Yachachikuypa kasqanman rinapaq

Yachachikuyman rinapaq

¿Trago tomaymanchu qukuchkanki?

¿Trago tomaymanchu qukuchkanki?

 Wakin runakunam tragota tomanku sasachakuypi tarikuspanku, llakisqa kaspanku utaq trago tomay munaq riqsinakusqankunawan hukllawakuspanku. ¿Trago tomaymanchu qukuchkanki? ¿Imataq yanapasunkiman trago tomayllaman mana qukurunaykipaq? Kay qillqapi nisqankunam yanapasunkiman.

 ¿Llumpaytachu tomachkanki?

 Bibliapim nin: “Tomakuq runakunawanqa ama hukllawakuychu”, nispa (Proverbios 23:20 a).

 Kaypi yuyaymanay: Bibliaqa ninmi aschalla tomayqa mana hucha kasqanmanta (Eclesiastes 9:7). Nintaqmi sinkanakama tomayqa hucha kasqanta (Lucas 21:34; Efesios 5:18; Tito 2:3). Sinkarunaykikama mana tomaspaykipas sapa kutilla chaynata tomaspaykiqa unquruwaqmi, piwanpas sasachakuypim kawaq, utaq imapaqpas manam allintachu tantiakuwaq (Proverbios 23:29, 30).

 Achka doctorkunam ninku runakunaqa mana chaynalla kasqanchikta. Wakinmi achka copata tomanmanku, wakinñataqmi asllata. b Chaynata tomaspankupas unqurunmankum utaq ima sasachakuypipas tarikunmankum. Aswan allinqa kanman tragota mana tomaymi. Chaymantapas Organizacion Mundial de la Salud nisqankum nin imakunarayku mana tomanankumanta:

 Imakunarayku mana tomanankumanta:

  •   Carrota manejananku kaptin utaq ima maquinatapas servichikunanku kaptin.

  •   Wiksayuq kaspanku utaq ñuñuq wawanku kaptin.

  •   Ima hampitapas tomaspanku.

  •   Imawanpas unquspanku.

  •   Tragota malliykuspaqa sinkanankukama tomaq kasqankurayku.

 ¿Imaynatam musyakuwaq llumpayta tomasqaykimanta?

 Bibliapim nin: “Imaynam kawsasqanchiktayá allinta qawarikusun”, nispa (Lamentaciones 3:40).

 Kaypi yuyaymanay: Allinmi kanman sapa kuti hayka tomasqaykita qawarikuynikiqa, chaynapi llumpayta tomasqaykimanta musyakuspaqa saqinaykipaq. Qatiqninpi yachachikuymi yanapasunki llumpayta tomasqaykimanta musyakunaykipaq:

  •   ¿Hawkalla kanaykipaqchu tomayta munanki? Piensankichu tomaspallayki hawkalla kasqaykita, riqsinakusqaykikunawan kusirikusqaykita, utaq ima llakikitapas qunqasqaykita.

  •   ¿Astawanchu tomachkanki? Ichapas sapa kutiña fuerte tragota tomayta munachkanki.

  •   ¿Tomasqaykiraykuchu sasachakuypi kachkanki? Ichapas tragopi qullqikita tukusqaykirayku wasikipi utaq llamkapakuynikipi sasachakuypi tarikuchkanki.

  •   ¿Tomaruspaykichu mana allinkunata ruwanki? Ichapas carroykiwan kallpayta qallaykunki, nadianaykipaq yakuman pawaykunki, utaq ima maquinatapas manejayta qallaykunki.

  •   ¿Pipas nisurqankichu llumpayta tomasqaykimanta? Ichapas pipas “llumpaytam tomachkanki” nisuptikiqa mana riqsikuspayki piñakunki, pakallapi tomanki hinaspa llullakuspayki ninki: “Aschallatam tomarqani”, nispa.

  •   ¿Tomaymanchu amañarunki? Aschallata tomanaykipaq utaq manaña tomanaykipaq kallpanchakuspapas, ¿manañachu saqiyta atinki?

 ¿Imakunataq yanapasunkiman manaña tomanaykipaq?

 1. Imata ruwanaykipaq tantiay.

 Bibliam nin: ‘Allinta tantiarispa imapas ruwasqaqa apuyachikunmi’ (Proverbios 21:5).

 Kayta ruway: Tantiakuy imay punchawkunallapi chaynataq asllata tomanaykipaq. Kallpanchakuy iskay punchawllapas mana tomanaykipaq.

 Llumpayta mana tomanankupaq yanapaq organizacionmi nin: “Tomayllamanña mana qukurunankupaqqa tantiakunankum wakin kutillapi tomanankupaq”, nispa.

 2. Hinallayá tantiakusqaykiman hina ruway.

 Bibliam nin: “Qallarisqaykichiktayá tukuychik”, nispa (2 Corintios 8:11).

 Kayta ruway: Yachakunaykim hayka copata tomaspayki sinkarisqaykita. Hinaspam chayman hina tantiakunayki asllata tomanaykipaq. Tragota tomanaykimantaqa gustasusqaykitam imatapas tomawaq ichaqa mana sinkachikuqta.

 Estados Unidospi tomayllamanña qukuruqkunata yanapaq organizacionmi nin: “Wakin punchawkunallapi tomanaykipaq tantiakusqaykiqa yanapasunkimanmi trago tomayllapiña mana kakunaykipaq”, nispa.

 3. Ama hikutachikuychu.

 Bibliam nin: “‘Arí’ nispaqa cumpliychikyá, ‘manam’ nispapas manam nisqaykichikman hinayá ruwaychik”, nispa (Santiago 5:12).

 Kayta ruway: Ñawpaqmantaraqmi tantiakunaykiña tomanaykichikpaq pipas nisuptikiqa “manam” ninaykipaq. Ninaykiqa sumaqllatam hinaspa mana iskayrayaspam.

 Estados Unidospi tomayllamanña qukuruqkunata yanapaq organizacionmi nin: “Chaylla ‘manam’ nisqaykiqa wakinpiqa yanapasunkim tomayta mana qallaykunaykipaq”, nispa.

 4. Piensay manaña tomaspaqa imayna tarikunaykipi.

 Bibliam nin: “Ima asuntopapas qallariyninmantaqa chay asuntopa tukupayninmi aswan allinqa”, nispa (Eclesiastes 7:8).

 Kayta ruway: Manaña tomaspaqa imayna tarikusqaykipi piensasqaykitam qillqawaq: Miskitam puñunki, sanollam kanki, qullqikitapas manam usuchinkichu, aylluykiwanpas utaq piwanpas allinllam kawsakunki. Chaymantapas piwanpas rimaspaykiqa willay manaña tomanaykipaq kallpanchakusqaykiqa allinnikipaq kasqanmanta.

 5. Diosta mañakuy yanapasunaykipaq.

 Bibliam nin: “Dios kallpata quwaptinmi tukuy imata ruwanaypaq kallpayuq kani”, nispa (Filipenses 4:13).

 Kayta ruway: Trago tomayllamanña qukuruspaykiqa chayta saqinaykipaq Diosta mañakuy. c Tiempochakuytaq bibliata ñawinchaspa Diospa yachachikuyninkunata yachanaykipaq. Diosqa yanapasunkim trago tomaynikita saqinaykipaq utaq controlakunaykipaq.

a Kay qillqapi ñawpaq testamentoqa Chuya Qellqa sutiyuq bibliamantam kachkan.

b Estados Unidospi Departamento de Salud y Servicios Humanos organizacionmi nin: “Warmi 4 copata utaq masta huk punchawllapi tomaspanqa unqurunmanmi, chaynallataqmi kanman semanapi 8 utaq masta tomaptinpas. Qaritapas 5 copata utaq masta huk punchawllapi tomayninqa unqurachinmanmi, chaynallataqmi kanman semanapi 15 utaq masta tomaptinpas”, nispa. Copakunaqa manam chayna sayayniyuqllachu kanku, chaymi mana unqurunaykipaqqa controlakunayki hayka copallata tomanaykipaq.

c Trago tomaynikita mana saqiyta atispaykiqa doctorman riy yanapasunaykipaq.