“Sukulu nditiyitinkha ukongwa!” Asani ndipu namwi mutiyiwone, mungayeseka kuti muleki sukulu. Nkhani iyi yikonkhoskengi vo vingakuwovyani.

•  Vifukwa vo anyaki aleke sukulu

•  Muŵanaŵaniyengi vo mungakumana navu

•  Vo vingakuwovyani

•  Vo achinyamata anyinu akamba

 Vifukwa vinyaki vo asambizi akamba vo vichitiska kuti ŵana anyaki aleki sukulu visazgapu:

•   Kutondeka mukilasi. ‘Ndikwelapu umampha cha mukilasi, nditondeka pe.’

•   Mphwayi. ‘Vo ndisambira kusukulu ndiwona kuti vingandiwovya cha.’

•   Masuzgu nga ndalama. ‘Ndikhumbika kugwira ntchitu kuti ndisaniyi ndalama zakuguliya vo ndikhumba.’

 Bayibolu likamba kuti: “Munthu wakuchenje waŵanaŵaniya mo watende.” (Nthanthi 14:15) Kumbi tisambiranji pa lemba ili? Asani mukhumba kuleka sukulu, mutenere kuŵanaŵaniyapu ukongwa vo mungazikumana navu.

 Jifumbeni kuti:

•   ‘Kumbi asani ndaleka sukulu, ndazamusuzgika cha kusaniya ntchitu yamampha kunthazi?’

   “Muŵanaŵaniyengi mo mungazisaniliya ntchitu kweniso panyaki kusaniliya banja linu vinthu va zuŵa ndi zuŵa. Kumbi mungazivisaniya wuli venivi asani ŵanthu wo alemba ntchitu akhumba ŵanthu wo panyaki ŵe ndi satifiketi ya ku sekondale?”—Julia.

•   ‘Kumbi asani ndaleka sukulu, ndazamumalana nangu umampha masuzgu kunthazi?’

   “Sukulu yitikunozgekeleskani vinthu vazakukuchitikiyani pa umoyu winu. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanthu wo mwazamuja nawu, mayeseru ngo mwazamukumana nangu kweniso ntchitu yo mwazamugwira, vazamukuŵa ndi vinthu vakuyanana ndi vo mukumana navu kusukulu.”—Daniel.

•   ‘Kumbi asani ndaleka sukulu, ndazamuja ndi malusu ngo ndikhumba kuzija nangu asani ndakuwa?’

   “Sukulu yingawoneka yambula ntchitu sonu, kweni asani wafika vyaka 23, ndi kuwona kuti upanga umampha bajeti ya ndalama, ndipu uwamu kuti unguchita umampha kulimbikiya masamu kusukulu.”—Anna.

•   Mupemphengi chovyu. Bayibolu likamba kuti: “Vinthu vitenda umampha asani pe ŵanthu anandi wo apereka ulongozgi.” (Nthanthi 11:14) Asani muchita umampha cha mukilasi, kambiyani apapi ŵinu, musambizi, pamwenga munthu munyaki mura yo mutimugomezga kuti wakuwovyeni kuziŵa vo mungachita kuti muchitengi umampha mukilasi.

   “Kambiskanani ndi asambizi ŵinu asani muchita umampha cha mukilasi. Nyengu zinyaki mungaŵanaŵana kuti asambizi ŵinu ndiwu ŵe ndi suzgu, kweni kanandi mungachita umampha mukilasi asani mupempha chovyu.”—Edward.

•   Muŵanaŵaniyengi mo sukulu yazakukuwovyiyani kunthazi. Bayibolu likamba kuti: “Umaliru wa chinthu uja wamampha ukongwa kuluska chiyambi chaki.” (Wakutawula 7:8) Asani mwazimaliza sukulu, mwazamuja kuti muziŵa vinthu vakukwaskana ndi vo mukusambira kusukulu pe cha, kweni mwazamuja so ndi mijalidu yamampha kweniso malusu ngo ngazakukuwovyani pa umoyu winu.

   “Asani mwakuwa mwazamukhumbika kulemba ese cha pamwenga kuŵerenga ukongwa chifukwa cha mayesu. Kweni vo muchita pakumalana ndi vo vitikusuzgani maŵanaŵanu kusukulu, vitikunozgekeleskani masuzgu ngo mwazamukumana nangu asani mwamaliza sukulu.”—Vera.

•   Muŵanaŵaniyengi vo mwasankha. Bayibolu likamba kuti: “Wosi wo achita vinthu mwakupupuluma akavukengi.” (Nthanthi 21:5) Mungathaŵiriyanga cha kuŵanaŵana kuti kuleka sukulu ndiyu nthowa yija yamampha. Mungamaliza sukulu yinu mwakusambira kuziya pa intaneti kweniso kusaniya asambizi kuti akusambizeningi ku nyumba.

   “Sukulu yitikusambizani mo mungagwiriya ntchitu mwaphamphu, mo mungamaliyana ndi masuzgu kweniso kukoliyana ndi ŵanthu. Phindu lo mungasaniya chifukwa cha sukulu, nda nyengu yitali. Kumaliza sukulu nkhwakovya ukongwa.”—Benjamin.

 Fundu yakukhumbika: Asani mumaliza sukulu, musambira vinthu vinandi vo vingakuwovyani asani mwakuwa.