“Adda dua a gagayyemko a babbai. Agkadkaduada latta iti aniaman nga aramidenda ngem kanayondak nga ipupuera. Sangkaestoriada dagiti naragsak nga inaramidda. Naminsan, immawagak iti balay ti gayyemko bayat nga adda met la sadiay ti maysa, ket idi adda sabali a simmungbat, nangngegko ti saritaan ken katawada. Gapu ta nangngegko laeng ti ragsakda, lallalo a limmidayak!”—Maria. *

Napadasam met kadin ti naipuera ken nalidayan? No wen, adda balakad ti Biblia a makatulong kenka. Ngem usigem nga umuna ti uppat a banag a masapul a maammuam maipapan iti kinaliday.

Dandani amin ket naliday met no dadduma. Karaman kadagita dagiti popular a tattao. Apay? Ngamin, masansan a ti pagibasaran no naliday ti maysa ket saan a ti kaadu ti gagayyemna, no di ket ti kalidad ti relasionna kadagiti gagayyemna. Mabalin a kanayon nga adu ti kakadua ti popular a tao, ngem naliday latta, gapu ta awan met pudno a gagayyemna.

Ti kinaliday ket makadangran iti salun-atmo. Sigun kadagiti researcher a nangsukimat kadagiti resulta ti 148 a panagadal, no manmano a makilangen ti maysa, pagilasinan dayta nga ababanto ti biagna. Kasta met, dayta a kababalin ket “mamindua nga ad-adda a makadangran ngem iti sobra a kinalukmeg” ken “katupag dayta ti panagsigarilio iti 15 nga istik iti kada aldaw.”

Nalakaka a mailaw-an no nalidayka. Kinapudnona, no nalidayka, mabalin nga uray asino latta ditan ti piliem a pakigayyeman. Kuna ti agtutubo a ni Alan: “No nalidayka, mabalin a desperadoka iti atension. Nalabit panunotemton a nasaysayaat laengen ti aniaman nga atension ngem iti awan. Mabalin a pagdaksamto dayta.”

Ti teknolohia ket saan a kanayon a solusion ti kinaliday. “Kada aldaw, 100 a tattao ti mapatulodak iti teks wenno e-mail, ngem nakalidlidayak met latta,” kuna ti agtutubo a ni Natalie. Kasta met laeng ti marikrikna ti tin-edyer a ni Tyler. “Ti panagteks ket kasla merienda, idinto ta ti aktual a pannakikadua ket kasla iti pannangan,” kunana. “Mayat met ti agmerienda, ngem kasapulam ti husto a pannangan tapno mabsogka.”

Agpanunotka iti positibo. Kas pagarigan, napanka iti maysa a photo-sharing Web site ket nakitam ti adu a retrato dagiti gagayyemmo iti maysa nga okasion a saanka a naimbitaran. Iti dayta a kanito, adda pagpiliam—panunotem nga inggagaradaka a di awisen, wenno panunotem ti mas positibo. Gapu ta dimo ammo ti amin a detalye, apay koma nga agpanunotka iti negatibo? Panunotem ketdi ti nasaysayaat a makagapu a saanka a naawis. Kaaduanna a saan a ti situasion ti mangpaliday kenka, no di ket ti kapanunotam maipapan iti dayta.—Prinsipio ti Biblia: Proverbio 15:15.

Dimo sobraan ti agipapan. No nalidayka, mabalin a mapanunotmo, ‘Awan pay a pulos ti nangaw-awis kaniak’ wenno ‘Kanayon a likliklikandak.’ Ngem dagita ti ad-adda a mangpaliday kenka. No dagita ti sangkapanunotmo, agrikrikusto lattan ti bambanag: Mariknam a maipupueraka, isu nga isinsinam ti bagim, ket dayta ti mamagliday kenka, intono kuan mariknamto manen a maipupueraka.—Prinsipio ti Biblia: Proverbio 18:1.

Gayyemem dagiti in-inauna ngem sika. Isalaysay ti Biblia ti maipapan iti biag ni David, a mabalin a tin-edyer idi naam-ammona ni Jonatan nga in-inauna iti 30 a tawen. Nupay adayo ti baet ti edad da David ken Jonatan, nagbalinda a nasinged nga aggayyem. (1 Samuel 18:1) Mabalin met a mapasamak kenka dayta. “Kadagitoy laeng a nakitak a nagpateg gayam ti pannakigayyem kadagiti in-inauna ngem siak,” kuna ti 21 anyos a ni Kiara. “Adda dagiti nadekket a gagayyemko nga adayo nga in-inauna ngem siak, ket talaga nga apresiarek dagiti kapanunotanda ken ti kinamanakemda.”—Prinsipio ti Biblia: Job 12:12.

Apresiarem ti pagimbagan dagiti panawen nga agmaymaysaka. Dagus a malidayan ti dadduma no awan kaduada. Ngem saan met a kanayon a dayta ti pakaigapuan ti kinaliday. Kas pagarigan, uray no mannakilangen ni Jesus, inapresiarna met ti pagimbagan dagiti panawen nga isu ket agmaymaysa. (Mateo 14:23; Marcos 1:35) Kabaelam met nga aramiden dayta. Imbes nga ibilangmo a saan a nasayaat ti panawen nga agmaymaysaka, usarem ketdi dayta a naulimek a gundaway a mangapresiar kadagiti maaw-awatmo a bendision. Dayta ti mamagbalin pay ketdi kenka a mas makaay-ayo a gayyem.—Proverbio 13:20.