SIPULUMUKI se si bizwa greater wax moth si kona ku utwa mulumo o pahami hahulu ku fita nto ifi kamba ifi ye pila fa lifasi. Niteñi, mazebe a sona ki a manyinyani hahulu, mi zebe ye ñwi ni ye ñwi i likana feela ni toho ya pini.

Mu Nyakisise Taba Ye: Ka lilimo ze ñata, batu ba itutile hahulu ka za buikoneli bwa kokwani ye, bwa ku utwa. Cwanoñu fa, ba sayansi ba kwa University of Strathclyde, mwa Scotland, ne ba tatubile sipulumuki sa mufuta wo kuli ba zibe milumo ye shutana-shutana ye ne si kona ku utwa. Ne ba tatubile kalulo ye sisani ye fumaneha mwahalaa zebe ya sona ye tusa kwa ku utwa ni ku ñola mo ne i utwela milumo. Zebe ya sona ne i sa kona ku utwa nihaiba mulumo o eza 300 kilohertz. Ka ku bapanya, sikampafwa sona si kona ku utwa feela mulumo o felela fa 212 kilohertz, litapi ze bizwa dolphins zona li kona ku utwa mulumo o fita fa 160 kilohertz, mi batu bona ha ba koni ku utwa mulumo o fitelela 20 kilohertz.

Babatisisi ba bata ku likanyisa buikoneli bo bu makaza bwa ku utwa bwa sipulumuki se, kuli ba pange lika ze nca za bumapangapanga. Ka mulelo ufi? Dokota James Windmill wa kwa University of Strathclyde, u bulela kuli: “Ka mulelo wa ku panga limaikrofoni ze nyinyani, ze beleka hande. Limaikrofoni zeo, li kona ku itusiswa mwa lipangaliko ze ñata ze cwale ka mafoni ni lika ze ñwi ze tusa batu ku utwa.”

Mu bona cwañi? Kana buikoneli bo bu makaza bwa sipulumuki se si bizwa greater wax moth ne bu i tahezi feela ka ku ipilaula? Kamba kana ne bu ezizwe ki Mubupi?