Skip to content

AMWIIYE LUSYOMO LWABO | JONATANI

Jonatani​—“Kunyina Cikonzya Kulesya Jehova”

Jonatani​—“Kunyina Cikonzya Kulesya Jehova”

Amweezyeezye nkamu yabasikalumamba ibaimvwi amulundu kabalanga kunselelo. Basikalumamba ba Filisiti ibali kooko babona cintu cigambya kulamfwu: Baalumi bobilo bana Israyeli balalibonya caantangalala acito. Basikalumamba tiibabikkila maano akaambo kakuti kunyina ntenda njobabwene. Ba Filisiti bali kubadyaaminina bana Israyeli kwaciindi cilamfwu cakuti balikwaalilwa akukwenga zibelesyo zyakulimya zyalubulo kakunyina kulomba lugwasyo kuli basinkondonyina. Aboobo basikalumamba bana Israyeli tabajisi zilwanyo zikkwene. Kunze lyaboobo, bali buyo bobilo! Nokuba kuti mbaasikalumamba bajisi zilwanyo, tabakonzyi kubalwana. Cakufwubaazya, ba Filisiti boompolola kabati: “Amuboole kulindiswe, eelyo mulacibona sunu!”​—1 Samuele 13:19-​23; 14:11, 12.

Mubwini, kwakali kuyooba cisubulo, pele ba Filisiti mbabakali kuyoosubulwa. Bana Israyeli bobilo bakazabuka acito, mpoonya akutalika kutanta kulubazu lumwi lwamulundu. Mulundu wakali mulamfwu cakuti bakatalika kukalaba buya, pele bakazumanana kutanta, kabayaabuya kwakali nkamu yabasikalumamba! (1 Samuele 14:13) Lino ba Filisiti bakabona kuti mwaalumi wakali kumbele wakajisi zilwanyo; alimwi sikumunyamwida zilwanyo wakali kumutobela. Pele sena mwaalumi ooyu, angwaakali kusololela bakali kuunka kuyoolwana nkamu mpati yabasikalumamba kabali bobilo? Sena wakalisondokede?

Tanaakasondokede pe; wakali mwaalumi iwakajisi lusyomo luyumu. Zina lyakwe wakali Jonatani, alimwi mumakani aakwe kuli ziiyo zikonzya kubagwasya Banakristo bakasimpe mazuba aano. Nokuba kuti tatutoli lubazu munkondo, tulakonzya kwiiya zinji kuli Jonatani kujatikizya busicamba, kusyomeka, akulyaaba, ibube buyandika kutegwa tube alusyomo lwini-lwini.​—Isaya 2:4; Matayo 26:51, 52.

Mwana Uusyomeka Alimwi Sikalumamba Sicamba

Kutegwa tukamvwisye kaambo Jonatani ncaakabaunkila basikalumamba abaya, tweelede kulanga-langa buumi bwakwe. Jonatani wakali mwana mupati wa Saulo, mwami wakusaanguna wa Israyeli. Ciindi Saulo naakananikwa kuba mwami, Jonatani wakali mupati kale, ambweni wakajisi myaka iili 20 naa kwiinda waawo. Kulibonya kuti wakajisi cilongwe ciyumu abausyi, nkaambo kanji-kanji bakali kumwaambila aakali kumoyo. Mumazuba aayo, Jonatani tanaakazyi buyo kuti bausyi bakali balamfwu, babotu ciwa, abasikalumamba basicamba pele alimwi wakazyi kuti bakajisi lusyomo alimwi bakali kulicesya. Wakakabona kaambo Jehova ncaakabasala kuba mwami. Mane buya amusinsimi Samuele wakaamba kuti kunyina wakali mbuli Saulo mucisi ca Israyeli!​—1 Samuele 9:​1, 2, 21; 10:20-​24; 20:2.

Jonatani wakali kucibona kuba coolwe cipati kutumwa abausyi kuyoolwana basinkondonyina babantu ba Jehova. Nkondo eezyo tiizyakali mbuli nkondo zyamazuba aano. Mumazuba aayo, Jehova wakasala cisi ca Israyeli kumwiiminina, alimwi cisi eeci cakali kuvwula kulwanwa azisi zyakali kukomba baleza bakubeja. Ba Filisiti, ibakali kukomba baleza mbuli Dagoni, kanji-kanji bakali kubapenzya akubalwana bantu mbaakasalide Jehova.

Aboobo kubantu mbuli Jonatani, kulwana munkondo cakali kutondezya kusyomeka kuli Jehova Leza. Alimwi Jehova wakamulongezya Jonatani akaambo kakucita boobo. Mbwaakabeda buyo mwami, Saulo wakasala mwanaakwe kusololela basikalumamba bali 1,000, kuyoolwana nkambi yabasikalumamba yaba Filisiti iyakali ku Geba. Nokuba kuti basikalumamba bakwe kunyina nobakajisi zilwanyo zikkwene, kwiinda mukugwasyigwa a Jehova, bakazunda. Akaambo kaceeci ba Filisiti bakabunganya basikalumamba banji. Basikalumamba ba Saulo banji bakayoowa citaambiki. Ibamwi bakaccija akuyooyuba, eelyo bambi basyoonto bakasangana ba Filisiti! Pele Jonatani tanaakacileka kuba sicamba.​—1 Samuele 13:​2-7; 14:21.

Mubuzuba mbotwaambide kumatalikilo aacibalo, Jonatani wakanyamuka kabali buyo asikumunyamwida zilwanyo kakunyina akubonwa. Nobakasika kunkambi yabasikalumamba yaba Filisiti ku Mikimasi, Jonatani wakayubununa makanze aakwe kuli sikumunyamwida zilwanyo. Bakali kuyoolibonya caantangalala kuli basikalumamba ba Filisiti. Kuti ba Filisiti bakabaambile kuti babalwane eeci ciyooba citondezyo cakuti Jehova uyoobagwasya bantu bakwe. Sikumunyamwida zilwanyo wakazumina, ambweni akaambo kamajwi ngaakaamba Jonatani aakulwaizya aakuti: “Kunyina cikonzya kulesya Jehova kuvwuna bantu kwiinda mukubelesya bantu banji naa basyoonto.” (1 Samuele 14:​6-​10) Ino Jonatani wakali kupandulula nzi?

Jonatani wakalimuzyi kabotu Leza wakwe. Cakutadooneka wakalizyi kuti kaindi, Jehova wakali kubagwasya bantu bakwe kuzunda basinkondonyina ibakali banji kubainda. Mane buya zimwi ziindi wakali kubelesya buyo muntu omwe kuzunda. (Babetesi 3:​31; 4:​1-​23; 16:23-​30) Wakalizyi kuti tiikwakali kuvwula kwababelesi ba Leza naa nguzu nzyobakajisi naa zilwanyo nzyobakali kubelesya ikwakali kupa kuti bazunde, pele lwakali lusyomo lwabo. Aboobo akaambo kalusyomo Jonatani wakalindila Jehova kuti amwaambile walo alimwi asikumunyamwida zilwanyo kulwana basikalumamba; wakasala citondezyo cakali kuyoomuzyibya kuti Jehova wazuminizya. Naakacibona citondezyo, cabusicamba wakabaunkila basikalumamba ba Filisiti.

Amubone zintu zyobilo zitondezya kuti Jonatani wakali alusyomo. Cakusaanguna wakali kumuyoowa kapati Jehova Leza. Wakalizyi kuti Leza Singuzuzyoonse tasyomi munguzu zyabantu kutegwa azuzikizye makanze aakwe, pele Jehova ulayanda kubalongezya bantu bamusyoma. (2 Makani 16:9) Cabili, Jonatani katanabweza ntaamu wakalomba citondezyo cakali kuyoomuzyibya kuti Jehova wazuminizya. Mazuba aano, tatulombi zitondezyo kuli Leza kutegwa tusinizye kuti wakuzumina kusala kwesu. Mbwaanga tulijisi Jwi lya Leza, nkokuti tulijisi zyoonse nzyotuyandika kutegwa twaazyibe makanze aakwe. (2 Timoteyo 3:​16, 17) Sena tulavwuntauzya mu Bbaibbele cakulomya katutanasala zintu ziyandika kapati? Kuti naa tulacita oobo, tutondezya kuti tulakubikkila maano kuyanda kwa Leza kwiinda kuyanda kwesu, mbubwenya mbuli Jonatani.

Aboobo baalumi aaba bobilo, sikalumamba alimwi asikunyamuna zilwanyo, bakatanta mulundu kuya kunkambi yabasikalumamba. Lino ba Filisiti nobakajaluka akuzyiba kuti bayanda kulwanwa, bakatuma basikalumamba kuyoolwana baalumi aaba bobilo. Ba Filisiti bakalijisi coolwe cakufwambaana kubajaya basinkondonyina bobilo aaba akaambo kakuti balo bakali banji alimwi bakali atala. Muciindi caboobo Jonatani wakatalika kubajaya. Eelyo awalo sikunyamuna zilwanyo wakali kuboola musyule kayaabujaya ibakasyeede. Muciindi cisyoonto buyo baalumi bobilo bakajaya basinkondonyina bali 20! Mpoonya Jehova wakacita cintu cimwi. Tubala kuti: “Mpoonya basikalumamba ibakali munkambi yamusyokwe abasikalumamba ibakali munkambi bakatalika kuyoowa kapati, alimwi nobaba basikusaala abalo bakakankama. Nyika yakatalika kuzungaana, mpoonya Leza wakabapa kuyoowa kapati.”​—1 Samuele 14:15.

Bantu bobilo baunka kuyoolwana nkamu yabasinkondonyina

Saulo abasikalumamba bakwe bakali kulangilila alaale lupyopyongano lwakali akati kaba Filisiti, balo ibakatalika kujayana mulicabo! (1 Samuele 14:16, 20) Bana Israyeli bakaba basicamba akubalwana, akubweza zilwanyo kubana Filisiti bakafwide. Jehova wakabagwasya bantu bakwe kuzunda citaambiki buzuba oobo. Alimwi tacincide kuzwa ciindi eeco. Ikuti naa andiswe mazuba aano twamusyoma mbuli mbwaakacita Jonatani asikumunyamwida zilwanyo uutaambidwe zina, tatukausi muli zyoonse nzyotusala.​—Malaki 3:6; Baroma 10:11.

“Leza Nguwamugwasya Muliceeci Ncaacita”

Mukubula coolwe, zintu tiizyakamweendela kabotu Saulo, mbuli mbozyakamweendela Jonatani. Saulo wakacita cibi cipati. Tanaakamumvwida musinsimi Samuele iwakabikkidwe a Jehova kwiinda mukutuula cituuzyo ncakeelede kutuula musinsimi mbwaanga awalo wakali mu Levi. Naakasika Samuele, wakaambila Saulo kuti akaambo kakutamvwida kwakwe, bwami bwakwe tiibwakali kuyoozumanana. Kunze lyaboobo, ciindi Saulo naakatuma basikalumamba bakwe kunkondo, wakabakonkezya kuti: “Aasinganizyigwe kufwumbwa muntu uulya cakulya cili coonse kalitanabbila zuba alimwi kanditanabazunda basinkondoma!”​—1 Samuele 13:10-14; 14:24.

Majwi aa Saulo atondezya kuti wakali kuyaabwiindila kubija. Mwaalumi iwakali kulicesya, iwakali kuyandisya zintu zyakumuuya lino wakatalika kulisumpula. Kumane buya Jehova tanaakaambide kuti kubikkwe mulawo ooyu walunya kuli basikalumamba aaba basicamba. Mbuti kujatikizya majwi aa Saulo aakuti “kanditanabazunda basinkondoma,” sena taatondezyi kuti wakali kulimvwa kuti nkondo eeyi yakali yakwe? Sena wakaluba kuti bululami bwa Jehova mbobwakali kuyandika kutali kuyandisisya kwakwe kwakuzunda naa kulemekwa?

Jonatani kunyina ncaakazyi kujatikizya cikonke cabausyi. Kakatede kapati kuzwa kunkondo nkoyakabbebbede, wakanjizya musako wakwe mucimbulwe cabuci akulabila. Lino naakalya, wakaba anguzu alimwi. Mpoonya umwi akati kabasikalumamba bakwe wakamwaambila kuti bausyi bakalikasyide kulya cili coonse. Jonatani wakaamba kuti: “Bataata baletela cisi mapenzi mapati. Amubone meso aangu mbwaagweemuka akaambo kakuti ndalabila tubuci ootu. Nicainda kubota ikuti bantu nibalya zisaalo zyabasinkondonyina nzyobajana! Nkaambo nikwali boobo, nikwajaigwa ba Filisiti banji.” (1 Samuele 14:25-30) Wakaliluzi. Jonatani wakali mwana uusyomeka, pele tanaakali kwiile kusyoma pe. Kunyina naakali kuzumina buyo kufwumbwa ncibacita naa kwaamba bausyi, alimwi kuzilanga munzila eeyi zintu kwakapa kuti bamwi kabamulemeka.

Noliba leelyo Saulo naakazyiba kuti Jonatani wasotoka mulawo, wakakaka kuucinca mulawo ngwaakabikkide. Muciindi caboobo, wakaamba kuti mwanaakwe weelede kujaigwa. Jonatani kunyina naakakazya nokuba kukombelezya kuti alekelelwe. Amubone majwi ngaakaamba. Cakulyaaba wakati: “Ndime aano! Ndililibambilide kufwa!” Nokuba boobo, bana Israyeli bakaamba kuti: “Sena Jonatani weelede kufwa ooyo iwaleta luzundo lupati boobu mu Israyeli? Tacikonzyi kuba boobo pe! Jehova mbwali muumi, kunyina nokaba kasusu kakumutwe wakwe ikatiiwide ansi, nkaambo Leza nguwamugwasya muliceeci ncaacita sunu.” Ino ncinzi cakatobela? Saulo wakabamvwida. Cibalo caamba kuti: “Aboobo bantu bakamuvwuna Jonatani, tanaakafwa pe.”​—1 Samuele 14:43-​45.

“Ndime aano! Ndililibambilide kufwa!”

Kwiinda mubusicamba, kubeleka canguzu, alimwi amuuya wakulyaaba, Jonatani wakaba ampuwo mbotu. Naakali muntenda, kuba ampuwo mbotu kwakapa kuti avwunwe. Andiswe tweelede kuzinzibala kuyeeya mpuwo njotuba anjiyo buzuba abuzuba. Bbaibbele litwaambila kuti mpuwo mbotu nimbotu kapati. (Mukambausi 7:1) Mbubwenya mbuli Jonatani, ikuti twaba ampuwo mbotu a Jehova, tuyoogwasyigwa kapati.

Buzangi Buyaabwiindila

Nokuba kuti Saulo wakali kulubizya, Jonatani wakazumanana kusyomeka kuli bausyi kwamyaka minji. Tulakonzya kweezyeezya mbwaakatyompwa kubona muuya wabuzangi akulisumpula kazitalika muli bausyi. Muuya wabuzangi wakakomena muli bausyi, alimwi Jonatani tanaakali kukonzya kuulesya.

Muuya ooyu wakaindila ciindi Jehova naakatuma Saulo kuyoolwana bana Amaleki, bantu ibakali babyaabi kapati cakuti muciindi ca Musa, Jehova wakasinsima kujatikizya lunyonyooko lwacisi coonse. (Kulonga 17:14) Saulo wakaambilidwe kunyonyoona zivwubwa zyabo zyoonse alimwi akumujaya mwami wabo, Agagi. Saulo wakazunda, cakutadooneka Jonatani wakalwana munkondo eeyi mbuli lyoonse. Pele Saulo tanaakamumvwida Jehova naaceya. Tanaakamujaya Agagi, alimwi lubono lwakwe loonse tanaakalunyonyoona, kubikkilizya azivwubwa. Musinsimi Samuele wakaambilizya lubeta lwa Jehova kujatikizya Saulo, wakati: “Lino akaambo kakuti wazanga akutaswiilila jwi lya Jehova, awalo wakukaka kuba mwami.”​—1 Samuele 15:​2, 3, 9, 10, 23.

Tiilyakalampa, Jehova wakamunyanga Saulo muuya wakwe uusalala. Akaambo kakubula muuya wa Jehova, Saulo wakali kuba akabuko, kunyema-nyema, akuyoowa citaambiki. Cakali mbuli kuti muuya mubotu wa Leza wakanjililwa busena amuuya mubi. (1 Samuele 16:14; 18:10-​12) Eelo kaka kweelede kuti cakamutyompya kapati Jonatani kubona bausyi, ibakali buyo kabotu aciindi cimwi, lino kabacincide kapati! Nokuba boobo, Jonatani kunyina naakaleka kumubelekela cakusyomeka Jehova. Wakali kubagwasya bausyi mpaakali kukonzya, mane buya akubaambila cakutainda mumbali balubizya, pele nokuba boobo, wakabikkila maano kuli Bausyi batacinci, nkokuti Jehova Leza.​—1 Samuele 19:​4, 5.

Sena kuli nomwakabwene kale muntu ngomuyanda kapati, andiza munamukwasyi kayaabubija kapati? Ncobeni cilakonzya kumucisa kapati eeco. Cikozyanyo ca Jonatani cituyeezya ncaakalemba sintembauzyo kuti: “Nokuba kuti bamaama abataata ibandizyala bandilekelezya, Jehova lwakwe inga wandibamba.” (Intembauzyo 27:10) Jehova ulasyomeka. Uyoomulanganya akuba muzyali mubotu kapati, tacikwe makani azintu nzyobakonzya kumucitila bantu zikonzya kumutyompya.

Ambweni Jonatani wakazoozyiba kuti Jehova uyoomunyanga bwami Saulo. Ino wakacita buti? Sena wakatalika kuyeeya kuti walo inga waba mwami uuli buti? Sena wakatalika kuyeeya kuti walo wakali kukonzya kuzibambulula zibi nzyobakacita bausyi, akuba cikozyanyo camwami uusyomeka alimwi uumvwida? Tatuzyi cakali mumoyo wakwe; pele ncotuzyi ncakuti zyoonse eezyo tiizyakacitika pe. Sena eeci caamba kuti Jehova wakamulekelezya mwaalumi ooyu uusyomeka? Peepe, muciindi caboobo wakamubelesya kuba cikozyanyo cibotu cilembedwe mu Bbaibbele caboola kubalongwe basyomeka! Cilongwe eeco ngamakani ayakubandikwa mucibalo cimbi cijatikizya Jonatani.