අපි මේ ලිපියේ කතා කරන්නේ ඕස්ට්‍රේලියාවේ ඉන්න කටුසු වර්ගයක් ගැනයි. (thorny devil lizard) ඌ වතුර බොන්නේ අනිත් සතුන්ට වඩා ගොඩක් වෙනස් විදිහට. වතුර උගේ කටට එන්නේ හම දිගෙයි. එහෙම වෙන්නේ කොහොමද?

මේ ගැන සිතන්න: උගේ හම පුරාම උල් හැඩයේ ගැටිති දකින්න තියෙනවා. ඒ ගැටිති අතර සියුම් හිඩැස් තියෙනවා. ඒ හිඩැස් ක්‍රියා කරන්නේ කානු පද්ධතියක් වගෙයි. හමට එකතු වෙන වතුර මේ කානු දිගේ උගේ කට දෙපැත්තට ගලා ගෙන යනවා.

ඒත් පොළොවේ තියෙන වතුර උගේ ඇඟ දිගේ ඉහළට ගමන් කරලා කටට යන්නේ කොහොමද?

පර්යේෂකයන් ඒ රහස හොයාගෙන තියෙනවා. කටේ දෙකෙළවර දක්වා විහිදුණු එකිනෙකට සම්බන්ධ කානු පද්ධතිය උගේ ශරීරය පුරාම තියෙන නිසා උගේ ශරීරය වතුර තියෙන තැනක වැදුණාමත් ඒ කානු හරහා වතුර ඉහළට ඇදෙනවා. මේක හරියට වතුර වීදුරුවකට පුංචි වීදුරු බටයක් දැම්මාම බටේ දිගේ වතුර ඉහළට ඇදෙනවා වගේ දෙයක්. (capillary action) කටුස්සාගේ ශරීරයේ කොටසක් වතුරට වැදුණාම ඒ වතුර කට දක්වා ගමන් කරන්නේ ඒ නිසයි.

පරිසරයේ දේවල් අනුකරණය කරලා නව නිර්මාණයන් කරන ආයතනයක සභාපතිනිය වන ජෙනින් බින්යස් කිව්වේ, කටුස්සා ජලය උරාගන්නා විදිහ අනුකරණය කළොත් ඉංජිනේරුවන්ට වාතයේ ආර්ද්‍රතාව අඩු කරලා ගොඩනැඟිලිවල ඇතුළ සිසිල් කරන්න පුළුවන් කියලයි. ඒ විතරක් නෙමෙයි ඒ ක්‍රමය පාවිච්චි කරලා බීමට වතුර එකතු කරගන්නත් පුළුවන් කියලා ඇය කිව්වා.

ඔබේ නිගමනය කුමක්ද? මේ කටුස්සාට වතුර උරාගන්න පුළුවන් හමක් ලැබුණේ අහම්බෙන්ද නැත්නම් එය කාගේ හරි නිර්මාණයක්ද?