Obunabbi Oburukukwata Hali Masiya Nibukigumya ngu Yesu Nuwe Akaba Ali Masiya?
Eky’okugarukamu kuruga omu Baibuli
Ego. Yesu obw’akaba ali mu nsi, akahikiriza obunabbi bwingi obukaba nibubazaaho “Arukuseswaho Amagita,” rundi Masiya ow’akaba naija “Omujuni owensi.” (Danieri 9:25; 1 Yohana 4:14) Nahanyuma y’okufa, Yesu akagumizaamu nahikiriza obunabbi oburukukwata hali Masiya.—Zabuli 110:1; Engeso Ezabakwenda 2:34-36.
“Masiya” nikimanyisa ki?
Ekigambo eky’Oruheburaniya Ma·shiʹach (Masiya) hamu n’ekirukusisana nakyo eky’Oruyonaani Khri·stos (Kristo) byona bimanyisa “Anyakuseeserweho Amagita.” Nahabweki, “Yesu Kristo” nikimanyisa “Yesu Anyakuseeserweho Amagita,” rundi “Yesu Masiya.”
Omu busumi bwa Baibuli omuntu yakiraga kuseswa amagita ha mutwe obuyabaga n’akomwa kuba omu kiikaro eky’obusobozi eky’embaganiza. (Ebyabalevi 8:12; 1 Samuiri 16:13) Ruhanga akakoma Yesu kuba Masiya, kandi eki kiikaro eky’embaganiza eky’obusobozi bwingi. (Engeso Ezabakwenda 2:36) Baitu, omu kiikaro ky’okuseesaho Yesu amagita ha mutwe, Ruhanga akamuseesaho omwoyo ogurukwera.—Matayo 3:16.
Abantu abarukuhingura hali omu bakaba nibasobora kuhikiriza obunabbi oburukukwata hali Masiya?
Nangwa. Nk’oku buli muntu aine ekinkumu kye wenka ekitarukusisana n’eky’abandi, n’obunabbi bwa Baibuli bukahikirra kuraba omu muntu omu wenka ayabaire Masiya rundi Kristo. Baitu Baibuli egamba ngu “haliija Bakristo abebisuba, nabanabi abebisuba, nabo balikora obwokurorraho obukuru nebyamahano; bahabise nabakome kuba nikisoboka.”—Matayo 24:24.
Masiya naija kuzooka omu kasumi ak’omu maiso?
Nangwa. Baibuli ekaranga ngu Masiya akaba naija kuba mwijukuru w’Omukama Daudi owa Isaleri. (Zabuli 89:3, 4) Baitu ebihandiiko eby’Ekiyudaaya ebirukwoleka ebwijukuru kurugira kimu hali Daudi bikabura, obundi nikisobora kuba ngu bikahwerekerezebwa Abarooma obubaatahiriire Yerusalemu omu mwaka gwa 70 C.E. * Kuruga kasumi ako, tikisobokere omuntu kuba n’obwakaiso oburukugumya ngu ali omu ha baijukuru ba Daudi abasemeriire kufooka abakama. Baitu n’obukiraaba ngu omu kasumi ka Yesu ebihandiiko ebi eby’obuzaale bikaba biroho, busaho n’omu h’abanyanzigwa be ayalengereho kumuhakaniza ngu akaba atali mwijukuru wa Daudi.—Matayo 22:41-46.
Bunabbi bwingaha oburukukwata hali Masiya oburukusangwa omu Baibuli?
Tikirukusoboka kumanya omuhendo gwonyini ogw’obunabbi oburukukwata hali Masiya. Eky’okurorraho, omulingo gw’okubaramu obunabbi nigusobora kwahukana, n’obukirukuhika ha byahandiikirwe ebirukwoleka kurungi obunabbi oburukukwata hali Masiya. Omu Isaya 53:2-7 nihabazaaho ebintu bingi ebirukukwata hali Masiya. Abamu nibasobora kurora ebibaziibweho omu nkarra zinu nk’obunabbi bumu, baitu abandi nibasobora kubirora nk’obunabbi oburukwahukana.
Obunabbi obumu oburukukwata hali Masiya Yesu obuyahikiriize
Obunabbi |
Nambere burukusangwa |
Buhikiirizibwa |
---|---|---|
Oruzaaro rwa Iburahimu |
||
Omwijukuru wa Isaka mutabani wa Iburahimu |
||
W’okuzaalirwa omu ruganda rwa Isaleri orwa Yuda |
||
W’okuruga omu rulyo rw’Omukama Daudi |
||
W’okuzaarwa omukazi atamanyire musaija |
||
W’okuzaalirwa omu Beterehemu |
||
Yakweserwe Imanueri * |
||
Yakutandikire atali w’ekitiinisa |
||
Abaana abato bakwisirwe hanyuma y’okuzaarwa kwe |
||
Yakweserwe kuruga Misiri |
||
Yakweserwe Omunazarayo * |
||
Omukwenda yakumubandize kwija |
||
Yakuseeserweho amagita nka Masiya omu 29 C.E. * |
||
Ruhanga yakumwesere Omwana we |
||
Ihali ly’enju ya Ruhanga lyakumuliire |
||
Yakutebiize amakuru amarungi |
||
Obuheereza bwe obw’omu rwijwire bwakufookere nk’ekyererezi eky’amaani omu Galiraya |
||
Omukozi w’ebyamahano nka Musa |
||
Nka Musa, akabaza ebya Ruhanga |
||
Akakiza endwaire z’abaingi |
||
Ataletere abantu kumutekaho omutima |
||
Akasaliirirwa abali omu bujune |
||
Akooleka obwinganiza bwa Ruhanga |
||
Akaba muhanuuzi omukuru |
||
Akamanyisa abantu ibara lya Yahwe |
||
Akakozesa enfumu n’ebyokurorraho |
||
Mwebembezi |
||
Baingi batamwikiririzeemu |
||
Ibale eryokwesitaraho |
||
Abantu bakamwanga |
||
Bakamunoba ataine eky’akozere |
||
Kutaaha omu Yerusalemu omu kitiinisa ali ha nkaina |
||
Abaana bakamuhaisaniza |
||
Akaija omu ibara lya Yahwe |
||
Munywani we akamugobeza |
||
Bakamugobeza n’ebicweka 30 ez’efeeza * |
||
Abanywani be bakamusigaho |
||
Abakaiso b’ebisuba bakamuhangirra |
||
Akaculeera obw’akaba ali mu maiso g’abarukumujunaana |
||
Bakamucwera ebincwanta |
||
Bakamuteera ha mutwe |
||
Bakamubonabonesa |
||
Atatange abakaba nibamuteera |
||
Abalemi ba gavumenti bakahanuura kumwita |
||
Bakamuhanika ha muti bamuteera emisumaali omu mikono n’amaguru |
||
Abantu bakatoma (ejaara) ha ngoye ze |
||
Akarorwa nk’omu ha basiisi |
||
Akajumwa, Yajeregwa |
||
Akabonanabona habw’abasiisi |
||
Akazooka nk’ow’asigirweho Ruhanga |
||
Akaheebwa endurwe rundi amaarwa agakenkere |
||
Akakwatwa iroho ali haihi kufa |
||
Akahayo omwoyo gwe hali Ruhanga |
||
Akahayo obwomeezi bwe |
||
Akahayo ekicungura kwihaho ekibi |
||
Amagufa gatacwibwe |
||
Acumitwa |
||
Akaziikwa n’abaguuda |
||
Akahumbuurwa kuruga omu bafu |
||
Omuntu akakomwa kugaruka omukiikaro eky’ayamugobiize |
||
Akaikarra ha mukono gw’obulyo ogwa Ruhanga |
^ kac. 5 Ekitabu McClintock and Strong’s Cyclopedia nikigamba kiti: “Hataro kugurukyagurukya, ebihandiiko ebirumu amabara g’enganda n’ebika eby’Abayudaaya bikahwerekerra Yerusalemu obuyahwerekereziibwe, hatali obw’ekaba etakahwerekeriire.”
^ kac. 40 Ibara ry’Oruheburaniya Imanueri ekirukumanyisa “Ruhanga Ali Naitwe,” nirisoborra kurungi ekiikaro kya Yesu nka Masiya. Obuyaizire omu nsi n’ebyamahano ebiyakozere bikakigumiza kimu ngu Yahwe ali n’abarukumuramya.—Luka 2:27-32; 7:12-16.
^ kac. 52 Ekigambo “Omunazarayo” nikisobora kuba nikiruga omu kigambo eky’Oruheburaniya neʹtser, ekirumanyisa “ekikoro.”
^ kac. 58 Kumanya ebirukukiraho ha mulingo Baibuli erukwoleka ngu omwaka 29 C.E. nugwo Yesu y’azookere nka Masiya, rora ekicweka “Omulingo Obunabbi bwa Danieri Burukubazaaho Okwija kwa Masiya.”
^ kac. 127 Obunabbi bunu buli omu kitabu kya Zakaliya, n’obukiraaba ngu omuhandiiki wa Baibuli Matayo akagamba ngu ‘kikagambwa nabbi Yeremiya.’ (Matayo 27:9) Nikizooka ngu obwire obumu ekitabu kya Yeremiya kyayetwaga omu kiikaro ky’okubanza omu kicweka ky’Ebyahandiikirwe ekirukwetwa “Ebya Banabbi.” (Luka 24:44) Matayo n’asobora kuba yakozeseze “Yeremiya” kumanyisa ebitabu byona ebiri omu kicweka eki, ekirukutwarramu n’ekitabu kya Zakaliya.