Diad sayan mundo natan, singa mairap so magmaliw ya matua. Wala ray mangibabagan:

•   ‘No agak mantila ed ateng ko, grounded ak.’

•   ‘No agak mankopya ed exam, ompan ombagsak ak.’

•   ‘No agko ’ya takewen, kailangan ko ni mantipon.’

 ‘Sabagay, anggapo met so mauges,’ kuan na arum. ‘Di ba, ontan met lay gagawaen na amin?’

 Say ebat et andi. Dakel a totoo​—kaiba lay amayamay ya kabataan—​et manisia ya maabig so magmaliw ya matua, tan duga ira. Ibabaga na Biblia: “Antokaman so itatanem na sakey a too, saya met so anien to.” (Galacia 6:7) On, walan walay resulta na gagawaen tayo​—maong man odino mauges itan.

 Alimbawa, isipen iray aliwliwan resulta na pantila.

  “Nen nantepet si mommyk nipaakar ed pitotongtong kod sakey ya laki, agko imbagay tua. Amta ton mantitila ak. Diad komatlon impantilak, talagan nampasnok la. Grounded ak na duaran simba tan sakey bulan da ak ya binawalan ya man-cellphone tan man-TV. Manlapud saman, agak lan balot nantila ed saray ateng ko!”​—Anita.

 Pannonotan: Akin et nayarin nairapan si Anita ya nipawil so tiwala nen mommy to?

 Ibabaga na Biblia: “Natan ta nilakseb yo lay katilaan, kada sakey ed sikayo so mansalita na katuaan ed kapara ton too.”​—Efeso 4:25.

  “Nantila ak ed saray ateng ko tan say amtak et makalusot ak la anggad sanen impaulit dad siak so agawa. Arawrawi itan ed tua kanian agko anggan nanonotan iray detalye na istoryak. No diad gapo ni labat et ibagam lay tua, anggapo lay onian problemam!​—Anthony.

 Pannonotan: Panon komon ya apaliisan nen Anthony so makapabaing ya situasyon?

 Ibabaga na Biblia: “Kabosul na Katawan iray matila, balet maliket ed saray matoor ed salita ra.”​—Probirbio 12:22, Maung a Balita.

  “Walay kaarok ya mahilig ya mangimbentoy istorya. Napapasobraan toy ibabaga to tan no maminsan et uumanen toy istorya. Lapud inarok, sasalien kon agmasyadon imanoey ibabaga to. Pero talagan mairap so manisia tan mantiwalad sikato.”​—Yvonne.

 Pannonotan: Panon ya akaapektod reputasyon na kaaro nen Yvonne so panag-imbento toy istorya tan pangibabaga toy “angkekelag” ya tila?

 Ibabaga na Biblia: “Panggugunaetan mi so manbilay a matua ed amin a bengatla.”​—Hebreos 13:18.

 Natan et amtaen iray maabig ya resulta no magmaliw kan matua.

  “Walay biin manaakar tan naplag toy kuarta to. Tinawag ko tan impawil koy kuarta to. Talagan misalsalamat ed siak. Imbaga to: ‘Maomaong ka. Dagdaiset lay toon honest natan.’ Balibali liknaan no napansin day dugan gagawaen mo!”​—Vivian.

 Pannonotan: Akin et singa agmakapanisia may bii ya wala ni ray totoon matua natan? Antoy maabig ya resulta lapud matua si Vivian?

 Ibabaga na Biblia: “Maliket iramay . . . naynay a manggagaway duga.”​—Salmo 106:3, New World Translation.

  “Say trabaho min pamilya et panaglinis, tan no maminsan, makadokdok kami barya no manlilinis kami opisina. Iiyan mi itan ed sankaasinggeran ya lamisaan. Walay sakey ya empleyadon singa nasyosyodotan la lapud gagawaen mi. Imbaga to: ‘Barya labat itan!’ Pero, talagan walay tiwala tod sikami.”​—Julia.

 Pannonotan: Anto kasi nayarin epekto na inkamatua nen Julia ed reputasyon to no kaukolan toy rekomendasyon no man-aplay na arum a trabaho?

 Ibabaga na Biblia: “Gawam so anggaay nayarian mo ya iyarap so inkasika ed Dios bilang makanepegan na panangabobon to, sakey a komikimey ya anggapoy nepeg ton ibaing.”​—2 Timoteo 2:15.

  “Say in-sueldo dad siak et parad 80 oras imbes ya 64. Singa balibalin alaen itan, pero agko sarag. Imbagak ed accounting manager, tan misalsalamat ya maong. Maasensoy kompanya, pero agko labay ya alaen so kuartan singa tinakew.”​—Bethany.

 Pannonotan: Kasin say pantakew ed sakey ya kompanya et aliwan grabe ya singa say pantakew ed sakey ya too?

 Ibabaga na Biblia: “Makapaingungot ed Katawan iray manggagaway kaogsan, balet makapaliket ed sikato iray totoon matonung.”​—Probirbio 3:32, Maung a Balita.