emi ẹwụt ke urua n̄kpọ ndidọk itọn̄ọke mfịn.

[Ndise ke page 22]

Owo Persia emi ekesimende leta ukara ọsọk owo

[Ndise ke page 22]

Ndise urua mfri

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

© DeA Picture Library/​Art Resource, NY