Genda ha biroho

Obunabbi Oburukukwata Hali Masiya Nibukigumya ngu Yesu Nuwe Akaba Ali Masiya?

Obunabbi Oburukukwata Hali Masiya Nibukigumya ngu Yesu Nuwe Akaba Ali Masiya?

Eky’okugarukamu kuruga omu Baibuli

 Ego. Yesu obw’akaba ali mu nsi, akahikiriza obunabbi bwingi obukaba nibubazaaho “Arukuseswaho Amagita,” rundi Masiya ow’akaba naija “Omujuni owensi.” (Danieri 9:25; 1 Yohana 4:14) Nahanyuma y’okufa, Yesu akagumizaamu nahikiriza obunabbi oburukukwata hali Masiya.—Zabuli 110:1; Engeso Ezabakwenda 2:34-36.

 “Masiya” nikimanyisa ki?

 Ekigambo eky’Oruheburaniya Ma·shiʹach (Masiya) hamu n’ekirukusisana nakyo eky’Oruyonaani Khri·stos (Kristo) byona bimanyisa “Anyakuseeserweho Amagita.” Nahabweki, “Yesu Kristo” nikimanyisa “Yesu Anyakuseeserweho Amagita,” rundi “Yesu Masiya.”

 Omu busumi bwa Baibuli omuntu yakiraga kuseswa amagita ha mutwe obuyabaga n’akomwa kuba omu kiikaro eky’obusobozi eky’embaganiza. (Ebyabalevi 8:12; 1 Samuiri 16:13) Ruhanga akakoma Yesu kuba Masiya, kandi eki kiikaro eky’embaganiza eky’obusobozi bwingi. (Engeso Ezabakwenda 2:36) Baitu, omu kiikaro ky’okuseesaho Yesu amagita ha mutwe, Ruhanga akamuseesaho omwoyo ogurukwera.—Matayo 3:16.

 Abantu abarukuhingura hali omu bakaba nibasobora kuhikiriza obunabbi oburukukwata hali Masiya?

 Nangwa. Nk’oku buli muntu aine ekinkumu kye wenka ekitarukusisana n’eky’abandi, n’obunabbi bwa Baibuli bukahikirra kuraba omu muntu omu wenka ayabaire Masiya rundi Kristo. Baitu Baibuli egamba ngu “haliija Bakristo abebisuba, nabanabi abebisuba, nabo balikora obwokurorraho obukuru nebyamahano; bahabise nabakome kuba nikisoboka.”—Matayo 24:24.

 Masiya naija kuzooka omu kasumi ak’omu maiso?

 Nangwa. Baibuli ekaranga ngu Masiya akaba naija kuba mwijukuru w’Omukama Daudi owa Isaleri. (Zabuli 89:3, 4) Baitu ebihandiiko eby’Ekiyudaaya ebirukwoleka ebwijukuru kurugira kimu hali Daudi bikabura, obundi nikisobora kuba ngu bikahwerekerezebwa Abarooma obubaatahiriire Yerusalemu omu mwaka gwa 70 C.E. * Kuruga kasumi ako, tikisobokere omuntu kuba n’obwakaiso oburukugumya ngu ali omu ha baijukuru ba Daudi abasemeriire kufooka abakama. Baitu n’obukiraaba ngu omu kasumi ka Yesu ebihandiiko ebi eby’obuzaale bikaba biroho, busaho n’omu h’abanyanzigwa be ayalengereho kumuhakaniza ngu akaba atali mwijukuru wa Daudi.—Matayo 22:41-46.

 Bunabbi bwingaha oburukukwata hali Masiya oburukusangwa omu Baibuli?

 Tikirukusoboka kumanya omuhendo gwonyini ogw’obunabbi oburukukwata hali Masiya. Eky’okurorraho, omulingo gw’okubaramu obunabbi nigusobora kwahukana, n’obukirukuhika ha byahandiikirwe ebirukwoleka kurungi obunabbi oburukukwata hali Masiya. Omu Isaya 53:2-7 nihabazaaho ebintu bingi ebirukukwata hali Masiya. Abamu nibasobora kurora ebibaziibweho omu nkarra zinu nk’obunabbi bumu, baitu abandi nibasobora kubirora nk’obunabbi oburukwahukana.

 Obunabbi obumu oburukukwata hali Masiya Yesu obuyahikiriize

Obunabbi

Nambere burukusangwa

Buhikiirizibwa

Oruzaaro rwa Iburahimu

Okubanza 22:17, 18

Matayo 1:1

Omwijukuru wa Isaka mutabani wa Iburahimu

Okubanza 17:19

Matayo 1:2

W’okuzaalirwa omu ruganda rwa Isaleri orwa Yuda

Okubanza 49:10

Matayo 1:1, 3

W’okuruga omu rulyo rw’Omukama Daudi

Isaya 9:7

Matayo 1:1

W’okuzaarwa omukazi atamanyire musaija

Isaya 7:14

Matayo 1:18, 22, 23

W’okuzaalirwa omu Beterehemu

Mika 5:2

Matayo 2:1, 5, 6

Yakweserwe Imanueri *

Isaya 7:14

Matayo 1:21-23

Yakutandikire atali w’ekitiinisa

Isaya 53:2

Luka 2:7

Abaana abato bakwisirwe hanyuma y’okuzaarwa kwe

Yeremiya 31:15

Matayo 2:16-18

Yakweserwe kuruga Misiri

Hoseya 11:1

Matayo 2:13-15

Yakweserwe Omunazarayo *

Isaya 11:1

Matayo 2:23

Omukwenda yakumubandize kwija

Maraki 3:1

Matayo 11:7-10

Yakuseeserweho amagita nka Masiya omu 29 C.E. *

Danieri 9:25

Matayo 3:13-17

Ruhanga yakumwesere Omwana we

Zabuli 2:7

Engeso Ezabakwenda 13:33, 34

Ihali ly’enju ya Ruhanga lyakumuliire

Zabuli 69:9

Yohana 2:13-17

Yakutebiize amakuru amarungi

Isaya 61:1

Luka 4:16-21

Obuheereza bwe obw’omu rwijwire bwakufookere nk’ekyererezi eky’amaani omu Galiraya

Isaya 9:1, 2

Matayo 4:13-16

Omukozi w’ebyamahano nka Musa

Ekyebiragiro 18:15

Engeso Ezabakwenda 2:22

Nka Musa, akabaza ebya Ruhanga

Ekyebiragiro 18:18, 19

Yohana 12:49

Akakiza endwaire z’abaingi

Isaya 53:4

Matayo 8:16, 17

Ataletere abantu kumutekaho omutima

Isaya 42:2

Matayo 12:17, 19

Akasaliirirwa abali omu bujune

Isaya 42:3

Matayo 12:9-20; Marako 6:34

Akooleka obwinganiza bwa Ruhanga

Isaya 42:1, 4

Matayo 12:17-20

Akaba muhanuuzi omukuru

Isaya 9:6, 7

Yohana 6:68

Akamanyisa abantu ibara lya Yahwe

Zabuli 22:22

Yohana 17:6

Akakozesa enfumu n’ebyokurorraho

Zabuli 78:2

Matayo 13:34, 35

Mwebembezi

Danieri 9:25

Matayo 23:10

Baingi batamwikiririzeemu

Isaya 53:1

Yohana 12:37, 38

Ibale eryokwesitaraho

Isaya 8:14, 15

Matayo 21:42-44

Abantu bakamwanga

Zabuli 118:22, 23

Engeso Ezabakwenda 4:10, 11

Bakamunoba ataine eky’akozere

Zabuli 69:4

Yohana 15:24, 25

Kutaaha omu Yerusalemu omu kitiinisa ali ha nkaina

Zakaliya 9:9

Matayo 21:4-9

Abaana bakamuhaisaniza

Zabuli 8:2

Matayo 21:15, 16

Akaija omu ibara lya Yahwe

Zabuli 118:26

Yohana 12:12, 13

Munywani we akamugobeza

Zabuli 41:9

Yohana 13:18

Bakamugobeza n’ebicweka 30 ez’efeeza *

Zakaliya 11:12, 13

Matayo 26:14-16; 27:3-10

Abanywani be bakamusigaho

Zakaliya 13:7

Matayo 26:31, 56

Abakaiso b’ebisuba bakamuhangirra

Zabuli 35:11

Matayo 26:59-61

Akaculeera obw’akaba ali mu maiso g’abarukumujunaana

Isaya 53:7

Matayo 27:12-14

Bakamucwera ebincwanta

Isaya 50:6

Matayo 26:67; 27:27, 30

Bakamuteera ha mutwe

Mika 5:1

Marako 15:19

Bakamubonabonesa

Isaya 50:6

Yohana 19:1

Atatange abakaba nibamuteera

Isaya 50:6

Yohana 18:22, 23

Abalemi ba gavumenti bakahanuura kumwita

Zabuli 2:2

Luka 23:10-12

Bakamuhanika ha muti bamuteera emisumaali omu mikono n’amaguru

Zabuli 22:16

Matayo 27:35; Yohana 20:25

Abantu bakatoma (ejaara) ha ngoye ze

Zabuli 22:18

Yohana 19:23, 24

Akarorwa nk’omu ha basiisi

Isaya 53:12

Matayo 27:38

Akajumwa, Yajeregwa

Zabuli 22:7, 8

Matayo 27:39-43

Akabonanabona habw’abasiisi

Isaya 53:5, 6

1 Petero 2:23-25

Akazooka nk’ow’asigirweho Ruhanga

Zabuli 22:1

Marako 15:34

Akaheebwa endurwe rundi amaarwa agakenkere

Zabuli 69:21

Matayo 27:34

Akakwatwa iroho ali haihi kufa

Zabuli 22:15

Yohana 19:28, 29

Akahayo omwoyo gwe hali Ruhanga

Zabuli 31:5

Luka 23:46

Akahayo obwomeezi bwe

Isaya 53:12

Marako 15:37

Akahayo ekicungura kwihaho ekibi

Isaya 53:12

Matayo 20:28

Amagufa gatacwibwe

Zabuli 34:20

Yohana 19:31-33, 36

Acumitwa

Zakaliya 12:10

Yohana 19:33-35, 37

Akaziikwa n’abaguuda

Isaya 53:9

Matayo 27:57-60

Akahumbuurwa kuruga omu bafu

Zabuli 16:10

Engeso Ezabakwenda 2:29-31

Omuntu akakomwa kugaruka omukiikaro eky’ayamugobiize

Zabuli 109:8

Engeso Ezabakwenda 1:15-20

Akaikarra ha mukono gw’obulyo ogwa Ruhanga

Zabuli 110:1

Engeso Ezabakwenda 2:34-36

^ kac. 5 Ekitabu McClintock and Strong’s Cyclopedia nikigamba kiti: “Hataro kugurukyagurukya, ebihandiiko ebirumu amabara g’enganda n’ebika eby’Abayudaaya bikahwerekerra Yerusalemu obuyahwerekereziibwe, hatali obw’ekaba etakahwerekeriire.”

^ kac. 40 Ibara ry’Oruheburaniya Imanueri ekirukumanyisa “Ruhanga Ali Naitwe,” nirisoborra kurungi ekiikaro kya Yesu nka Masiya. Obuyaizire omu nsi n’ebyamahano ebiyakozere bikakigumiza kimu ngu Yahwe ali n’abarukumuramya.—Luka 2:27-32; 7:12-16.

^ kac. 52 Ekigambo “Omunazarayo” nikisobora kuba nikiruga omu kigambo eky’Oruheburaniya neʹtser, ekirumanyisa “ekikoro.”

^ kac. 58 Kumanya ebirukukiraho ha mulingo Baibuli erukwoleka ngu omwaka 29 C.E. nugwo Yesu y’azookere nka Masiya, rora ekicweka “Omulingo Obunabbi bwa Danieri Burukubazaaho Okwija kwa Masiya.”

^ kac. 127 Obunabbi bunu buli omu kitabu kya Zakaliya, n’obukiraaba ngu omuhandiiki wa Baibuli Matayo akagamba ngu ‘kikagambwa nabbi Yeremiya.’ (Matayo 27:9) Nikizooka ngu obwire obumu ekitabu kya Yeremiya kyayetwaga omu kiikaro ky’okubanza omu kicweka ky’Ebyahandiikirwe ekirukwetwa “Ebya Banabbi.” (Luka 24:44) Matayo n’asobora kuba yakozeseze “Yeremiya” kumanyisa ebitabu byona ebiri omu kicweka eki, ekirukutwarramu n’ekitabu kya Zakaliya.