Murowe mpantta wa sirimuhina

Murowe mpantta wa myaha sirimuhina

MURU 16

Owo Aahipaka Itthu Mwa Miruku, Moolipa Murima ni Wiileva

Owo Aahipaka Itthu Mwa Miruku, Moolipa Murima ni Wiileva

1-3. (a) Estheri oonela sai orowaka vaari ehice yaakilaathi iyawe? (b) Mwene aamwaakhenle sai Estheri?

VAKHAANI-VAKHAANI Estheri onnaattamela ehice ya mwene, nto murima onnimutthimaka. Nkahaya muupuwele muryeene oSusa, opuro wootepexa oreerihiwa waakilaathi mwene a oPersia! Khuuvo onilavula, nto etthu eniiweya weetta wa Estheri paahi, ni oruma wa ikuwo siwanre awe ntoko pwiyamwene. Masi Estheri ohaana wiilipiha, owo khaakhanle oopweteiwa okathi awe oweha itthu ntoko oreerexa wa maripu yaapakiwe ni maluku oowaarya, ixiri sa mpuwa mwa empa ya mwene, saapintariwe axinama ni anakhotto, ni ithaapwa sooreerexa sa miri saakhuma oLíbano elapo yoorakamela. Owo oninweha mulopwana mmosa paahi, okilaathale veehiceni, yoowo onrowa opaka yoothanla yuulupale: olamula wiiviwa Estheri, wala ohiiviwa.

2 Mwene onninweha saana Estheri orwaaka, nto aahimuthoonya ni ekopo awe ya eweero. Eyo yaari etthu yookhweya opaka, masi yahoopola ekumi ya Estheri, maana opaka eyo waathoonyerya wira mwene khaananariwe mwaha wookela mpaani mwa mwene Estheri ohilattuliwe. Nto okathi aamwaattamenle awe mwene, Estheri aahikwata ekopo ya eweero ya mwene.Esth. 5:1, 2.

Mowiiyeviha, Estheri aahixukhurela omoreliwa wawe ikharari ni mwene

3 Itthu sotheene saarina awe mwene ole sooniherya othaaciri ni owerya. Musurukhu waathumaniwa aya ikuwo saawara mamwene a oPersia okathi ole, olelo-va waarowa okhala imilyau sinceene sa idoolare. Hata saattale itthu sa musurukhu, Estheri aanoona wira iyawe aanimureerela murima, maana aanimphenta. Vano mwene aahimukoha oriki: “Pwiyamwene Estheri, yokhala ekhumelenle? Mukihimerye emphavelanyu, miyo kinimovahani, nnákhala wokawelani elapo aka eríyari n’iríyari’.Esth. 5:3.

4. Muxankiho xeeni nlelo Estheri aawanana awe?

4 Tthiri Estheri aahooniherya waamini ni olipa murima wuulupale; owo aahirowa ohoolo wa mwene wira aakiherye nloko nawe naaphavela opwetexiwa. Nnaamwi aakheliwe vooreerela, nlelo waahihala muteko muulupale waatthuneya ovariwa ohoolo. Estheri aahaana waavya enamuna ya omuleela mwene ole wira mutthu onitepa awe omuroromela tootakhala murima, omwiirihale mwene okumiherya nlamulo naaruma opwetexa nloko nawe notheene. Nto aarowa omuleela sai wira mwene okupali ele yaahimya awe, nto etthu xeeni ekhanle ahu ooxutta sa Estheri?

Owo Aahithanla Mwa Miruku ‘okathi w’olavula’

5, 6. (a) Estheri aavarihenle sai muteko miruku siri eliivuru ya Musuweli 3:1, 7? (b) Enamuna yoolavulana iyawe, oonihenrye sai Estheri okhala wawe muthiyana a miruku?

5 Niireke Estheri aahimuleela itthu sotheene mwene, ohoolo wa atthu ale yaari vaavale? Opaka eyo waarowa omuulihiha muru mwene, ni omphwanyiha Hamani mureerelo wovaanyiha mwaha ole. Nto Estheri aapanke exeeni? Iseekulu sinci vahinatthi, Salomoni Mwene a miruku, aahuupuxeriwa ni Muluku khulepa wira: “Itthu sothene . . . sokhalana okathi aya, . . . okathi w’omàla ni okathi w’olavula”. (Mus. 3:1, 7) Hiyo khanikhanle ootikhina wira Mardokeyo aamuhuwale Estheri, aahimwiixuttiha miruku iye soovareleya muteko. Nto Estheri aahisuwela otthuneya waya othanla saana “okathi w’olavula”.

6 Estheri aahimyale so: “Amwene yatthuná vale, eroweke vamosá ni Hamani oyolyani ontthunaka walikanyiherya olelo”. (Esth. 5:4) Mwene aaheemya khumulattula Hamani. Nto munnoona olavula wa miruku wa Estheri? Owo aahimuttittimiha iyawe ni waavya okathi wooreerela wira ohimye muxankiho awe.Musome Miruku 10:19.

7, 8. Yaari sai efesta yoopacerya ya Estheri, nto exeeni yamwiirihale opisa omuleela mwene?

7 Ninnikupali wira Estheri aahilokiherya niira nne mwa enamuna yookhalela, othanlaka itthu saamusivela olya iyawe. Vafestani-vo yaahikhala eviinyu yoolokexa wira ewiiriheke atthu ale otteeliwa murima. (Esal. 104:15) Eyoolya ele yaahimusivela Asuwero, tivonto vaatthikenle awe omukoha Estheri etthu yaaphavela awe oveka. Niireke waahiphiya okathi wooreerela olavula?

8 Estheri oona wira nlelo khiwaahiyo okathi woohimya etthu. Tivonto aamulattunle awe-tho mwene ni Hamani wira atthikele efesta mmeeloni mwaya. (Esth. 5:7, 8) Xeeni ohalaka opisa olavula? Hiyo noosuwela wira nloko na Estheri naarowa opwetexiwa mwaha wa nlamulo naakumiheriwe ni mwene. Estheri, aahaana othanla okathi wooreerela olavula, okhala wira ohipaka eyo, atthu anceene yaarowa okhwa. Nto owo aahiwehererya, mpakha waavya okathi mukina womooniherya iyawe otepexa wawe omphenta.

9. Efaita xeeni erina aya opixa murima, nto ninrowa omutakiha sai Estheri?

9 Opixa murima mukhalelo woothowa, masi wootepaxa otthuneya. Nnaamwi mmuupuweloni aaxankale ni ophavela olavula, Estheri moopixa murima aahiwehererya okathi wooreerela. Hiyo nnoowerya wiixutta etthu mwa yowiiraneya ya Estheri, maana otheene ahu ninnoona itthu sinireerela olokiheriwa. Akhala wira ohaavo mwaha oniphavela ahu omuleela mukhulupale wira onikhaliherye, nihaana omutakiha Estheri nikhalaka oopixa murima. Eliivuru ya Miruku 25:15 enihimya so: “Molumo òtumererya ni òvilela annimukurunuxa murima mphuki, eyano yopixa murima ennixintta sorika”. Akhala wira hiyo ninrowa waalitta mpakha okathi wooreerela, opixa murima ni olavula vooreerela ntoko siirale awe Estheri, hata atthu yaale annilupattha woonasa wene anooniwiriyana. Niireke, Yehova Muluku a Estheri aahimureeliha mwaha wa opixa wawe murima ni okhala wawe a miruku?

Opixa Murima Onnikumiherya Exariya

10, 11. Exeeni yaakhumelenle mphironi Hamani okhumaka ofestani yoopacerya, nto amwaarawe ni apatthani awe yaatumeryenrye exeeni?

10 Opixa murima wa Estheri waahilokiherya ephiro wira ohoolo itthu seette saana. Nuumala efesta yoopacerya, Hamani aahitteeliwa murima mwaha wowuupuwela wira mwene ni pwiyamwene yaanimphenta waavikana atthu akina. Okathi Hamani aavira awe vamukhora aahimoona Mardokeyo, muYuda aakhootta wuurama ohoolo wawe. Ntoko soonale ahu muru ovinre, etthu yaamwiiriha Mardokeyo ohuurama ohoolo wa Hamani, khahiyo waari ohimuttittimiha, masi waari mwaha wa omphenta wawe Yehova Muluku. Nto Hamani “ahinanariwa vanjene n’uwo”.Esth. 5:9.

11 Okathi Hamani aaleelale awe amwaarawe ni apatthani awe wira aahiveihiwa, awo yaahimutumererya oruma othipeliwa mwiri woorakama wa imeeturu 22, ni oveka wa mwene wira Mardokeyo ahomphwe-vo. Hamani vaahimusivela, naananoru khuruma othipeliwa mwiri.Esth. 5:12-14.

12. Exeeni yaamwiirihale mwene ovekela wira esommwe eliivuru yaalempwa sowiireya sa mamwene, nto exeeni yaakhumelenle?

12 Ohiyu ole, mwene saahimukhumelela itthu sahaatonko okhumelela. Biibiliya onihimya wira, “ohiyu yole, mwené khawerya orupa”, nto khuveka wira esommwe eliivuru yaalempwe sowiira sa mwene. Nipuro naasommwale naahela mpuwa yoohimmwa ya atthu yaaphavela omwiiva mwene Asuwero, yooneliwa vahinatthi. Owo aahuupuwela etthu ele yaakhumelenle; ni wira atthu yaaphavela omwiiva yaahivariwa khwiiviwa. Ankhi Mardokeyo aahimyale wira mwene aaphavela wiiviwa? Naananoru, mwene aahikoha akhala wira Mardokeyo aahitthuveliwa. Nto aakhuliwe sai? Aahimeeriwe wira mulopwana ole khaavahiwe etthu wira oxukhureliwe.Mmusome Estheri 6:1-3.

13, 14. (a) Saapacenrye sai itthu omurukunuwela Hamani? (b) Hamani aahimeeriwe exeeni ni amwaarawe ni apatthani awe?

13 Mwene aaphavela olokiherya mwaha ole, aahipacerya omwaavya mutthu aarowa owerya omulakiherya saana etthu yaakhanle awe oopaka. Wa makhulupale otheene, Hamani taapehenrye vatthokoni va mwene, woonasa wene aarowa ovekela wira eemiheriwe omwiiva Mardokeyo. Nto Hamani ohinatthi ohimya etthu yaaphavela awe, mwene aahimukoha enamuna yooreera onvuwiha mutthu aaphentiwa ni mwene. Nto Hamani uupuwela wira mwene aaphavela onvuwiha yena. Vano Hamani aahihimya enamuna ya ottittimihiwa mutthu owo oriki: Ohaana owarihiwa nlaya na mwene, ni ohooliweke ni makhulupale okhuma oSusa orowa elapo yotheene owelihiwe ene ekhavalo ya mwene, nto atthu ahaana okhuwela wira atthu otheene yiiweke ovuwihiwa wawe. Nkahaya vano muupuwele, Hamani otepa wawe onanariwa, nuumala wiiwa wira Mardokeyo ti mutthu aarowa ovuwihiwa! Nto ti pani aathanliwe wiipa ni onvuwiha Mardokeyo? Ti Hamani!Esth. 6:4-10.

14 Hamani aahipaka itthu iye sotheene nnaamwi aavara murima omuriipale ene, nto khutthimakela owaani onanariwe ene. Amwaarawe ni apatthani awe yaahimuhimeerya wira orummwa wawe onvuwiha Mardokeyo, yaari ethoonyeryo yoowi owo khaawerya-tho omwiiva muYuda, Mardokeyo.Esth. 6:12, 13.

15. (a) Mureerelo xeeni aaphwannye awe Estheri mwaha wa opixa wawe murima? (b) Xeeni varyaaya vootthuneya hiyo okhalana murima ‘wowehererya’?

15 Mwaha wa Estheri opixa murima, waahimwiiriha Hamani wiikumiherya maxakha ekhaweru. Niireke Yehova Muluku taamwiirihale mwene ole ohiwerya orupa? (Mir. 21:1) Tthiri hiyo khannitikhina eyo, okhala wira Nuulumo na Muluku ninnitumererya okhalana murima ‘wowehererya’! (Mmusome Mikeya 7:7.) Okathi onimuroromela ahu ni onwehererya Muluku wira ophuke mixankiho sahu, ninnoona wira enamuna yoophuka ya Muluku teri yoolokexa ovikana etthu ti etthu yaakhanle ahu oopaka.

Owo Aahilavula Moolipa Murima

16, 17. (a) Waakhumelenle sai ‘okathi’ wooreerela wira Estheri olavule? (b) Moota xeeni Estheri aaryaawe oovirikana ni Vasthi yoowo aatheliwe ni mwene khalai?

16 Vano khivaareerela opisa-tho omuleela mwene etthu Estheri yaaphavela awe; nto nihiku na yoolya ya nenli, aahaana omuleela sotheene. Masi moota xeeni? Waahikhumelela okathi wooreerela, okhala wira mwene aahinvekela Estheri wira ohimye etthu yamwiirihale omulattula mwene. (Esth. 7:2) Vano waahiphiya ‘okathi’ wira Estheri olavule.

17 Hiyo pooti wuupuwela Estheri olompaka vohiiwanyeya, ohinatthi olavula moolumo ala: “Amwene yasiveliwa okivaha envekelaka, kaphwanya oreriwa va maithoni vanyu nyuwo amwene, kinnovekelani wira kòpoliwe, kihikhwé, ni wira atthu aka yòpoliwe. P’itthu emphavelaka pahi”. (Esth. 7:3) Moone wira Estheri aahooniherya wira aanittittimiha moonelo wa mwene voohimya sa ele yoona awe okhala yooloka. Tthiri Estheri aari oovirikana ni Vasthi yoowo aatheliwe ni mwene khalai, yoowo aalakenle ohimwiiwelela iyawe! (Esth. 1:10-12) Ohiya-vo, Estheri khanvaanyihale mwene mwaha womukupali Hamani. Owo anvekenle mwene wira oopole ekumi awe.

18. Estheri aatthokihenrye sai muxankiho awe wa Mwene?

18 Tthiri yoovekela ele yaahimutikiniha ni omoopiha mwene. Nto ti pani aaphavela omwiiva muthiyana aaphentiwa ni mwene? Estheri aahivikaniha ohimya wira: ‘Tthiri miyo n’atthu aka notumihiwa wira nipwetexiwe. Vakhanle wira nitumihiwe okhala ipottha, miyo nkahimya etthu, nkonyonyihani mwaha w’ohawa nno. Nto hiyo ninrowa wivakasiwa n’umalihiwa’. (Esth. 7:4) Moone wira Estheri aahihimya saana muxankiho ole, nto khuncererya oriki: owo anwerya omaala vaakhanle wira aarowa okhala epottha paahi. Nto wiivakasiwa wa atthu ale waarowa okhala etthu yootakhala wa mwene ole.

19. Exeeni ekhanle ahu oowiixutta voohimya sa olavula woovara murima wa Estheri?

19 Ntakiheryo na Estheri ninnooniheryamoota onireera aya othanla saana moolumo. Nto akhala wira muniphavela omuhimeerya muxankiho anyu mmusi wala mutthu orina okhulupale, muhaana oopixa murima, oottittimiha, ni oothanla saana moolumo ooreerela olavula.Mir. 16:21, 23.

20, 21. (a) Estheri aamuhimyale sai palano a Hamani, nto mwene aapanke exeeni? (b) Hamani aapanke exeeni nuumala ohimmwa wira aari mutakhali?

20 Asuwero aakohale so: “T’ani otthokelenle opaka etthu ntoko sisa? Ori vayi?” Nto nkahaya muupuwele, Estheri omuthoonyaka ni olavulaka moolumo ala: “Nwanan’ihu onnilupattha ti Hamani, mutakhali ula va”. Nto mutthu ene aahooneya. Vano Hamani aahipacerya woova. Nkahaya muupuwele moota mwene aananariwe awe, nuumala osuwela wira mutthu yoole aamuroromela awe, tanwonke mwene wira okumiherye nlamulo naarowa wiiriha wiiviwa amwaaraweaatepaawewaaphenta!Ntomwene aahikhumela ota orowaka ojardim wira avukule onanariwa wawe.Esth. 7:5-7.

Moolipa murima Estheri aahimuthoonya Hamani okhala mutakhali

21 Nuumala Hamani ohimmwa wira taamukumihenrye palano ole ootakhala, nto aahikokhora ohoolo wa pwiyamwene anvaraka metto. Okathi mwene aatthikenle awe mpaani, khumoona Hamani onvaraka metto oryeene voolilini vaisatalenlye awe Estheri, mwene aahimuhimya Hamani wira aaphavela omutuphela mwaarawe mpaani mwa mwene. Nto eyo yaahimwiiriha Hamani olamuliwa wiiviwa. Nto aahikuxiwa orowaniwaka ota, okhuneeliwe ene owiitho. Mukhulupale mmosa aahimuhimeerya mwene wira Hamani aahithipela mwiri aaphavela awe omuhopha Mardokeyo. Nto Asuwero aahirumiha oriki: mwamuhophe-vo Hamani.Esth. 7:8-10.

22. Ntakiheryo na Estheri ninrowa onikhaliherya sai wira nihipweteiwe waamini wahu?

22 Olumwenku ola wootakhala onikhala ahu, okathi mukina ti vookhweya wuupuwela wira khaninkhala-khala niireliwaka itthu sa xariya. Niireke mootoko wuupuwela siiso? Estheri khaatonko woovelela wala opweteiwa waamini wawe. Nuuphiya okathi, Estheri aahilavula ekeekhai voolipa murima ororomelaka wira Yehova aarowa ophuka mulattu ole. Hiyo-tho niireke siiso! Okhuma okathi wa Estheri, Yehova khovirikanne. Owo onniwerya owoona atakhali ni owiiriha omorela mmuraakhoni mwaya, ntoko siirale awe ni Hamani.Musome Esalimo 7:12-17.

Aahiileva Mwaha wa Yehova ni Atthu a Nloko Nawe

23. (a) Mwene anvahale exeeni Mardokeyo ni Estheri? (b) Nto yiiraneyale sai eprofesia yaalavuliwe ni Yakobe ohalaka okhwa, voohimya sa Beniyamini? (Nwehe ekaaxa eni: “ Wiiraneya wa eProfesia.”)

23 Nto mwene aahisuwela wira Mardokeyo khahiyo aakihenrye wiiviwa wa mwene paahi, masi aari-tho ntoko paapa awe Estheri. Vano Asuwero aahinvahererya Mardokeyo muteko waavariwa ni Hamani, wa okhala mukhulupale oopacerya. Empa ya Hamani ni mihakhu sawe sotheene, mwene anvanhe Estheri, nto Estheri aahimuruma Mardokeyo wira athokoreryeke.Esth. 8:1, 2.

24, 25. (a) Xeeni Estheri ahaakhanle awe oomaala nuumala omuhimya palano a Hamani? (b) Estheri aalenve sai ekumi awe ekwaha ya nenli?

24 Okhala wira Estheri ni Mardokeyo yaahoopowa, niireke muteko wa pwiyamwene waahimala? Khiwaamanle, maana Estheri khaarina nrima. Okathi ole, nlamulo naakumiheriwe ni Hamani na wiivakasiwa aYuda naahilaleiwa elapo yotheene. Hamani aahirumeela etthu yiireliwa Pur, enamuna emosa ya ehako, wira osuwele okathi wooreerela waatuphela aYuda. (Esth. 9:24-26) Nlelo waanihala mweeri ntero wira niphiye nihiku nle, masi nahaattamela. Niireke nlelo yamukhumelela maxakha ale?

25 Estheri aahiileva-tho khutthikela orowa wa mwene ahiitthaniwe. Mukwaha ola, Estheri aarowa owunlela atthu awe, onvekelaka iyawe wira omalamalihe yooruma ele. Masi malamulo yaakumiheriwa nirumeeliwaka nsina na mwene a oPersia, khiyaarukunuxiwa. (Dan. 6:12, 15) Nto mwene aahinvaha owerya Estheri ni Mardokeyo wira apake nlamulo nikina. Khupakiwa nlamulo nikina nenno naavaha aYuda eparakha ya owana ekhotto wira yoopole ekumi aya. Anakhavalo yaahirummwa olaleya nlamulo nle, maana saari ihapari sooreera wa aYuda. Vano aYuda yaahikhalana nlipelelo na woopoliwa. (Esth. 8:3-16) Nkahaya muupuwele: aYuda otheene yaakhala elapo ele alokiheryaka ikaruma saya wira yawane; awo khiyaarowa opaka eyo nahaakhanle nlamulo nle naakumiheriwe niinano. Nikoho nootepexa otthuneya ti nla: niireke Yehova “Muluku ànakhotto” aarowa owaakiherya atthu awe?1 Sam. 17:45.

Estheri ni Mardokeyo yaahiroiha nlamulo wa aYuda yaakhala elapo ya oPersa

26, 27. (a) Akhaliheriwaka ni Yehova, aYuda yaawenrye mpakha vai waapwetexa awanani aya? (b) Eprofesia xeeni yiiraneyale okathi woowiiviwa anaawe Hamani?

26 Nuuphiya nihiku nne, atthu a Muluku yaari oolikane ene wira awane. Hata makhulupale anceene a oPersia vano yaakhaliherya aYuda, okhala wira ihapari soowi Mardokeyo aari muulupale oopacerya a elapo ele, saahiphiya ipantte sotheene. Nto Yehova aahaakhaliherya atthu awe waawerya awanani aya. Tthiri Yehova aahaakhaliherya atthu awe, khuwoopola maxakha otheene yaakumiheriwe aya. *Esth. 9:1-6.

27 Masi, Mardokeyo khaarowa owerya okhapelela saana empa yaari ya Hamani ariki anaawe muloko ootakhala, nlelo anari akumi. Tivonto yahiiviwa otheene. (Esth. 9:7-10) Nto khwiiraneya eprofesia ya mBiibiliyani, okhala wira Muluku aahihimya vahinatthi wira Amalekhi yaarowa opwetexiwa, mwaha wookhala atthu ootakhalexa. (Otum. 25:17-19) Woonasa wene anamwane a Hamani ti yaari atthu ookiserya opwetexiwa mwa nloko na Amalekhi.

28, 29. (a) Xeeni Yehova eemyale awe wira Estheri ni atthu awe awane ekhotto? (b) Moota xeeni ntakiheryo na Estheri nikhanle aya mareeliho wa hiyo?

28 Estheri aahaana ovara muteko muulupale waahela muhina olepa malamulo a mwene wira aYuda awane ekhotto ni owiiva awanani aya. Woonasa wene khivaakhweyale. Masi Yehova aatthuna wira atthu awe yaakiheriwe okhala wira nloko na Isarayeli naarowa omukumiherya Mesiya yoowo aaleiheriwe ni aarowa okhala nlipelelo wa apinaatamu! (Maph. 22:18) Arumeyi a Yehova olelo-va, annihakalala osuwela wira okathi Mesiya wala Yesu aarya awe valaponi, aahikhoottiha owana ekhotto ni owiiva atthu.Math. 26:52.

29 Hata vari siiso, maKristau anniwana ekhotto ya omunepani; okhala wira mahiku ala, Satana onnimananiha opwetexa waamini wa atthu a Yehova Muluku. (Mmusome 2 aKorinto 10:3, 4.) Tthiri ntakiheryo na Estheri ti nuulupale! Nto hiyo nnoowerya omutakiha nikhalaka atthu a miruku, oowaamini, oopixa murima, olavula moovara murima, olipa murima, ni wiivahererya wahu wira niwaakiherye atthu a Muluku.

^ etti. 26 Mwene aahaavaha aYuda, nihiku na nenli wira yaapwetexe voomalela awanani aya. (Esth. 9:12-14) Hata olelo-va, aYuda annitthapela nihiku nne khula mwaakha mweeri wa Adari yoowo oniiraneya wuumalani wa Feverero ni wanipacerya wa Marso. Nto niira nno nniireliwa Purimi, nsina nlo nimmuhimya palano Hamani ampakale awe wira owiive aIsarayeli.