Ñaupa cristianospa tiemponkupi imaynatachus runas kausakoj kasqankumanta: Challwirispa llankʼaynin

“Jesusqa Galilea Qocha kantunta rishaspa, iskay wawqesta rikorqa. Ujnin karqa Simón, Pedro sutiyoj, ujnintaj Andrés. Paykunaqa challwiris kaspa, challwa japʼina chʼipata jatun qochaman wijchʼuykusharqanku. Jesustaj paykunata nerqa: Jamuychej qhepayta, noqataj runa japʼej challwirista ruwasqaykichej” (MATEO 4:18, 19).

EVANGELIOSQA, challwasmanta, challwa japʼiymanta, challwirismanta mayta parlan. Diospa Churin Jesusqa, challwa japʼiymanta rijchʼanachinaswan, Galilea qocha kantupi Diosmanta runasman mayta yachacherqa (Mateo 4:13; 13:1, 2; Marcos 3:7, 8). Galilea qochaqa, kʼachitu, miskʼi yakusniyoj, saytʼunman 21 kilometrosniyoj, anchonman 11 kilometrosniyoj. Yachakusqanman jinataj, Jesuspa apostolesninmanta Pedro, Andrés, Santiago, Juan, Felipe, Tomás, Natanael imasina challwiris karqanku (Juan 21:2, 3).

Jesuspa tiemponpi, imaynachus qochapi llankʼay kasqanta, ¿yachayta munawajchu? Ajinamanta Jesús rijchʼanachinaswan yachachisqanta, ruwasqanta ima astawan entiendenki, apostolespa ruwayninkutapis allinpaj qhawanki. Kunantaj Galilea qochapi imaynachus llankʼay kasqanta qhawarina.

“Sinchʼi wayra oqharikorqa qochapi”

Galilea qochaqa, mama qochamanta 210 metros urapi kashan. Chay qochaqa, chhankawan muyusrisqa kashan, pata  ladonpitaj Hermón orqo kashan. Chiri tiempopitaj, chiri wayra yakuta qhollchoqeyachin, qʼoñi tiempopitaj qʼoñi wayrita wayrarimun. Mana tʼukunapajchu, jinallamanta sinchʼi wayra oqharikuspa, qochapi yakuta sinchʼita qhollchoqeyachispa challwirista mana llankʼajta saqesqanqa. Chay jinapitaj uj kuti Jesús, discipulosninwan rikukorqa (Mateo 8:23-27).

Botesqa, maderamanta ruwasqas karqanku, medijtaj kanku saytʼunman 8 metrosmanta astawan, anchonmantaj 2 metros. Wakin botesqa, chaupinkupi kʼaspiyoj karqanku, qhepa ladonpitaj samarikunankupaj uj cheqa kaj (Marcos 4:35-41). Chay botesqa, mana usqhaytachu rispapis, sumaj ruwasqas kasqankurayku, sinchʼi wayra kajtin mana imanakojchu kanku, challwasta japʼisqanku chʼipa qhepaman aysajtinpis manapuni imanakojchu.

Sapa botetaj, puraj ladonpi pala jina remosniyoj karqa. Chay botesmanqa, sojta challwiris chayri astawan yaykoj kanku (Marcos 1:20). Paykunaqa, sumaj wakichisqaschá kaj kanku linomanta carpayoj (1), sogasniyoj (2), pala jina remosniyoj (3), rumimanta anclayoj (4), rakhu pʼachayoj (5), mikhunayoj (Marcos 8:14) (6), canastasniyoj (7), almadayoj (Marcos 4:38) (8), challwa japʼina chʼipayoj ima (9). Chantá ichapis corchosman rijchʼakoj boyas nisqata apaj kanku  (10), pesosta (11), herramientasta (12), kʼanchanasta ima (13).

“May chhika challwasta japʼerqanku”

Kay tiempopipis, apostolespa tiemponpi jina, Galilea qochawan mayus tinkushan chaynejpi ashkha challwas tiyan. Imaraykuchus mayus mikhunata apasqanrayku chayman challwas rinku. Jesuspa tiemponpi challwirisqa, tutasnin kʼanchanaswan kʼanchakuspa challwata japʼej kanku. Uj kuti Jesuspa discipulosnenqa, sutʼiyanankama ni uj challwallatapis japʼerqankuchu. Qʼayantintaj, Jesús challwa japʼina chʼipata qochaman wijchʼuykunankuta nejtin, ashkha challwasta japʼispa botesninkuman juntʼacherqanku chay jawataj botesqa chinkaykoj jinaña kasharqanku (Lucas 5:6, 7).

Yaku ukhu kaj chaypeqa, iskay boteswan llankʼaj kanku. Iskaynin botespi kaj challwirisqa, challwa japʼina chʼipata aysaytawan, puraj ladonta muyuykoj kanku, ashkha challwasta japʼinankupaj. Challwa japʼina chʼipasninkoqa, saytʼunman 30 metrosniyoj, anchonmantaj 2 metros khuskanniyoj karqa, challwa japʼina chʼipaj  uj nin kantunman pesos nisqata churaj kanku, ujnin kantunmantaj boyas nisqata. Challwa japʼisqankuta thallinankupajtaj chʼipata sogasninmanta aysaspa orqhoj kanku. Chaytataj kutin kutita ruwaj kanku.

Qocha kantupitaj kay jinamanta challwasta japʼej kanku. Wakin challwiris qocha kantupi qhepakoj kanku chʼipaj ujnin kantun japʼirisqa, chay chʼipaj ujnin kantun japʼirisqataj botepi kajkuna qochaman yaykuspa muyuykamoj kanku. Challwas chʼipaman juntʼaykojtintaj, challwiris qocha kantunman aysaspa, allin kaj challwasta canastasman ajllaj kanku, mana allin kajtataj wijchʼoj kanku. Chantá wakinta vendej kanku, wakintataj kachichaspa chʼakichej chayri vinagreman churaj kanku. Wichʼispitaj waqaychaj kanku, chaytaj Jerusalenpi chayri waj suyuspi vendekoj. Mana aletasniyoj, escamasniyoj kajkunatataj —anguilasta jina— wijchʼoj kanku mana llimphupaj qhawasqa kasqanrayku (Levítico 11:9-12). Jesusqa, “janaj pacha reino[t]a” challwa japʼina chʼipawan kikincharqa, tukuy laya challwastataj kʼacha runaswan, sajra runaswan ima (Mateo 13:47-50).

Chantapis anzueloswan chayri juchʼuy challwa japʼina chʼipaswan challwasta japʼillajtaj kanku. Chay chʼipawanqa, yakuman yaykuspa, chʼipata karuman choqaj kanku mastʼalla yakuman chinkaykunanpaj. Chantá challwireqa, chʼipanta aysaj challwata japʼisqantachus manachus yachananpaj.

Challwirisqa, challwa japʼina chʼipa valesqa kasqanrayku, tʼajsanankupaj, chʼakichinankupaj, tʼirinankupaj ima tiemponkuta churaj kanku (Lucas 5:2). Jesusqa, Santiagota, wauqen Juanta ima, bote ukhupi challwa japʼinasninku chʼipasta tʼirishajtinku qhepanta rinankuta nerqa (Marcos 1:19).

¿Ima challwastataj japʼej kanku? Tilapia challwastasina, chaykunatataj ashkha galileos mikhoj kanku. Ichapis Jesusqa, iskay kachinchasqa challwaswan milagronejta ashkha runasta mikhucherqa, paypis chay challwallatatajsina mikhoj (Mateo 14:16, 17; Lucas 24:41-43). Chay challwa uñasninta siminpi achurikuyta yachasqanqa tʼukunapaj jina, mana uñasnin kajtintaj uj rumisituta chayri uj phatata llijojtin achurikun (Mateo 17:27).

Cheqamantapuni nisunman apostolespa tiemponpi challwirisqa, manchayta llankʼasqankuta. Challwata japʼiyta munaspa, pacienciayoj kananku karqa, tuta ima llankʼananku karqa. Jesuspa qhepanta rejkunaqa, pacienciayoj, tukuy imata saqenanku karqa, runasta Jesuspa yachachisqasninman tukuchinankupaj “runa japʼej challwiris[man]” tukunankupaj ima (Mateo 28:19, 20).

[27 paginapi dibujo/foto]

(Kay revistata leey)