Skip to content

Skip to table of contents

KAPÍTULU 16

Nia hatudu matenek, aten-brani, no la hanoin an deʼit

Nia hatudu matenek, aten-brani, no la hanoin an deʼit

1-3. (a) Ester sente oinsá nuʼudar nia laʼo hakbesik ba liurai nia kadunan? (b) Saida mak liurai halo kuandu nia haree Ester, no saida mak nia hatete ba Ester?

 ESTER nia fuan tuku-tuku makaʼas nuʼudar nia laʼo hakbesik ba liurai nia kadunan. Hanoin toʼok, derrepente deʼit buat hotu iha palásiu laran iha rai-Pérsia sai nonook toʼo Ester bele rona deʼit tarutu husi ninia hakat no lian husi ninia vestidu. Iha palásiu laran, nia bele haree estátua boot sira no imajen sira neʼebé bahat iha kakuluk, maibé nia la bele husik buat sira-neʼe atu dada ninia atensaun. Ester tau deʼit ninia atensaun ba mane neʼebé tuur iha kadunan tanba ninia moris iha mane neʼe nia liman.

2 Liurai hateke ba Ester nuʼudar nia hakbesik, no liurai lolo ninia ai-tonka osan-mean ba nia. Karik ita hanoin buat neʼebé liurai halo ladún importante, maibé ida-neʼe salva Ester nia moris. Tanba tuir rai-Pérsia nia lei, ema ida la bele hasoru liurai se nia la hetan konvite, ema neʼebé halo ida-neʼe sei hetan kastigu-mate. Maibé se liurai lolo nia ai-tonka osan-mean, ema neʼe sei la mate. Nuʼudar Ester hakbesik ba liurai nia kadunan, ho agradese nia lolo ninia liman hodi kona liurai nia ai-tonka.—Ester 5:1, 2.

Ester agradese ba liurai nia laran-sadiʼa

3 Buat hotu kona-ba Liurai Assuero hatudu sai kona-ba ninia rikusoin no kbiit. Porezemplu, matenek-naʼin balu dehan katak liurai nia hatais deʼit iha folin dolar millaun atus ba atus. Maski nuneʼe, Ester bele haree katak liurai hanoin no hadomi nia. Liurai hatete: “Ó hakarak saida liurai-feto Ester, dehan mai haʼu, haʼu sei fó ba ó. Maski parte sorin husi haʼu-nia ukun haʼu sei fó ba ó.”—Ester 5:3.

4. Ester presiza halo buat saida tan neʼebé susar liu?

4 Ho buat neʼebé Ester halo neʼe ita haree katak nia hatudu fiar no aten-brani. Nia bá hasoru liurai ho hakarak atu proteje ninia povu husi ema neʼebé hakarak oho sira hotu. Toʼo agora nia hetan susesu, maibé nia presiza halo buat barak tan neʼebé susar liu fali ida-neʼe. Ester presiza halo liurai fiar katak Haman, ema neʼebé liurai tau fiar, mak ema aat ida neʼebé lohi liurai atu halo lei hodi haruka ema atu oho Ester nia povu. Oinsá mak nia bele halo liurai fiar ba nia? No saida mak ita bele aprende husi Ester nia ezemplu?

Ho matenek nia hili “tempu atu koʼalia”

5, 6. (a) Oinsá mak Ester halo tuir matadalan iha Eclesiastes 3:1, 7? (b) Oinsá mak Ester hatudu matenek kuandu nia koʼalia ba nia laʼen?

5 Ester hatudu matenek ka lae, se nia koʼalia kona-ba problema neʼe iha ema hotu nia oin? Se nia halo ida-neʼe, karik nia bele hamoe liurai no mós fó tempu ba Haman atu defende nia an. Entaun, saida mak Ester halo? Tinan atus ba atus antes neʼe, Maromak leno Liurai Salomão atu hakerek liafuan tuirmai neʼe: “Kona-ba buat hotu-hotu iha nia tempu, . . . tempu atu nonook no tempu atu koʼalia.” (Eclesiastes [Pengkhotbah] 3:1, 7) Ita bele fiar katak Ester nia aman-hakiak Mordecai neʼebé laran-metin, hanorin nia kona-ba ida-neʼe nuʼudar nia sai boot. Klaru, Ester komprende katak importante atu hili ho didiʼak “tempu atu koʼalia”.

6 Ester hatete: “Se ida-neʼe diʼak ba liurai, liurai no Haman bele mai iha loron neʼe iha festa neʼebé haʼu prepara ona.” (Ester 5:4) Liurai konkorda no husu mós Haman atu mai. Ester hatudu matenek hodi koʼalia hanesan neʼe, loos ka lae? Nia la hamoe ninia laʼen no nia hein tempu no fatin loos atu fó-hatene ba liurai kona-ba ninia problema.—Lee Provérbios (Amsal) 10:19. *

7, 8. Esplika toʼok kona-ba festa neʼebé Ester prepara. Tansá mak Ester hanoin katak neʼe seidauk tempu loos atu koʼalia kona-ba ninia problema?

7 Ester prepara ho didiʼak festa neʼe, nia halo buat hotu hodi tuir buat neʼebé liurai gosta. Festa neʼe inklui mós tua-uvas neʼebé kapás atu halo sira kontente. (Salmo [Mazmur] 104:15) Liurai Assuero kontente tebes ho ida-neʼe, no nia husu fali Ester kona-ba saida mak ninia hakarak. Agora mak tempu diʼak ba Ester atu koʼalia kona-ba ninia problema ka lae?

8 Ester hanoin katak neʼe seidauk tempu neʼebé loos. Nia konvida fali liurai no Haman atu tuir festa dala ida tan iha loron tuirmai. (Ester 5:7, 8) Tansá mak Ester hanoin katak neʼe seidauk tempu loos atu koʼalia kona-ba ninia problema? Hanoin-hetan katak Ester nia povu bele mate tanba liurai nia lei ida. Ester presiza tempu neʼebé loos tanba buat barak depende ba nia. Nuneʼe nia hein, no hodi prepara fali festa ida tan, ida-neʼe fó oportunidade ba nia atu hatudu respeitu ba ninia laʼen.

9. Tanbasá hahalok pasiénsia mak folin-boot duni? Oinsá mak ita bele banati-tuir Ester nia ezemplu kona-ba hatudu pasiénsia?

9 Pasiénsia mak hahalok ida neʼebé folin-boot no ema barak ladún hatudu hahalok neʼe. Maski Ester hakarak namanas atu fó sai ninia hanoin, maibé nia hein ho pasiénsia toʼo tempu loos atu fó sai ida-neʼe. Ita bele aprende husi Ester nia ezemplu, tanba hanesan Ester, ita mós haree buat barak neʼebé la loos neʼebé presiza atu hadiʼa. Se ita buka ajuda husi ema neʼebé iha kbiit atu hadiʼa problema ruma, karik ita presiza banati-tuir Ester nia ezemplu hodi hein ho pasiénsia. Provérbios (Amsal) 25:15 hatete: “Ho pasiénsia, bele hamaus komandante ida, no nanál neʼebé maus bele hatohar ruin.” Se ita hein ho pasiénsia ba tempu neʼebé loos no koʼalia ho laran-maus hanesan ho Ester, ita bele hamenus ka hadiʼa problema. Tuir Ita-nia hanoin, Ester nia Maromak, Jeová, fó bensaun ba nia tanba nia hatudu pasiénsia no matenek ka lae?

Pasiénsia loke dalan atu hetan justisa

10, 11. Saida mak halakon Haman nia kontente kuandu nia fila ba uma husi festa primeiru? Ninia feen no kolega sira haruka nia atu halo saida?

10 Ester nia pasiénsia loke dalan atu ninia problema bele hadiʼa. Haman fila ba uma husi festa primeiru neʼe ho “kontente no haksolok iha nia laran” tanba liurai no liurai-feto hatudu katak sira gosta nia. Maibé nuʼudar Haman laʼo liu iha palásiu nia portaun nia hateke ba Mordecai, ema judeu neʼebé nafatin lakohi hakruʼuk ba nia. Tuir loloos, Mordecai la hakruʼuk ba Haman laʼós tanba nia la respeitu Haman, maibé tanba ninia laran no ninia relasaun ho Maromak Jeová la husik nia atu halo ida-neʼe. Maski nuneʼe, Haman “sai hirus makaʼas tebes”.—Ester 5:9.

11 Kuandu Haman fó-hatene ba ninia feen no kolega sira katak Mordecai lakohi hakruʼuk ba nia, sira haruka nia atu halo ai-riin ida ho aas metru 22, no husu lisensa husi liurai atu oho Mordecai no tara nia iha ai-riin neʼe. Haman gosta sira-nia ideia neʼe no nia haruka kedas ema atu halo ida-neʼe.—Ester 5:12-14.

12. Tanbasá mak liurai haruka nia atan ida atu lee ba nia dokumentu sira kona-ba ninia ukun? Saida mak nia aprende ho ida-neʼe?

12 Bíblia hatete katak iha kalan neʼe “liurai la bele toba-dukur”, tan neʼe nia haruka nia atan ida atu lee ba nia dokumentu sira kona-ba ninia ukun. Buat neʼebé sira lee inklui mós dokumentu kona-ba ema-boot naʼin-rua neʼebé uluk halo planu atu oho liurai Assuero. Liurai hanoin-hetan tempu neʼe, no sira neʼebé halo planu aat neʼe hetan kastigu-mate. Maibé oinsá ho Mordecai, ida neʼebé fó-hatene kona-ba ema sira-neʼe nia planu aat? Liurai husu kolen saida mak Mordecai simu ona kona-ba ida-neʼe. Ninia atan hatán katak Mordecai la simu buat ida.—Lee Ester 6:1-3. *

13, 14. (a) Oinsá mak situasaun ho Haman komesa troka? (b) Saida mak Haman nia feen no kolega sira hatete ba nia?

13 Liurai hirus uitoan kona-ba neʼe, nia husu sé mak ema-boot neʼebé besik nia neʼebé bele ajuda atu hadiʼa situasaun neʼe. Tuir Ita-nia hanoin, sé mak besik liurai iha tempu neʼe? Maski iha ema barak iha palásiu, maibé iha tempu neʼebá Haman mak iha. Karik Haman iha neʼebá hodi husu lisensa atu oho Mordecai. Maibé antes Haman bele husu kona-ba neʼe, liurai husu ba nia kona-ba kolen saida mak atu fó ba ema neʼebé halo buat ruma neʼebé liurai gosta. Haman hanoin katak liurai koʼalia kona-ba nia. Tan neʼe, Haman hanoin atu halo buat espesiál tebes ba ema neʼe. Nia hatete atu fó roupa furak ba ema neʼe, no ema neʼe sei saʼe liurai nia kuda no ema-boot ida tenke lori nia haleʼu sidade Susan no hakilar liafuan atu gaba ema neʼe. Hanoin toʼok Haman sente oinsá kuandu nia foin hatene katak ema neʼebé atu simu buat hotu neʼe mak Mordecai! Ita hatene sé mak liurai husu atu hakilar hodi gaba Mordecai? Neʼe mak Haman rasik!—Ester 6:4-10.

14 Maski Haman hakribi tebes knaar ida-neʼe, maibé nia halaʼo ho obriga an. Depois neʼe, nia fila ba uma lalais ho estrese. Ninia feen no nia kolega sira hatete katak neʼe sei lori rezultadu neʼebé la diʼak, no katak Haman sei la manán hasoru Mordecai.—Ester 6:12, 13.

15. (a) Ester nia pasiénsia lori rezultadu diʼak saida? (b) Tanbasá mak matenek atu hatudu pasiénsia hodi “hein nafatin”?

15 Tanba Ester hatudu pasiénsia hodi hein loron ida tan atu koʼalia kona-ba ninia problema ba liurai, neʼe fó tempu ba Haman atu fó ideia ida neʼebé nia hanoin sei lori glória ba nia, maibé tuir loloos ninia ideia neʼe lori moe ba nia. Liután neʼe, karik ita bele hanoin katak Maromak Jeová mak halo liurai la bele toba-dukur iha kalan neʼe. (Provérbios [Amsal] 21:1) Ester nia ezemplu neʼe hatudu katak hahalok pasiénsia bele lori rezultadu diʼak, tan neʼe Maromak nia Liafuan fó laran-manas mai ita atu hatudu pasiénsia hodi “hein nafatin”. (Lee Miquéias [Mikha] 7:7. *) Se ita hein ba Maromak, karik ita bele haree katak dalan neʼebé nia rezolve ita-nia problema, diʼak liu fali buat neʼebé ita hanoin.

Nia koʼalia ho aten-brani

16, 17. (a) Bainhira mak Ester sente katak agora mak “tempu atu koʼalia”? (b) Oinsá mak Ester la hanesan duni ho Vasti, liurai nia feen uluk?

16 Iha festa segundu neʼe Ester haree katak nia la bele koko tan liurai nia pasiénsia, nia presiza fó-hatene ninia problema. Maibé oinsá mak nia bele halo ida-neʼe? Situasaun mak fó oportunidade ba nia tanba liurai husu fali kona-ba saida mak ninia hakarak. (Ester 7:2) Agora, Ester bele haree katak ida-neʼe mak ninia “tempu atu koʼalia”.

17 Karik Ester halo orasaun ba Maromak iha ninia laran, depois nia hatete liafuan tuirmai neʼe: “Oh, liurai, se haʼu monu loos ba liurai nia laran, no se ida-neʼe diʼak ba liurai, haʼu husu atu haʼu hetan fali haʼu-nia moris rasik no mós haʼu-nia povu, neʼe mak buat neʼebé haʼu husu.” (Ester 7:3) Ester nia liafuan neʼe hatudu katak nia respeitu liurai nia desizaun. Ester la hanesan duni ho Vasti, liurai nia feen uluk, neʼebé hamoe ninia laʼen! (Ester 1:10-12) Liután neʼe, Ester la dehan katak liurai la hatudu matenek tanba nia tau fiar ba Haman. Duké halo ida-neʼe, Ester husu makaʼas ba liurai atu proteje ninia moris.

18. Oinsá mak Ester fó sai ninia problema ba liurai?

18 Buat neʼebé Ester husu halo liurai hakfodak duni. Karik liurai hanoin: ‘Sé mak ema neʼebé brani atu ameasa liurai-feto?’ Ester hatutan tan: “Ema faʼan tiha ona ami, haʼu no haʼu-nia povu atu lakon no mate. Se karik ema faʼan tiha ami atu sai atan-mane no atan-feto, haʼu sei nonook deʼit. Maibé susar neʼe la bele akontese tanba sei kona mós liurai.” (Ester 7:4) Haree katak Ester fó sai problema ho klaru no loloos, nia mós hatete katak se ameasa neʼe mak kona-ba sai atan deʼit, nia sei la hatete buat ida kona-ba neʼe. Maibé tanba ida-neʼe envolve liurai nia feen rasik, Ester labele nonook deʼit.

19. Saida mak ita bele aprende husi Ester kona-ba dalan matenek atu fó sai problema?

19 Ester nia ezemplu hanorin ita kona-ba dalan neʼebé matenek atu fó sai buat ruma ba ema. Se ita presiza koʼalia sai problema neʼebé boot ba ema neʼebé ita hadomi ka ba ema neʼebé iha pozisaun aas, importante tebes atu hatudu pasiénsia, respeitu, no koʼalia ho klaru no loloos, tanba neʼe bele ajuda duni.—Provérbios (Amsal) 16:21, 23.

20, 21. (a) Oinsá mak Ester fó sai ba liurai kona-ba Haman nia planu aat? Liurai sente oinsá kona-ba neʼe? (b) Haman halo saida kuandu liurai hatene ona nia ema oinsá loos?

20 Liurai Assuero husu ho hirus: “Sé mak ema neʼe, no ema neʼebé sai brani atu halo ida-neʼe iha neʼebé?” Ester hatudu ninia liman ba mane neʼebé hamutuk ho sira iha festa neʼe, no nia hatete: “Mane funu-balun no inimigu neʼe, mak Haman aat neʼe.” Tuirmai, saida mak akontese? Haman taʼuk tebetebes. Hanoin toʼok, liurai sai hirus tebes toʼo nia oin sai mean tanba nia foin hatene katak mane neʼebé nia tau fiar lohi nia atu asina lei ida neʼebé sei halo aat ba ninia feen rasik! Liurai laʼo sai no bá iha jardín atu bele sai kalma fali.—Ester 7:5-7.

Ho aten-brani Ester fó sai Haman nia hahalok aat

21 Haman hatudu sai nia ema oinsá loos. Afinál nia ema taʼuk-teen ida! Nia tanis no hakneʼak iha Ester nia ain hodi husu ajuda. Kuandu liurai tama fali no haree Haman halo ida-neʼe iha fatin neʼebé Ester tuur, ho hirus liurai duun katak Haman koko atu estraga liurai-feto iha ninia uma rasik. Ho ida-neʼe, Haman la iha esperansa ona atu salva ninia moris. Atan sira taka ninia oin no lori nia ba liʼur. Liurai nia ema-boot ida fó-hatene kona-ba Haman nia planu atu oho Mordecai no tara nia isin-mate iha ai-riin aas neʼebé Haman halo. Kuandu Liurai Assuero rona kona-ba neʼe, nia haruka kedas atu tara Haman iha ai-riin neʼe.—Ester 7:8-10.

22. Oinsá mak Ester nia ezemplu hanorin ita atu nunka lakon esperansa no la lakon ita-nia fiar?

22 Iha mundu aat neʼe, susar ba ita atu fiar katak ema bele hetan justisa. Ita mós sente hanesan ka lae? Maski nuneʼe, Ester nunka lakon esperansa no la lakon ninia fiar. Kuandu nia haree tempu neʼebé diʼak, nia koʼalia ho aten-brani kona-ba buat neʼebé loos, no nia fiar katak Maromak Jeová sei halo buat neʼebé nia presiza halo atu rezolve problema neʼe. Mai ita mós halo hanesan Ester! Husi Ester nia tempu toʼo agora, Maromak Jeová nia hahalok hanesan nafatin. Nia nafatin iha kbiit atu hapara ema nia planu aat, hanesan nia halo ba Haman.—Lee Salmo (Mazmur) 7:14-16. *

Nia hanoin ulukliu Jeová no ninia povu

23. (a) Liurai fó kolen saida ba Mordecai no Ester? (b) Oinsá mak liafuan neʼebé Jacob fó-hatene nanis kona-ba Benjamin sai loos? (Haree kaixa “ Liafuan neʼebé Bíblia fó-hatene nanis sai loos”.)

23 Agora liurai hatene loloos sé mak Mordecai, nia laʼós deʼit ema neʼebé hakarak proteje liurai, maibé nia mós Ester nia aman-hakiak. Liurai Assuero fó Haman nia pozisaun nuʼudar primeiru ministru ba Mordecai. No kona-ba Haman nia uma no rikusoin hotu liurai fó ba Ester. No Ester husu Mordecai atu tau matan ba buat hotu neʼe.—Ester 8:1, 2.

24, 25. (a) Depois Ester fó sai ba liurai kona-ba Haman nia planu aat, tanbasá mak nia seidauk bele hakmatek? (b) Oinsá mak Ester tau fali ninia moris iha perigu laran?

24 Agora Ester no Mordecai seguru ona, maibé neʼe katak liurai-feto bele hakmatek ona ka lae? Se nia ema neʼebé hanoin an deʼit, nia halo nuneʼe duni. Maibé sei iha problema seluk tan, ema lori daudaun mensajen kona-ba lei atu oho ema judeu hotu. Uluk, Haman koko sorte * atu hatene tempu neʼebé diʼak atu halaʼo planu neʼe. (Ester 9:24-26) Maski planu neʼe sei halaʼo iha fulan balu tuirmai, maibé tempu neʼe mai lalais. Iha esperansa ka lae, atu hapara buat aat neʼebé atu akontese?

25 Dala ida tan Ester tau ninia an iha perigu laran hodi bá hasoru fali liurai maski nia la simu konvite. Iha tempu neʼe, Ester ho tanis husu liurai atu troka lei neʼebé nia asina ona. Maibé ida-neʼe la bele akontese tanba iha rai-Pérsia, lei neʼebé liurai rasik asina ona la bele muda ka troka. (Daniel 6:12, 15) Entaun, liurai fó lisensa ba Ester no Mordecai atu halo lei foun neʼebé hatete katak ema judeu sira bele defende sira-nia an. Liurai nia atan sira lori lalais mensajen diʼak neʼe ba ema judeu hotu. Lei foun neʼe fó esperansa ba ema judeu sira. (Ester 8:3-16) Karik ema judeu sira neʼebé namkari iha fatin hotu prepara atu defende sira-nia an. Maibé buat neʼebé importante liu, “Jeová, ukun-naʼin ba tropa lalehan nian” sei hamutuk ho ninia povu atu ajuda sira ka lae?—1 Samuel 17:45.

Ester no Mordecai haruka ema atu lori mensajen foun ba ema judeu hotu

26, 27. (a) Esplika toʼok oinsá Jeová nia povu halakon sira-nia inimigu hotu. (b) Hodi oho Haman nia oan hotu, profesia saida mak sai loos?

26 Bainhira loron toʼo ona atu oho ema judeu sira, Maromak nia povu hotu prontu. No rai-Pérsia nia ema-boot barak mós agora apoia sira tanba sira rona katak Mordecai, ema judeu ida, mak primeiru ministru foun. Jeová ajuda ninia povu manán funu neʼe. Ita bele fiar katak Maromak husik ninia povu atu halakon sira-nia inimigu hotu hodi nuneʼe sira labele halo aat tan ba sira. *Ester 9:1-6.

27 Liután neʼe, Haman nia oan-mane naʼin-sanulu mós tenke mate tanba selae, Mordecai sei la bele tau matan ba Haman nia uma no rikusoin ho seguru. (Ester 9:7-10) Ho ida-neʼe, profesia, ka liafuan neʼebé Bíblia fó-hatene nanis sai loos. Kleur antes ida-neʼe akontese, Maromak fó-hatene nanis katak ema Amalec neʼebé sai hanesan inimigu aat ba ninia povu sei lakon hotu. (Deuteronômio [Ulangan] 25:17-19) Karik Haman nia oan-mane sira mak ema ikus atu mate husi ema Amalec sira.

28, 29. (a) Tanbasá mak Jeová nia hakarak ba ema judeu sira envolve halo funu? (b) Tanbasá Ester nia ezemplu sai nuʼudar bensaun mai ita ohin loron?

28 Klaru, Ester hetan responsabilidade neʼebé todan, neʼe inklui mós halo lei neʼebé envolve funu no oho ema. Ita bele komprende katak ida-neʼe la fasil ba nia liuliu tanba nia sei tinan kiʼik. Maibé nia simu responsabilidade todan neʼe tanba nia hatene Jeová nia hakarak. Maromak hakarak proteje ninia povu hodi sira labele lakon, tanba Mesias neʼebé nia promete ona sei mai husi nasaun Izraél. Mesias mak ida neʼebé fó esperansa ba ema hotu! (Gênesis [Kejadian] 22:18) Ohin loron, ita kontente tanba kuandu Jesus mai toʼo rai, nia la husik tan Maromak nia povu atu hola parte iha funu.—Mateus 26:52.

29 Maski nuneʼe, ohin loron ema kristaun sira hola parte iha funu seluk, tanba Satanás hakaʼas an liután atu halakon sira-nia fiar ba Maromak Jeová. (Lee 2 Korinto 10:3, 4.) Husi istória neʼe, ita haree katak Ester hatudu fiar hodi koʼalia ho matenek no pasiénsia, hodi hatudu aten-brani, no hodi hatudu katak nia hanoin ulukliu Maromak nia povu no prontu atu ajuda sira. Mai ita banati-tuir Ester nia ezemplu diʼak sira-neʼe!

^ par. 6 Provérbios 10:19: “Ema neʼebé koʼalia barak sei la bele hamenus sala, maibé ema neʼebé kontrola ninia ibun, hatudu hahalok matenek.”

^ par. 12 Ester 6:1-3: “1 Iha kalan neʼe liurai la bele toba-dukur. Nuneʼe, nia haruka atu lori mai livru istória nian kona-ba ninia ukun, no atu lee ba liurai. 2 Iha livru neʼe hakerek mós buat neʼebé Mordecai fó sai kona-ba Bigtan no Teres, liurai nia ema-boot naʼin-rua, neʼebé iha knaar atu hein portaun, neʼebé halo planu atu oho Liurai Assuero. 3 Depois neʼe liurai hatete: ‘Buat diʼak saida mak Mordecai simu kona-ba ida-neʼe?’ Liurai nia atan sira hatete: ‘Mordecai la simu buat ida.’”

^ par. 15 Miquéias 7:7: “Kona-ba haʼu, haʼu sei hein nafatin ba Jeová. Ho pasiénsia haʼu sei hein ba Maromak neʼebé salva haʼu. Haʼu-nia Maromak sei rona haʼu.”

^ par. 22 Salmo 7:14-16: “14 Haree! Iha ema ida neʼebé isin-rua ho buat neʼebé halo ema laran-kanek, no nia koʼus susar no nia atu tuur ahi ho buat neʼebé falsu. 15 Nia keʼe rai-kuak ida; maibé nia sei monu iha rai-kuak neʼebé nia rasik halo. 16 Ninia susar sei fila fali ba ninia ulun rasik, no violénsia neʼebé nia rasik halo sei monu ba ninia ulun.”

^ par. 24 Haman koko sorte hodi uza Pur. Karik Pur mak matan-dook nia atividade ida.

^ par. 26 Liurai fó loron ida tan ba ema judeu hodi fó tempu ba sira atu ramata sira-nia funu ho sira-nia inimigu. (Ester 9:12-14) Toʼo ohin loron, tinan-tinan ema judeu halo festa atu komemora loron espesiál neʼe. Sira hanaran festa neʼe Purim, tanba uluk Haman uza ida-neʼe kuandu nia koko sorte hodi hatene bainhira mak tempu diʼak atu halakon ema Izraél sira.