Julani

Lutani pa vo ve mukati

MUTU 16

Wanguchita Vinthu Mwazeru, Mwachiganga Kweniso Mwambula Kujanja

Wanguchita Vinthu Mwazeru, Mwachiganga Kweniso Mwambula Kujanja

1-3. (a) Kumbi Estere wavwanga wuli wachiluta kuchikumana ndi murumu waki yo wanguja pampandu wachifumu? (b) Kumbi fumu yingumulonde wuli Estere?

MTIMA waku Estere wenga muchanya penipo wafikanga pafupi ndi mpandu wachifumu. Ŵanaŵaniyani kuti mutimuwona wachisere m’nyumba yachifumu ya ku Susa, ku Perese. Estere watuvwa ŵaka chiwawa cha malundi ngaki ndi vakuvwala vaki vachifumu. Wanguzomerezga cha kuti maŵanaŵanu ngaki ngatimbanyizgiki ndi kawonekeru ka nyumba iyi, vimati vaki vakutowa kweniso ndi mo kukudyoŵeke kuchanya ndi mathabwa nga vimiti va sidara va ku Lebanoni. Maŵanaŵanu ngaki ngosi ngenga pa munthu yo wanguja pampandu wachifumu chifukwa ndiyu watingi wasankhengi kuti Estere wabayiki pamwenga cha.

2 Karonga wamulereseskanga ŵaka Estere wachiza, pavuli paki wangumusoske nthonga yagolidi. Munthu wakhoza kuŵanaŵana kuti kusoska nthonga kwengavi nchitu yeyosi, kweni wenga ukaboni wakuti Estere walondereka ndipu wabayikengi cha chifukwa chakuluta kwa fumu kwambula kudanika. Wachifika pafupi ndi mpandu wachifumu, Estere wangusoska janja ndi kuko kunthazi kwa nthonga.—Est. 5:1, 2.

Estere wanguwonga lisungu lo karonga wangumuchitiya

3 Karonga Ahaswerusi wenga munthu wakukhupuka ndipuso wamazaza ngaki. Viwoneka kuti vakuvwala va mafumu nga ku Perese pa nyengu yo vajanga vakudula ukongwa. Kweni Estere wati wawona murumu waki wanguziŵa kuti weche kumwanja. Murumu waki wangumufumba kuti: “Kumbi ukhumba chine Estere fumukazi? Pemphu laku ndakuti uli? Nadi likapaskikanga kwaku chingana nchigaŵa chimoza cha vigaŵa viŵi va ufumu.”Est. 5:3.

4. Kumbi Estere wakhumbikanga kuchita chinthu chinyaki so nichi chakusuzga?

4 Yapa Estere wangulongo chivwanu ndi chiganga pakuluta kuchikumana ndi karonga kuti wavikiliyi ŵanthu a mtundu waki ku chiŵembu chakuti abayiki. Chinanga kuti fumu yingumulonde, kweni wakhumbikanga so kuchita chinthu chinyaki chakusuzga. Wakhumbikanga kukambiya Karonga wakunyada uyu mwakuyikhorweska kuti Hamani yo wenga nduna yo wamugomezganga ukongwa, ndi munthu muheni ukongwa ndipu wamunyenga kuti wabayi ŵanthu a mtundu waku Estere wosi. Kumbi watingi wamukonkhoskiyengi wuli, nanga tingasambiranji pa chivwanu chaki?

Wangusankha Mwazeru ‘Nyengu Yakulongolore’

5, 6. (a) Kumbi Estere wangugwiriskiya wuli nchitu fundu ya pa Wakutaula 3:1, 7? (b) Kumbi vo Estere wanguchita pakukhumba kukambiskana ndi murumu waki vingulongo wuli kuti wenga wazeru?

5 Kumbi Estere watingi wakonkhoskiyengi karonga masuzgu ngaki ngosi pamasu pa ŵanthu wosi wo ŵengapu? Asani wanguchita viyo murumu waki watingi walengeskekengi ndipu Hamani watingi wasuskengi vo Estere wakhumbanga kukamba. Sonu kumbi Estere wanguchita wuli? Nyengu yakuvuli Estere wechendawi, fumu yazeru Solomoni yingulemba kuti: “Kanthu kosi ke ndi nyengu yaki, . . . nyengu yakuja chisisi, ndi nyengu yakulongoro.” (Wak. 3:1, 7) Yapa viwoneke limu kuti Mordikayi wamusambizanga fundu zenizi Estere pa nyengu yo wamuleranga. Estere nayu wawoneka kuti wanguvwisa umampha chifukwa cho munthu watenere kusankhiya mwazeru “nyengu yakulongoro.”

6 Estere wangukamba kuti: “Asani nchamampha ku karonga, karonga wazi ndi Hamani msana unu wale ku dghera lo ndamlongosoriyani, imwi karonga.” (Est. 5:4) Karonga wanguzomera ndipu wangumudaniska Hamani. Kumbi mwawona mo Estere wangulongorole mwazeru? Iyu wangumusungiya ulemu murumu waki ndi kusankha nyengu kweniso malu ngamampha kuti wakakambi vakukhosi kwaki.Ŵerengani Nthanthi 10:19.

7, 8. Kumbi dghera lakwamba lo Estere wangunozga lenga wuli, nanga nchifukwa wuli wanguleka kukamba vakukhosi kwaki nyengu yeniyo?

7 Estere wawoneka kuti wangunozga chakurya chamampha ukongwa ndipu wanguwoneseska kuti wabika vakurya vo murumu waki watanja. Pa dghera ili penga so vinyu wamampha ukongwa kuti wakondweski mtima wa karonga. (Sumu 104:15) Ahaswerusi wangukondwa ukongwa pa dghera ili mpaka wangumufumba so Estere kuti wakambi vo wakhumba. Kumbi nyengu iyi yenga yakwenere kuti Estere walongolore?

8 Estere wanguwona kuti yenga nyengu yamampha cha. M’malu mwaki, mawa laki wangunozga so dghera linyaki kuti karonga wazi ndi Hamani. (Est. 5:7, 8) Nchifukwa wuli wangulindizga? Kumbukani kuti ŵanthu a mtundu waku Estere atingi abayikengi. Ivi venga viyo chifukwa chakuti Hamani wanguzomerezgeka ndi karonga kuti wajalikiski dangu lakuti Ayuda wosi abayiki. Estere wakhumbikanga nadi kusankha mwazeru nyengu yakulongorole chifukwa asani wanguchitiyamu bweka, ŵanthu anandi atingi abayikengi. Estere wanguchita ivi pakukhumba kulongo kuti watimutumbika ukongwa murumu waki.

9. Kumbi kuzikira nkhwakukhumbika wuli, nanga tingamuyezga wuli Estere pa nkhani iyi?

9 Kuzikira ndi jalidu lakuzirwa ukongwa kweni ŵanthu anandi alivi. Chinanga kuti pa nyengu iyi Estere wangufipa mtima ukongwa ndipu wakhumbanga kukambiya karonga vosi vo vachitikanga, iyu wanguzikira kuti wazikambi pa nyengu yakwenere. Tikhoza kusambira vinandi kwaku Estere chifukwa nyengu zinandi nasi tiwona vinthu vinyaki vo vitenere kunozgeka. Asani tikhumba kuti munthu munyaki wa udindu wanozgi suzgu linyaki, tingachita umampha kwezga Estere yo wanguchita vinthu mwakuzikira. Lemba la Nthanthi 25:15, likamba kuti: “Ndi kuzika mweruzgi wangaziŵa kuchichizgika, ndipu lilimi lakoloŵa likaswanga mwa.” Asani tizikira ndi kulindizga kuti vinthu vinozgeki pa nyengu yakwenere nge po wanguchitiya Estere, chinanga ndi mtima wa munthu yo watitisuska ukongwa ukhoza koloŵa. Kumbi Yehova Chiuta waku Estere wangumutumbika chifukwa chakuzikira kwaki?

Kuzikira Kutovya Kuti Urunji Uchitiki

10, 11. Nchifukwa wuli Hamani wangukwiya wachituwa ku dghera lakwamba, nanga muwolu waki ndi anyaki angumulunguchizga kuti wachitenji?

10 Kuzikira kwaku Estere kunguchitiska kuti vinthu vinandi visumuliki. Hamani wangutuwa pa dghera lakwamba, “wakuzaza likondwa ndi chimwemwe mumtima,” chifukwa chakuti fumu ndi fumukazi angumulongo chanju chikulu kuphara ŵanthu anyaki wosi. Hamani wachijumpha pageti, wanguwona Mordikayi, Myuda yo wangumizga kuti wamugwadiyengi cha. Nge mo tawone m’mutu wajumpha, Mordikayi wakananga kugwadiya Hamani chifukwa chakudelera cha, kweni chifukwa chakuti njuŵi yaki yamuzomerezganga cha kweniso wakhumbanga kulutirizga kuja pa ubwezi ndi Yehova Chiuta. Kweni Hamani “wanguzazika ndi ukari.”Est. 5:9.

11 Hamani wati wakambiya muwolu waki ndi anyaki vakukwaskana ndi mtafu wo Mordikayi wangumuchitiya, yiwu angumulunguchizga kuti wapangi chimiti chitali cha mamita 22 ndi kupempha karonga kuti wamuzomerezgi kuti wapayikepu Mordikayi. Hamani wanguyilumba ukongwa zeru iyi ndipu nyengu yeniyo wangutuma munthu kuti wagwiri nchitu iyi.Est. 5:12-14.

12. Nchifukwa wuli karonga wangudaniska buku la Mkoka kuti liŵerengeki mwakukweza, nanga ivi vinguchitiska kuti wakumbuki nkhani niyi?

12 Karonga wangugona tulu cha ndi usiku. Bayibolo likamba kuti: “Tulu ta karonga tingukamuka,” mwaviyo wangudaniska buku la Mkoka kuti liŵerengeki mwakukwezga pamasu paki. Achiŵerenga, angusaniyamu nkhani yakukwaskana ndi chiŵembu cho chingunozgeke Ahaswerusi. Iyu wanguyikumbuka umampha nkhani iyi kuti ŵanthu wo akhumbanga kumubaya angukoleka ndi kubayika. Sonu nanga nchinthu wuli cho chinguchitikiya Mordikayi, munthu yo wangusumuwa chiŵembu ichi? Karonga wangufumba kuti Mordikayi wakupaskikanji. Ateŵeti ŵaki angumumuka kuti palivi chechosi cho munthu uyu wakupaskika.Ŵerengani Estere 6:1-3.

13, 14. (a) Kumbi vinthu vingwamba wuli kumung’anamukiya Hamani? (b) Nanga muwolu waki ndi abwezi ŵaki angumukambiyanji?

13 Karonga wanguguŵa ukongwa ndipu wakhumbanga munthu wakuti wamuwovyi maŵanaŵanu pa nkhani iyi. Munthu yo wangufika liŵi kunyumba yachifumu wenga Hamani. Iyu watenere kuti wangucherere kuzipempha karonga kuti wamuzomerezgi kubaya Mordikayi. Kweni Hamani wechendakambi vo wangupukwa, karonga wangumufumba kuti wangachita nayu wuli munthu yo wasaniya wezi pamasu pa karonga? Hamani wagomezganga kuti karonga wakamba iyu. Mwaviyo, Hamani wangukambiya karonga kuti munthu uyu wakankhuskiki ukongwa, iyu wanguti: Munthu yo amuvwaliki vakuvwala vachifumu va karonga, ndipu nduna ya karonga yiyendi nayu kuzunguliya msumba wa Susa pa kavalo wa karonga ndi kukambula mwakumuthamika kuti ŵanthu wosi avwi. Ŵanaŵaniyani ŵaka mo chisku chaku Hamani chingusinthiya wati wavwa kuti munthu wakukhumbika kukankhuskika ndi Mordikayi! Sonu kumbi ndiyani yo karonga wangutuma kuti wathamiki Mordikayi? Wenga iyu Hamani!Est. 6:4-10.

14 Hamani wangugwira nchitu iyi mwakwesa kuchichizgika chifukwa yingumukondweska cha ndipu wanguluta kunyumba wakwiya ukongwa. Muwolu waki ndi abwezi ŵaki angukamba kuti vo vingumuchitikiya Hamani, vingulongo kuti wabapa masoka ndipu wenga ukaboni wakuti watherengi kwaku Mordikayi, Myuda.Est. 6:12, 13.

15. (a) Kumbi kuzikira kwaku Estere kunguwovya wuli? (b) Nchifukwa wuli tikhumbika kuja ndi mtima ‘wakulindizga’?

15 Chifukwa chakuti Estere wanguzikira ndi kulindizga kuti wazikambi mawa laki vakukhosi kwaki, vinguchitiska kuti Hamani wajilengeski yija. Akhumba Yehova Chiuta ndiyu wangutondekeska Karonga kugona tulu. (Nthanthi 21:1) Lekani Mazu ngaku Chiuta ngatitichiska kuti tijengi ndi mtima ‘wakulindizga.’ (Ŵerengani Mika 7:7.) Asani tigomezga ndi kulindizga Chiuta, iyu wangatiwovya kumalana ndi masuzgu kuphara po taŵeni tatingi tichitiyengi.

Wangulongoro Mwachiganga

16, 17. (a) Kumbi mphanyengu niyi po Estere wangukamba vakukhosi kwaki? (b) Kumbi Estere wapambananga wuli ndi Vashite yo wenga muwolu wa karonga wakwamba?

16 Sonu Estere wanguwona kuti mphakwenere so cha kuti walutirizgi kubisa vo venga kukhosi kwaki. Kumbi watingi wayambiyengi pani? Dghera le mukati, karonga wangupaska so Estere mwaŵi wakuti wapemphi vo wakhumba. (Est. 7:2) Iyi sonu yenga “nyengu yakulongoro” yaku Estere.

17 Viwoneka kuti Estere wanguromba chamumtima kwaku Chiuta waki wechendakambi mazu yanga: “Asani ndasaniya wezi mumasu nginu, imwi karonga, ndipu asani chakondweska karonga, umoyu wangu upaskiki kwangu ndi ŵanthu ŵangu paku cho ndipempha.” (Est. 7:3) Mukhoza kuwona kuti iyu watumbikanga karonga pakukamba kuti karonga wachiti vo vingamukondweska. Uwu mbukaboni wakuti Estere wenga wakupambana ukongwa ndi Vashite yo wenga muwolu wa karonga wakwamba, kweniso yo wangulengeska murumu waki. (Est. 1:10-12) Kweniso, Estere wangumuchenya cha karonga chifukwa chakuti wamugomezganga ukongwa Hamani. M’malu mwaki iyu wangupempha ŵaka kuti karonga wamuvikiliyi ku chiŵembu cho Hamani wangunozga.

18. Kumbi Estere wangusumuwa wuli suzgu lo wenga nalu kwa karonga?

18 Karonga watenere kuti wanguzizwa ukongwa ndi vo Estere wangupempha. Kumbi ndiyani yo wakhumbanga kukombo fumukazi yaki? Estere wangumuka kuti: “Taguliskika, ini ndi ŵanthu ŵamtundu wangu kuti timaliziki, tibayiki ndi timari teteti. Asani tiguliskikengi nge mbaŵanda ŵanthurumi ndi ŵaŵanda ŵanthukazi mphanyi ndaja cheti; chifukwa kukomwa kwidu kuti kungalinganizgika ndi suzgu ya karonga cha.” (Est. 7:4) Yapa napu mukhoza kuwona kuti Estere wangusumuwa suzgu ili mwakufwatuka, kweni wangukamba so kuti vatingi viŵengi umampha asani anguguliskika ŵaka nge aŵanda. Iyu wanguwona kuti nchinthu chazeru kuti wakambiyi karonga chiŵembu ichi chifukwa nayu wakwaskikanga.

19. Kumbi tingasambiranji kwaku Estere pa nkhani yakuŵereŵeta mwazeru?

19 Chakuwoniyapu chaku Estere chititisambiza mo tingaŵereŵete mwazeru ndi ŵanthu. Asani mukhumba kusumuwa nkhani yinyaki kwa murumu winu pamwenga munthu munyaki waudindu, kuzikira, ulemu ndipuso kulongoro mwakufwatuka vingakuwovyani ukongwa.Nthanthi 16:21, 23.

20, 21. (a) Kumbi Estere wangusumuwa wuli chiŵembu chaku Hamani, nanga ivi vinguchitiska kuti karonga wachitenji? (b) Kumbi Hamani wanguchita wuli wati wasumulika?

20 Ahaswerusi wati wavwa vo Estere wangumukambiya wanguti: “Kumbi ndiyani, ndipu we pani, mweniyo we ndi chiganga mumtima waki kuchita viyo?” Ŵanaŵaniyani kuti muwona Estere wachimulongo ndi chikumbu Hamani ndi kukamba kuti: “Chimphindikwa ndi murwani, ndi uyu Hamani muheni!” Kumbi Hamani wanguchita wuli wati wavwa mazu yanga? Hamani wanguchita mantha ukongwa. Ŵanaŵaniyani kuti muwona chisku cha karonga chichisintha chifukwa cha ukali wati wavwa kuti nduna yo wayigomezganga ukongwa yamuchitiska kuti wajalikiski dangu lo latingi libayiskengi muwolu waki! Karonga wangukhwizukiya kumunda wa maluŵa kuti vini panyaki mtima ungachituna.Est. 7:5-7.

Estere wangusumuwa uheni waku Hamani mwachiganga

21 Hamani wati waziŵika kuti ndiyu wangunozga chiŵembu, wanguchita mantha ndi kuwa m’malundi ngaku Estere. Karonga wati wawere m’nyumba ndi kuwona kuti Hamani wagwada pafupi ndi po wanguja Estere, wangumukalipiya ndi kumumba mlandu wakuti wakhumba kukolere fumukazi m’nyumba ya karonga. Yapa Hamani wangujisokomole mlandu wanyifwa. Karonga wangumudikiska ndipu ateŵeti a karonga angumutuzgapu wazumbwa ndi soni. Mteŵeti munyaki wa karonga wangukambiya karonga kuti Hamani wakusunga chimiti chitali kuti wakapayikepu Mordikayi. Nyengu yeniyo, Ahaswerusi wangutuma ateŵeti ŵaki kuti akapayiki Hamani pachimiti chenicho wangunozga.Est. 7:8-10.

22. Kumbi chakuwoniyapu chaku Estere chingatiwovya wuli kuti tilekengi kufwa daka, kufipa mtima pamwenga kudeweyezgeka chivwanu?

22 Mazuŵa nganu nkhwambula kusuzga kuŵanaŵana kuti vinthu vaurunji vingachitika cha chifukwa chakuti tija m’charu chambula urunji. Kumbi namwi mukuŵanaŵanapu viyo? Estere wangufwa daka cha, wangufipa mtima cha ndipuso chivwanu chaki chingudeweyezgeka cha. Nyengu yati yakwana, iyu wangukamba uneneska mwachiganga ndipu wanguziŵa kuti Yehova ndiyu wanozgengi vosi. Nasi titenere kuchita viyo! Yehova wasintha cha, po wenge m’nyengu yaku Estere ndipu waliri mpaka sonu. Iyu wangatondeka cha kuwonja ŵanthu akuchita vinthu viheni kweniso aryarya mu viŵana vakuthya ŵeneku, nge mo wanguchitiya ndi Hamani.—Ŵerengani Sumu 7:11-16.

Wanguchita Vinthu Mwambula Kujanja Pakuteŵete Yehova ndi Kovya Ŵanthu Ŵaki

23. (a) Kumbi karonga wangumutumbika wuli Mordikayi ndi Estere? (b) Kumbi uchimi wakukwaskana ndi Benjamini wo Yakobe wangukamba wachifwa, ungufiskika wuli? (Wonani bokosi lakuti, “ Kufiskika kwa Uchimi.”)

23 Pakumaliya paki, karonga wanguziŵa kuti Mordikayi, yo wangumutaska pa nyengu yo ŵanthu akhumbanga kumubaya, ndiyu wangulera Estere. Ahaswerusi wanguŵika Mordikayi kuja nduna yira m’malu mwaku Hamani. Karonga wangupereka nyumba yaku Hamani ndi chuma chaki kwaku Estere, ndipu Estere wangupaska Mordikayi kuti ndiyu wavipheriyengi.Est. 8:1, 2.

24, 25. (a) Nchifukwa wuli Estere wanguleka cha kufipa mtima wati wasumuwa chiŵembu chaku Hamani? (b) Kumbi Estere wanguŵika so wuli umoyu waki pa ngozi?

24 Kumbi Estere wanguleke penapa kufipa mtima chifukwa chakuti iyu ndi Mordikayi ŵenga akuvikilirika? Iyu watingi wachitengi viyo asani wenga wakujanja. Pa nyengu iyi, dangu lo Hamani wangujalikiska lakuti Ayuda wosi abayiki lenga leche kusapaliya muvigaŵa vosi va ufumu wa Perese. Hamani wanguchita Puri, pamwenga kuti mphenduzga ndi chilatu chakuti waziŵi nyengu yakwenere kubayiya Ayuda. (Est. 9:24-26) Ndipu kwaja myezi kuti zuŵa lakubayiya Ayuda likwani kweni nyengu yayendanga liŵi ukongwa. Kumbi penga nthowa yeyosi yakuti Ayuda aleki kubayika?

25 Estere wanguŵika so umoyu waki pangozi, mwa kuluta kwa karonga kwambula kudanika. Pa nyengu iyi wanguliriya ŵanthu amtundu waki ndi kuŵeyere murumu waki kuti watuzgepu dangu lo lingujalikiska. Kweni marangu ngo ngajalikiskikanga m’zina la mafumu nga Perese, ngasinthikanga cha. (Dan. 6:12, 15) Sonu karonga wangutuma Estere ndi Mordikayi kuti ajalikiski dangu lifya. Yiwu angutuma ŵanthu kuti amemezi kuti Ayuda ŵe ndi wanangwa wakujivikiliya. Mathenga ngangutinthimika m’vigaŵa vosi ndi kumemeza uthenga wamampha uwu kwa Ayuda. Ayuda wosi sonu angujalika mtima pasi. (Est. 8:3-16) Tikhoza kuwona likondwa lo Ayuda ŵenga nalu pa nyengu iyi achinozgeka kuluta ku nkhondu. Ivi vatingi vichitikengi cha kukaŵengevi dangu lifya ili. Kweni fumbu lakuzirwa ukongwa ndakuti, kumbi Yehova “wa maŵanja” watingi ŵaŵawovyengi ŵanthu ŵaki?1 Sam. 17:45.

Estere ndi Mordikayi angutuma mathenga kwa Ayuda wosi a mu Ufumu wa Aperese

26, 27. (a) Kumbi Yehova wanguŵawovya wuli ŵanthu ŵaki kuti apundi arwani ŵawu? (b) Kumbi kubayika kwa ŵana aku Hamani kungufiska uchimi nuwu?

26 Zuŵa lakurwiya nkhondu lati lafika, ŵanthu aku Chiuta angunozgeka. Pa nyengu iyi chinanga ndi nduna zinyaki za Aperese, zingwamba kovyana ndi Ayuda zati zavwa kuti Mordikayi Myuda ndiyu nduna yifya ya karonga. Yehova wangovya ŵanthu ŵaki kuti apundi. Iyu wanguŵavikiliya kwa arwani ŵawu ndipu wanguwoneseska kuti amaliya limu ndi chilatu chakuti angaziŵasuzganga so cha. *Est. 9:1-6.

27 Kweniso, Mordikayi watingi wajengi mwakufwatuka cha m’nyumba yaku Hamani ŵana ŵaki 10 ŵeche amoyu. Mwaviyo, nawuso angubayika. (Est. 9:7-10) Yapa sonu uchimi wa m’Bayibolo ungufiskika, chifukwa Chiuta wangukambiya limu kuti Aameleke wosi azamumaliya limu chifukwa chakuti angujipanga kuja arwani a ŵanthu aku Chiuta. (Mar. 25:17-19) Ŵana aku Hamani atenere kuti ndiwu ŵenga ŵanthu akumaliya pamtundu wakutembeka uwu.

28, 29. (a) Nchifukwa wuli Yehova wanguzomerezga Estere ndi ŵanthu ŵaki kurwa nkhondu? (b) Nchifukwa wuli chakuwoniyapu chamampha chaku Estere chingatiwovya mazuŵa nganu?

28 Chinanga kuti Estere wenga msungwana, iyu wangufiska vo wakhumbikanga kuchita pa nkhani yakusuzga nge ndi iyi. Iyu wangulembaku marangu ngakukwaskana ndi nkhondu kweniso kubaya ŵanthu aheni. Nchitu iyi yenga yipusu cha. Kweni ndivu vakhumbikanga kuchitika chifukwa vakolerananga ndi khumbu laku Yehova lakuti mtundu waki ungamalanga cha. Iyu wenga ndi chilatu chakuti m’mtundu wa Yisraele muzituwi Mesiya wakulayizgika mweniyo ndi nthowa yakutaskiya mtundu wosi wa ŵanthu. (Chiy. 22:18) Ateŵeti aku Chiuta a mazuŵa nganu, aŵanika umampha limu kuti Yesu yo ndi Mesiya wati waza pacharu chapasi, wangukanizga Akhristu wosi kurwa nkhondu.Mat. 26:52.

29 Chinanga kuti ve viyo, Akhristu aturwa nkhondu ya uzimu chifukwa Satana wakhumbisiska kunanga chivwanu chawu mwaku Yehova Chiuta. (Ŵerengani 2 Ŵakorinte 10:3, 4.) Ndi mwaŵi ukulu ukongwa kuja ndi chakuwoniyapu chamampha chaku Estere! Tiyeni nasi tilongo chivwanu nge chaki, mwa kuja akuzikira pakukambiskana ndi ŵanthu, achiganga kweniso akujipereka ndi mtima wosi pakuvikiliya ŵanthu aku Chiuta.

^ ndimi 26 Karonga wanguzomerezga Ayuda kuti akamalizi kupunda arwani ŵawu pa zuŵa lachiŵi. (Est. 9:12-14) Chinanga ndi mazuŵa nganu, Ayuda akumbuka zuŵa ili m’mwezi wa Adara. Malinga ndi kalendala ya mazuŵa nganu, mwezi uwu utambiya mkatikati mwa February mpaka kukwamba kwa March. Yiwu achita sekeresu la Purimu, zina lo likutuliya ku mphenduzga yo Hamani wanguchita pakukhumba kubaya Ayisraele.

Ŵanthu akususka akamba kuti buku la Estere likonkhoska umampha cha mbiri. Kweni akaswiri anyaki asaniya kuti yo wangulemba buku la Estere wakukonkhoska mwakuvwika umampha vinthu nge ufumu wa Aperese, vakuzengazenga kweniso midawuku yawu. Mbuneneska nadi kuti Fumukazi Estere wazumbulika cha m’mabuku ngo ŵanthu akulemba, kweni viwoneka kuti pa ŵanthu a m’banja lachifumu, ndi Estere pe cha yo wakutuzgikamu m’mabuku nga mbiri yamwaka. Kweni mabuku nganyaki ngalongo kuti kwenga munthu munyaki yo zina laki lachiperese lenga Mardukâ, lo liyanana ndi lakuti Mordikayi, yo wateŵetiyanga nge nduna panyumba yachifumu ku Susa, pa nyengu yo yizumbulika m’buku la Estere.