Skip to content

Skip to table of contents

MAKANI AAYEEME AMUTWE UULI ACIVWUMBYO

Sena Bantu Bayaabucileka Kukomba?

Sena Bantu Bayaabucileka Kukomba?

Ba Gaffar ibakazyalilwa ku Turkey, bakali kunyongana anjiisyo njobakali kubayiisya kucikombelo cabo yakuti Leza ulapilusyizya cibi. Bakaintu babo ba Hediye, bakatalika kucidooneka cikombelo cabo nobakajisi buyo myaka yakuzyalwa iili fwuka. Bakaamba kuti: “Ndakayiisyigwa kusyoma kuti zintu zyoonse zicitika zyakabambilwa limwi. Mbwaanga ndakali mucaala, ndakali kulibuzya kuti, ‘Ino ncinzi ncondakacita kuti ndibe mucaala?’ Kanji-kanji ndakali kulila masiku oonse. Nondakakkwanya myaka iili 15, mumoyo wangu ndakali cilekede kale kukomba.”

SENA mwakacileka kukomba? Ikuti kacili boobo, tamuli nyolikke pe. Muzisi zinji, mweelwe wabantu ibalyaamba kuti tabali bakombi uyaabuvwula, calo citondezya kuti bantu kumbele ambweni bayakucilekela limwi kukomba. Zisi zimwi akati kazyeezyi zilitondezyedwe ansi aawa.

Nkaambo Nzi Bantu Ncobayaabucileka?

Kuli twaambo tunji itupa kuti bantu kabatyompwa kujatikizya bukombi. Ootu tubikkilizya nkondo zitalisyigwa naa izizumizyigwa azikombelo, milandu yakoonana yabasololi bazikombelo, alimwi azintu buyo zimwi. Zintu zimwi eezyi zibikkilizya:

  • Kuvwuba: Ibbuku litegwa Global Index of Religion and Atheism lyaamba kuti: “Kuvwuba kapati kupa bantu kuyaabucileka kwaabikkila maano makani aabukombi.” Aaya makani mapati nkaambo muzisi zinji bantu ibavwubide bayaabuvwula. Kweelana ambwaakaamba John V. C. Nye, syaazibwene mulwiiyo lwa economics, bantu mumasena amwi “bapona buumi busumpukide cakuti mwami iwakapona mumyaka iili 200 iyainda ulakonzya kunyomenena zintu nzyobajisi.”

    NCOLYAAMBA BBAIBBELE: Bbaibbele lyakaambila limwi kuti “kumazuba aamamanino,” bantu banooyandisya mali alimwi azyakulikondelezya kwiinda Leza alimwi abantunyina. (2 Timoteyo 3:1-5) Kazyi ilubono mbolunyonganya cilongwe caumwi a Leza, sikulemba Bbaibbele umwi wakaambila Jehova Leza kuti: “Utandipi bucete naa buvwubi.” Ino nkaambo nzi ncaakaambila boobu? Wakaamba kuti “kutegwa nditakkuti mpoonya akukukaka.”—Tusimpi 30:8, 9.

  • Tunsiyansiya akulilemeka: Bantu banji ikapati bakubusi, babona bukombi kuba cintu citayandiki alimwi citagwasyi. Bamwi bacileka kubusyoma bukombi. Ba Tim Maguire ibaiminina kabunga ka Humanist Society Scotland baamba kuti “ikuti mwalanga bantu mbobali kulilemeka muzikombelo myaanda yamyaka iyainda, bantu banji bacileka kuunka kuzikombelo akaambo kakuti tabacisyomi kuti zilakonzya kubagwasya mumakani aakulilemeka.”

    NCOLYAAMBA BBAIBBELE: Kujatikizya bamayi bakubeja, Jesu Kristo wakacenjezya kuti: “Kwiinda mumicelo yabo muyoobazyiba. . . . Cisamu cibotu cili coonse cilazyala micelo mibotu, pele cisamu cibi cili coonse cilazyala micelo mibi.” (Matayo 7:15-18) “Micelo mibi” ibikkilizya kutola lubazu mutwaambo twacisi alimwi akuzumizya micito iitamukkomanisyi Leza mbuli koonana kwabaalumi naa bamakaintu mulicabo. (Johane 15:19; Baroma 1:25-27) Alimwi ibikkilizya kutobela tunsiyansiya muciindi canjiisyo izili kabotu zyamu Magwalo. (Matayo 15:3, 9) Jesu wakaamba kuti: “Kosanina tubelele twangu.” (Johane 21:17) Nokuba boobo, mazuba aano bantu banji bajisi nzala yakuyanda kuzyiba Leza.

  • Bukombi alimwi amali: Kweelana aba Pew Research Center, bantu banji balimvwa kuti zikombelo zibikkila kapati maano kumali. Kuyungizya waawo, mukwiimpana abantu mbobasololela, balupati-pati muzikombelo bapona buumi ibusumpukide kapati. Mucikozyanyo, mudolopo limwi ku Germany kwalo basicikombelo banji nkobakatazyigwa kujana nzyobayandika, musololi wabo wapegwa mulandu wakupona buumi busumpukide. Buumi oobu bwabanyemya kapati ba Katolika banji bakubusena oobu. Lipooti imwi kuzwa mumagazini iitegwa GEO yaamba kuti ku Nigeria, “kwalo bantu basika ku 100 miliyoni nkobaponena aamali atasiki ku 1 euro abuzuba, buumi busumpukide mbobapona bafwundisi bamwi lyatalika kuba penzi.”

    NCOLYAAMBA BBAIBBELE: Sikulemba Bbaibbele Paulo wakalemba kuti: ‘Tatujani mpindu kujwi lya Leza.’ (2 Bakorinto. 2:17, bupanduluzi buyungizyidwe) Nokuba kuti Paulo wakali mukambausi iwakajisi mpuwo mumbungano ya Bunakristo yakusaanguna, kanji-kanji wakali kubeleka amaanza aakwe kutegwa atabaminyi bamwi kumakani aamali. (Milimo 20:34) Muuya ngwaakajisi wakali kutondezya kuti ulaumvwida mulawo wa Jesu wakuti: “Mwakapegwa kakunyina kubbadelesyegwa, amupe kakunyina kubbadelesya.”—Matayo 10:7, 8.

Kweendelana anjiisyo eezyi, Bakamboni ba Jehova tababbadelesyi mabbuku aabo naa lwiiyo lwamu Bbaibbele. Alimwi kunyina nobapa cimanya kkumi naa kubwezelela mulumbo kumiswaangano yabo. Muciindi caboobo, mali aakubelesya alajanwa kwiinda mukusanga kwakuliyandila.—Matayo 6:2, 3.

Kuceya Kwabantu Muzikombelo Kwakaambilwa Limwi!

Myaka misyoonto iyainda, zintu zicitika mubukombi lino tiizyakali kuyeeyelwa. Nokuba boobo, Leza wakazyiba kuti zintu zili boobu zyakali kuyoocitika aboobo wakazyaambila limwi mu Bbaibbele. Kabelesya mwaambo wacikozyanyo, Leza wakakozyanisya zikombelo zyoonse zitasyomeki kulinguwe kumukaintu muvwuule iwalisakatizya azintu zyeebeka iwiitwa kuti “Babuloni Mupati.” —Ciyubunuzyo 17:1, 5.

Cikozyanyo eeci cileelela nkaambo zikombelo zyakubeja zyabelekela antoomwe abeendelezi bamunyika kutegwa zibe anguzu alimwi alubono nokuba kuti zilyaamba kuti zili kulubazu lwa Leza. Lugwalo lwa Ciyubunuzyo 18:9 lwaamba kuti: ‘Bami bamunyika bakacita bwaamu anguwe.’ Ibbala lyakuti “Babuloni” alyalo lileelela akaambo kakuti njiisyo alimwi azilengwa zinji zyamubukombi bwakubeja, mbuli njiisyo yakuti kuli cintu cimwi cizumanana kupona muntu naafwa, Butatu, akusyoma mizimo, zyakali kucitika ku Babuloni kwalo ikwakali bukombi bwakubeja alimwi akusyoma mizimo. *Isaya 47:1, 8-11.

Munzi mupati wa Babuloni wakawa ciindi maanzi aakazingulukide—aakali kuzwa mu Mulonga wa Firate—‘naakayuminina’ akupa kuti mpi yabana Mediya a Persia izunde munzi ooyu. (Jeremiya 50:1, 2, 38) Alimwi bakauzunda munzi ooyu masiku ngoonya! —Daniele 5:7, 28, 30.

Awalo Babuloni Mupati “ukkala atala aamaanzi manji.” Bbaibbele litwaambila kuti maanzi aaya aiminina “mikowa yabantu, makamu aabantu” nkokuti mamiliyoni aabantu ibasumpula bukombi bwakubeja. (Ciyubunuzyo 17:1, 15) Bbaibbele lyakaambila limwi kuti maanzi aaya aacikozyanyo ayakuyuminina—calo icaamba mbwayoonyonyoonwa cakufwambaana Babuloni wamazuba aano. (Ciyubunuzyo 16:12; 18:8) Pele ino mbaani ibayakumunyonyoona Babuloni? Mbaabo mbamvwana limwi mutwaambo twacisi, ibayoomusulaika muciindi cakumuyanda. Alimwi bayakumusaala naa kulya nyama yamubili wakwe yacikozyanyo.—Ciyubunuzyo 17:16, 17. *

Kuceya kwamaanzi aazingulukide Babuloni kwiiminina bantu ibayaabuzwa mu Babuloni Mupati

“Amuzwe Mulinguwe”!

Akaambo kakuti Babuloni Mupati uyoonyonyoonwa, caluyando Leza ucenjezya kuti: “Amuzwe mulinguwe, nobantu bangu, ikuti kamutayandi kujatikizyigwa azibi zyakwe, alimwi ikuti kamutayandi kusikilwa zipenzyo zyakwe zimwi.” (Ciyubunuzyo 18:4) Amubone kuti ibbala lyakuti “ikuti” lyaambwa ziindi zyobilo. Masimpe kuti kucenjezya kwa Leza nkwabantu ibakopana akaambo kanjiisyo izitali kabotu alimwi ibayanda kukkomaninwa a Leza—bantu mbuli ba Gaffar aba Hediye ibaambwa kumatalikilo.

Kabatanatalika kwiiya Bbaibbele, ba Gaffar bakali kubona Leza kuti beelede kumumvwida akaambo kakumuyoowa. Bakaamba kuti: “Cakali kukatalusya kuzyiba kuti Jehova ngu Leza siluyando alimwi akuti uyanda kuti katumumvwida akaambo kakuti tulamuyanda.” (1 Johane 4:8; 5:3) Ba Hediye bakaba aluumuno ciindi nobakaiya kuti Leza tali nguwe wakapa kuti babe bamucaala akuti icakabacitikila tiicakabambilwa limwi pe. Bakaumbulizyigwa amagwalo aamu Bbaibbele mbuli lwa Jakobo 1:13, ilwaamba kuti Leza tasunki bantu azintu zibyaabi. Balo aba Gaffar bakakatambula kasimpe kamu Bbaibbele akuzwa mu “Babuloni.”—Johane 17:17.

Babuloni Mupati aakunyonyoonwa, aabo ibakamvwida akuzwa mulinguwe kutegwa ‘bakombe Taata mumuuya amukasimpe,’ tabakajatikizyigwi pe. (Johane 4:23) Bulangizi bwabo mbwakubona nyika ‘noiyoozula luzyibo lwa Jehova mbubonya maanzi mbwaazuzya lwizi.’—Isaya 11:9.

Masimpe, bukombi bwakubeja alimwi amicelo yambubo ziyoomana nkaambo Leza “takonzyi kubeja.” (Tito 1:2) Kulubazu lumwi bukombi bwakasimpe buyoozumanana kukabe kutamani!

^ par. 16 Kutegwa muzyibe zinji kujatikizya Babuloni Mupati alimwi ancolyaamba Bbaibbele kujatikizya ciimo cabantu bafwide, mbwabede Leza, alimwi amizimo, amubone bbuku lyakuti Ino Ncinzi Cini Bbaibbele Ncoliyiisya? Nkolili a Intaneti aa www.mt711.com/toi.

^ par. 18 Amubone cibalo cakuti “Ncolyaamba Bbaibbele—Mamanino Aanyika,” mumagazini iino ya Sinsimuka!