KON ikaw o usa han imo hinigugma ma-diagnose nga may sakit ha hunahuna, ano an imo aabaton? Maopay na la kay natatambal ini nga sakit. Aton usisahon an pipira nga butang nga sadang mo hibaroan basi mas masabtan mo an mahitungod ha mga sakit ha hunahuna.

“Ginatos ka milyon ha bug-os nga kalibotan an may sakit ha hunahuna ngan nakakaapekto ito ha kinabuhi han ira mga hinigugma. Usa ha kada upat ka tawo an nagkakaada hini nga sakit ha usa ka panahon han ira kinabuhi. Ha bug-os nga kalibotan, an depresyon an nangunguna nga hinungdan hini. An schizophrenia ngan bipolar disorder usa han pinakagrabe ngan pinakamakuri nga sakit. . . . Bisan kon damu gud an may sakit ha hunahuna, nagpapabilin ini nga gintatago, ginbabalewaray, ngan iginkakaawod.”—World Health Organization (WHO).

Sumala ha WHO, damu nga may sakit ha hunahuna an nadiri magpatambal tungod ha kaawod nga resulta hito.

Bisan kon natatambal an kadam-an nga sakit ha hunahuna, an National Alliance on Mental Illness nagsiring nga ha Estados Unidos, mga 60 porsyento han adulto ngan haros 50 porsyento han kabataan nga nag-iedad hin 8 tubtob 15 an waray makakarawat hin pagtambal han naglabay nga tuig.

Ano an sakit ha hunahuna? Gintagan ito hin kahulogan han mga eksperto sugad nga diri normal nga panhunahuna, emosyon, ngan panggawi han usa. An tawo nga may-ada hini nga sakit agsob nga nakukurian pakig-upod ha iba ngan pag-atubang han mga problema ha kinabuhi.

Iba-iba an kaihaon ngan kagrabe han sintomas hini nga mga sakit depende ha indibiduwal, partikular nga sakit, ngan kahimtang. Mahimo magkaada hini an usa, lalaki o babaye, anoman an pangidaron, kultura, nasyonalidad, relihiyon, edukasyon, ngan estado ha kinabuhi. Diri ini resulta han kaluyahan o problema ha personalidad han usa. Pinaagi han husto nga medikasyon, mahimo matambal an pasyente ngan magkaada mapulsanon ngan malipayon nga kinabuhi.

Damu na nga may sakit ha hunahuna an natambal han mga doktor. Salit an siyahan nga kinahanglan buhaton amo an pagpakonsulta ha espesyalista hini nga sakit.

Kondi mahimo la matambal an pasyente kon kakarawaton niya an husto nga pagtambal. Bangin kinahanglan niya atohan an pag-alang ha pakiistorya mahitungod han iya sakit. An pagtambal mahimo mag-upod ha pakiistorya ha mga doktor nga makakabulig ha pasyente nga masabtan an iya sakit, masulbad an problema, ngan mag-aaghat ha iya nga magpadayon ha pagpatambal. Ha sugad nga pagpakonsulta, importante gud an pagdasig ngan suporta han kapamilya o sangkay.

Naatubang han damu nga tawo an sakit ha hunahuna han nasabtan nira hin maopay ini nga sakit ngan ginsunod an ginsiring han mga doktor. “Antes ma-diagnose an akon asawa,” siring ni Mark nga gin-unabi kanina, “gutiay la an amon hinbabaroan mahitungod ha sakit ha hunahuna. Kondi nahibaro kami nga atubangon an tagsa nga sitwasyon nga nabangon ngan karawaton ito. Samtang nalabay an panahon, napapahimulosan namon an bulig han masasarigan nga mga doktor pati han amon kapamilya ngan kasangkayan.”

Nauyon hito hi Claudia. Hiya nagsiring: “Ha tinikangan, baga hin nawarayan ako kagawasan. Kondi bisan kon nalilimitahan  kami nga mag-asawa han akon sakit, nahibaroan ko nga malalamposan gihapon bisan an mga sitwasyon nga baga hin waray na solusyon. Salit naatubang ko an akon sakit pinaagi ha pakigkooperar ha akon mga doktor, pakigsangkay ha iba, ngan pag-atubang ha tagsa nga sitwasyon.”

An Biblia waray magsiring nga an maopay nga relasyon ha Dios nakakatambal hin sakit. Kondi ha bug-os nga kalibotan, damu an naliliaw ngan napaparig-on han mga igintututdo han Biblia. Pananglitan, ginpapasarig kita hito nga karuyag gud liawon han aton mahigugmaon nga Maglalarang adton ‘nahuhulop hinduro’ ngan ‘nawawad-an hin paglaom.’—Salmo 34:18, Maupay nga Sumat.

An Biblia diri libro para ha kahimsog, pero nagtatagana ito hin praktikal nga giya nga mabulig ha aton ha pag-atubang ha mga kasakit ha emosyon ngan magkuri nga sitwasyon. Naghahatag liwat ito ha aton hin paglaom para ha tidaraon diin mawawaray na sakit ngan pag-antos. An Biblia nagsasaad: “Dida hito an mga mata han buta pangangabrihon, ngan an mga talinga han mga bungol pangunguhaan han sarop. Dida hito an tawo nga piol malukso sugad hin bugsok, ngan an dila han ngula magkakanta.”—Isaias 35:5, 6.