Skip to content

ʻEKE ʻE HE TOʻUTUPÚ

Ko e Hā ʻOku Totonu Ke U ʻIloʻi Fekauʻaki mo e Feʻaveʻaki Pōpoaki Taʻetāú?

Ko e Hā ʻOku Totonu Ke U ʻIloʻi Fekauʻaki mo e Feʻaveʻaki Pōpoaki Taʻetāú?

 Ko e hā ʻa e feʻaveʻaki pōpoaki taʻetaau?

 Ko e “feʻaveʻaki pōpoaki taʻetāú” ko hono tōʻongaʻaki ia ʻa hono ʻave ʻa e ngaahi pōpoaki, ngaahi tā, pe vitiō fakalielia fakaefehokotaki fakasino ʻo fakafou ʻi he telefoni toʻotoʻó. “ʻOku meimei ko e founga anga-maheni ia ʻo e fetuʻutakí ʻi he taimí ni,” ko e lau ia ha tangata ʻe taha. “ʻOkú mo fetohiʻaki pea faai atu pē ʻokú mo feʻaveʻaki ʻa e ngaahi tā fakalielia.”

 Ko e hā ʻoku fai ai ia ʻe he kakaí? Ko e anga ʻo e vakai ki ai ʻa e toʻutupu ʻe niʻihi, “ko hono maʻu ha laʻitā telefua ho kaumeʻá ʻi hoʻo telefoní ko hano fakahaaʻi ia ʻoku ʻi ai hoʻomo vā fakaefehokotaki fakasino,” ko e lea ia ʻa ha loea talatalaaki māʻolunga ʻi he The New York Times. “Ko ha kiʻi ʻuma fakaʻilekitulōnika ia.” ʻOku aʻu ʻo ui ia ʻe ha taʻahine taʻu hongofulu tupu ʻe taha ko e “founga malu ʻo e fehokotaki fakasinó.” He ko ē, ʻokú ne pehē, “heʻikai lava ke ke feitama ai pea heʻikai ke ke fakamafola ai ʻa e mahaki pipihi tupu mei he fehokotaki fakasinó.”

 Ko e ngaahi ʻuhinga kehe ʻoku feʻaveʻaki pōpoaki taʻetaau ai ʻa e toʻutupú ʻoku kau ai eni:

  •   Ke fakamalinga mo ha taha ʻoku nau fakaʻamu ke faikaumeʻa mo ia.

  •   Koeʻuhí kuo ʻosi ʻave ange ʻe ha taha ha laʻitā fakalielia pea ʻoku nau ongoʻi ʻoku fakaʻaiʻai kinautolu ke ‘fakapaleʻi’ ia.

 Ko e hā ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e feʻaveʻaki pōpoaki taʻetāú?

 Ko hoʻo ʻave pē ha laʻitā fakafou ʻi he telefoni toʻotoʻó, ʻoku ʻikai ke ke toe pule koe ki ai, pe te ke lava ʻo puleʻi ʻa e founga ʻe ngāueʻaki nai aí​—pe ko e founga te ne uesia ai ho ongoongó. “Kuo teʻeki ʻi ai ha taimi ʻe faingofua pehē ki he kakaí ke ʻave mo tauhi ha fakamoʻoni ʻo e ngaahi tōʻonga taʻetāú,” ko e lau ia ʻa Amanda Lenhart, ko ha mataotao fakatotolo māʻolunga pea ko e faʻutohi ʻo ha līpooti ʻa e Senitā Fakatotolo Pew fekauʻaki mo e feʻaveʻaki pōpoaki taʻetāú.

 ʻI he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi

  •    Ko e ngaahi tā telefuá kuo toe tufaki lahi ia ʻe he tokotaha naʻá ne maʻú ke maʻu ai ʻa e fiefia hono ngaahi kaungāmeʻá.

  •    Ko e tamaiki tangata kuo liʻaki ʻe honau ngaahi kaungāmeʻá kuo nau tufaki ʻa e ngaahi tā telefuá ko ha founga ke faisāuni.

 NAʻÁ KE ʻILOʻI? ʻI he ngaahi keisi lahi, kuo fai ʻa e vakai ki hono feʻaveʻaki ʻa e ngaahi tā telefuá ʻoku tatau pē ia mo hono pāʻusiʻi ʻo e fānaú pe tufaki ha ʻata fakalielia ʻo e fānaú. Kuo aʻu ʻo fakaʻilo ʻa e kau taʻu hongofulu tupu ʻe niʻihi ki he faihia fakaefehokotaki fakasinó koeʻuhi ko ʻenau kau ʻi he feʻaveʻaki pōpoaki taʻetāú.

 Ko e hā ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú?

 ʻOku fakamatala lelei ʻa e Tohi Tapú fekauʻaki mo e fiefia ʻi he fehokotaki fakasino ʻi he nofo malí. (Palōveepi 5:​18) Kae kehe, ʻoku hā mahino ʻene tuʻú ʻi he fekauʻaki mo e tōʻonga fakaefehokotaki fakasino ʻi he vahaʻa ʻo ha ongo meʻa taʻemali. Fakakaukau ki he ongo veesi Tohi Tapu ko ení:

  •   “Ko e fehokotaki fakasino taʻetāú mo e faʻahinga kotoa pē ʻo e taʻemaʻá pe mānumanú, tuku ke ʻoua naʻa fai ha talanoa ki ai ʻi homou lotolotongá, . . . pehē foki ki he tōʻonga fakamā pe talanoa launoa pe fakakata fakalielia.”​—ʻEfesō 5:​3, 4.

  •   “Mou ʻai ke mate ʻa e ngaahi kupu ʻo homou sinó ʻa ia ʻoku ʻi he māmaní ʻi he fekauʻaki mo e fehokotaki fakasino taʻetāú, taʻemaʻá, holi taʻemapuleʻi fakaefehokotaki fakasinó, holi pangó, mo e mānumanú.”​—Kolose 3:5.

 ʻOku fakatokanga mai ʻa e ngaahi veesi ko ení ʻo ʻikai ngata pē ʻi he fekauʻaki mo e “fehokotaki fakasino taʻetāú” (ngaahi vā fakaefehokotaki fakasino ʻi tuʻa ʻi he nofo malí) kae toe pehē foki ki he ngaahi meʻa hangē ko e “taʻemaʻá” (ko ha foʻi lea fakalūkufua ʻoku ʻuhinga ki ha faʻahinga pē ʻo e taʻemaʻa fakaeʻulungāngá) mo e “holi . . . fakaefehokotaki fakasinó” (ʻo ʻikai ʻuhinga ia ki he ngaahi ongoʻi fakaemanako anga-maheni ʻoku lava ke fakalato ʻi he nofo malí ka ko ha holi ʻoku ngalingali ʻe taki atu ki he ʻulungaanga taʻetāú).

 ʻEke hifo:

  •   ʻOku anga-fēfē hoko ʻa e feʻaveʻaki ʻo e ngaahi tā telefuá ko ha founga ʻo e “taʻemaʻá”?

  •   ʻI he founga fē ʻokú ne tafunaki ai ʻa e ‘holi fakaefehokotaki fakasino’ taʻetotonú?

  •   Ko e hā ʻoku ‘pango’ ai ʻa e holi ke sio mo tufaki ʻa e ngaahi tā telefuá?

 Ko e ongo konga Tohi Tapu hokó ʻoku toe fakahaaʻi mai ai ha ʻuhinga mālohi ange ke fakaʻehiʻehi ʻaupito mei he feʻaveʻaki pōpoaki taʻetāú.

  •   “Fai ho tūkuingatá ke fakahāhaaʻi atu koe ʻokú ke fakahōifua ki he ʻOtuá, ko ha tangata ngāue ʻoku ʻikai ha meʻa ke mā ai.”​—2 Tīmote 2:​15.

  •   “Fakakaukau atu ki he faʻahinga kakai ʻoku totonu ke mou hoko ki aí ʻo taka ʻi he ngaahi tōʻonga māʻoniʻoni mo e ngaahi ngāue ʻo e anga-līʻoa fakaʻotuá!”​—2 Pita 3:​11.

 ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ongo veesi Tohi Tapu ko iá ʻa e ngaahi ola lelei ʻo e hoko ʻo maʻa fakaeʻulungāngá. Kapau ko hoʻo tōʻongá ʻoku taau ke fakahīkihikiʻi, ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke ke hohaʻa te ke fakaʻiseʻisa ʻi hoʻo ngāué.​​—Kalētia 6:7.

 ʻEke hifo:

  •    Ko e faʻahinga tokotaha fēfē au?

  •    ʻOku ou tokanga fekauʻaki mo e ongoongo ʻo e niʻihi kehé?

  •    ʻOku ou loto ke maʻu ʻeku fiefiá ʻi ha meʻa ʻokú ne fakamamahiʻi ʻa e niʻihi kehé?

  •    ʻE anga-fēfē nai hono uesia ʻe he feʻaveʻaki pōpoaki taʻetāú ʻa hoku ongoongó?

  •    ʻE anga-fēfē nai hono maumauʻi ʻe he feʻaveʻaki pōpoaki taʻetāú ʻa e falala mai ʻeku ongo mātuʻá kiate aú?

 TALANOA MOʻONI “ʻOku ʻi ai hoku kaungāmeʻa naʻá ne tauhi ke fakapulipuli hono vā mo ha tamasiʻi. Naʻá ne ʻave leva hano tā telefua ki he tamasiʻí, pea naʻe ʻomai ʻe he tamasiʻí mo hano tā ʻoʻona kiate ia. Naʻe teʻeki ʻosi ha houa ʻe 48 mei ai, naʻe loto ʻene tamaí ke vakaiʻi ʻene telefoní. Naʻá ne maʻu ʻa e ngaahi pōpoakí, peá ne loto-mamahi ʻaupito. Naʻá ne ʻeke hangatonu kiate ia, pea naʻá ne fakamatala ki he meʻa kotoa. ʻOku ou ʻilo naʻá ne fakatomala ʻi he meʻa naʻá ne faí, ka ko ʻene ongo mātuʻá naʻá na ʻohovale moʻoni pea naʻá na ʻita lahi! ʻOku ʻikai ke na fakapapauʻi pe ʻe lava ke na toe falala kiate ia.”

 Moʻoniʻi meʻa ʻi he moʻuí: Ko e feʻaveʻaki pōpoaki taʻetāú ʻokú ne tuku hifo ʻa e ngeia fakatouʻosi ʻo e tokotaha ʻokú ne ʻave iá mo e tokotaha ʻoku sio aí. “Naʻe ʻai ai ke u mātuʻaki fakaliliʻa mo ongoʻi loto-mamahi lahi ʻiate au tonu,” ko e lea ia ha taʻahine taʻu hongofulu tupu ʻe taha ʻa ia naʻe tenge ʻe hono kaumeʻá ke na feʻaveʻaki pōpoaki taʻetaau.

 ʻI he vakai ki he ngaahi nunuʻa kovi ʻo e feʻaveʻaki pōpoaki taʻetāú kiate koe mo e niʻihi kehé pea mo e meʻa fakalaó, ʻoku lelei ke ke muimui ki he faleʻi ʻa e Tohi Tapú:

  •   “Hola mei he ngaahi holi fakatalavoú.”​—2 Tīmote 2:22.

  •   “Leʻei ange ʻa hoku matá ke ʻoua ʻe sio ki he meʻa ʻoku taʻeʻaongá.”​—Saame 119:37.

 Ko e hā ʻa e meʻa te ke faí?

 Ngāueʻaki ʻa e faleʻi ʻa e Tohi Tapú ʻi ha tuʻunga moʻoni ʻi he moʻuí. Lau ʻa e fakamatala ʻa Janet, pea fili leva pe ko fē ʻokú ke fakakaukau ʻoku lelei tahá.

 “ʻI he taimi ʻe taha naʻá ku fetaulaki mo ha tamasiʻi, peá ma fakafetongi fika. Naʻe teʻeki ke lava ha uike kuó ne kole mai ke ʻoange haʻaku ngaahi laʻitā vala kaukau tahi.”​—Janet.

 ʻOkú ke fakakaukau ko e hā naʻe totonu ke fai ʻe Janet? Ko e hā ʻa e meʻa te ke faí?

  •  FILI A ʻE lava ke ke fakaʻuhinga: ‘ʻOku ʻikai ke ʻi ai hano kovi. He ko ē, kapau naʻa tau ʻalu ki he matātahí, te ne sio mai ʻoku ou tui teunga kaukau.’

  •  FILI E ʻE lava ke ke fakaʻuhinga: ‘ʻOku ʻikai ke u fakapapauʻi pe ko e hā ʻene taumuʻá. Fēfē ke u ʻave ha laʻitā ʻoku ʻikai ke fuʻu fakaeʻa atu ai hoku sinó pea sio angé pe ko e hā ʻe hokó.’

  •  FILI F ʻE lava ke ke fakaʻuhinga: ‘Ko e meʻa pē ʻe taha ʻoku feinga mai ki ai e tamasiʻi ko ení ko e fehokotaki fakasino. Te u tāmateʻi ʻene pōpoakí.’

 ʻOku hā ngali ko e fili F ʻoku lelei tahá, ʻikai ko ia? He ko ē, ʻoku pehē ʻe he Tohi Tapú: “Ko e kakai fakapotopotó te nau sio ki he hoko mai ʻa e faingataʻá pea fakaʻehiʻehi mei ai, ka ko ha tokotaha taʻefakakaukau ʻe lue hangatonu atu ki ai pea fakaʻiseʻisa ai ʻamui.”​​—Palōveepi 22:3, Good News Translation.

 Ko e ngaahi fili ko ení ʻoku tuhu ia ki ha ʻīsiu ʻokú ne faʻa fakatupunga ʻa e feʻaveʻaki pōpoaki taʻetāú pea pehē ki he ngaahi tafaʻaki kehe ʻo e ʻulungaanga taʻetāú: ʻOkú ke filifili fakalelei ho ngaahi kaungāmeʻá? (Palōveepi 13:20) “Feohi mo e kakai ʻokú ke ʻilo heʻikai ke nau makātakiʻi ʻa e tōʻonga taʻefeʻungá,” ko e lea ia ha finemui ko Sarah. ʻOku loto-tatau mo ia ha finemui ko Delia. “Ko e ngaahi kaumeʻa fakangalingalí ʻoku nau feinga, ʻo ʻikai ke tokoniʻi koe ke tauhi maʻu hoʻo ʻulungaanga leleí, ka ke maumauʻi ia,” ko ʻene leá ia. “Kapau ko ʻenau tōʻongá ʻoku fepaki mo e ngaahi lao ʻa e ʻOtuá, ko ʻenau fakaʻaiʻai ia koe ke maumauʻi hoʻo anga-tonu fakaeʻulungāngá. ʻOkú ke fiemaʻu moʻoni ia?”