Skip to content

Skip to table of contents

Kaambo Kulibombya Ncokuciyandika

Kaambo Kulibombya Ncokuciyandika

“Aabo balibombya mbabajisi busongo.”—TUS. 11:2.

NYIMBO: 38, 69

1, 2. Ino nkaambo nzi muntu iwakali kulibombya aciindi cimwi ncaakakakwa a Leza? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.)

MWAMI SAULO wamu Israyeli yansiku wakatalika bulelo bwakwe kali muntu uulibombya alimwi uulemekwa. (1Sam. 9:1, 2, 21; 10:20-24) Pele mbwaakabeda buyo mwami, wakatalika kucita zintu cakulisumpula. Ciindi musinsimi wa Leza Samuele naakamuka kusika ku Giligala, Saulo tanaakakkazyika moyo. Ba Filisiti bakali kulibambila kulwana nkondo, pele bana Israyeli bakatalika kumwaikizyanya akumusiya Saulo. Ambweni wakayeeya kuti, ‘Ndeelede kucita cintu cimwi cakufwambaana.’ Aboobo wakatuula cipaizyo kuli Leza, calo ncaatakazumizyidwe. Jehova tanaakakkomana pe.—1Sam. 13:5-9.

2 Ciindi Samuele naakasika ku Giligala, wakamukalalila Saulo. Pele muciindi cakulutambula lulayo, Saulo walo wakapa zyakulitamizya, wakapa bantu mulandu alimwi akusola kuubya-ubya ceeco ncaakacita. (1Sam. 13:10-14) Eeci ncecakatalisya zintu zyakapa kuti Saulo anyangwe bwami, alimwi ciinda kubija ncakuti, wakakakwa a Jehova. (1Sam. 15:22, 23) Nokuba kuti wakatalika kulela kali muntu uuli kabotu, wakafwa kali muntu mubi.—1Sam. 31:1-6.

3. (a) Ino bantu banji bayeeya nzi kujatikizya kulibombya? (b) Ino mibuzyo nzi iiyandika kwiingula?

3 Munyika iino iiyandisya kuzundana, bantu banji bayeeya kuti beelede kwiindana abantu bambi kutegwa bazwiidilile. Mukucita boobo, kulibombya koonse inga kulamana. Mucikozyanyo, muntu umwi uulaampuwo mumafilimu, iwakanjila mumapolitikisi, wakaamba kuti: “Bbala lyakulibombya ndibbala litabeleki kuli ndime alimwi ndilombozya kuti litakabeleki pe.” Pele, ino nkaambo nzi kulibombya ncokuciyandika? Ino kulibombya ninzi, alimwi tacaambi nzi? Alimwi mbuti mbotukonzya kuzumanana kulibombya nomuba mubukkale bukatazya naa notuyungwa abantu bamwi? Mucibalo eeci, tulaingula mibuzyo yobilo yakusaanguna. Mubuzyo watatu uyakwiingulwa mucibalo citobela.

NKAAMBO NZI KULIBOMBYA NCOKUYANDIKA KAPATI?

4. Ino inga mwaipandulula buti micito yakulisumpula?

4 Ibbaibbele lilaindanya kulibombya alimwi akulisumpula. (Amubale Tusimpi 11:2.) Cabusongo, Davida wakalomba Jehova “[kumulesya] kumicito yakulisumpula.” (Int. 19:13) Ino “micito yakulisumpula” ninzi? Caamba kutakkazyika moyo naa kufwambaana kucita zintu muntu nzyatazumizyidwe. Akaambo kacibi ncotwakakona, toonse tulalisumpula zimwi ziindi. Pele mbubonya mbotwabona mucikozyanyo ca Mwami Saulo, ikuti naa twaba acilengwa cakucita zintu nzyotwataambilwa, mukuya kwaciindi tuyoolijana mumapenzi mapati kuli Leza. Lugwalo lwa Intembauzyo 119:21 lwaamba boobu kujatikizya Jehova: “Yebo ulabakalalila basikulisumpula.” Nkaambo nzi ncocili boobo?

5. Nkaambo nzi micito yakulisumpula ncoili zibi zipati kapati?

5 Cakusaanguna, ikuti twacita zintu cakutalibombya, nkokuti tatulemeki Jehova kuti Mweendelezi wesu weelela. Cabili, ikuti twacita zintu nzyotutazumizyidwe, tulangilwa kuzwangana abantu bamwi. (Tus. 13:10) Catatu, ikuti bantu bazyiba kuti twacita zintu cakulisumpula, inga twafwa nsoni naa kusampuka. (Lk. 14:8, 9) Zintu ziboola akaambo kamicito yakulisumpula inga nzibi. Kweelana a Magwalo mbwaatondezya, kulibombya lyoonse nenzila mbotu.

INO KULIBOMBYA KUBIKKILIZYA NZI?

6, 7. Ino kulicesya ninzi, alimwi kuswaangene buti akulibombya?

6 Kulibombya alimwi akulicesya mbube buswaangene kapati. Mu Bbaibbele, kulicesya caamba kutalisumpula naa kutaliyanda. (Flp. 2:3) Muntu uulicesya kanji-kanji ulalibombya, nkokuti ulakonzya kubona kabotu-kabotu zintu nzyakonzya kucita alimwi akuzuzikizya, ulakuzumina kulubizya kwakwe, ulaitambula mizeezo alimwi anzila zipya zintu mbozyeelede kucitwa. Kulicesya kulamukkomanisya kapati Jehova.

7 Mu Bbaibbele, kulibombya caamba kulizyiba kabotu mbotubede alimwi akuzyiba mpotugolela. Kweelana amwaambo wakusaanguna iwakabelesyegwa, kaambo kakankaizyidwe aawa kajatikizya luzyibo oolo mbolweelede kujatikizya mbotulilemeka kubantu bamwi.

8. Ino zintu nzi zitondezya bukkale naa kuyeeya cakutalibombya?

8 Ino ndilili notukonzya kutalika kuyeeya naa kucita zintu cakutalibombya? Atulange-lange zitondezyo zitucenjezya zisyoonto buyo. Inga twatalika kuciindizya mbotulibona alimwi ambotubona mikuli yesu. (Rom. 12:16) Tulakonzya kutalika kulibikkila kapati maano munzila iitali kabotu. (1Tim. 2:9, 10) Inga twatalika kulumbaizya buyo mizeezo naa zintu zijatikizya mukuli wesu, naa mbotuyeeya. (1Kor. 4:6) Kanji-kanji, ikuti katucita boobo, inga tiitwazyiba kuti twacinca kuzwa kukulibombya kuya kukulisumpula.

9. Ino ncinzi capa kuti bamwi batalike kulisumpula? Amupe cikozyanyo camu Bbaibbele.

9 Muntu uuli woonse ulakonzya kucita zintu cakutalibombya ikuti naa wazumizya zisusi zyanyama kuti zimweendelezye. Mizeezo yakuliyanda, munyono, alimwi akunyema kapati zyapa bantu banji kutalika kucita zintu cakulisumpula. Bantu baambidwe mu Bbaibbele mbuli Abisalomu, Uziya, alimwi a Nebukadinezara bakazundwa kumilimo yanyama iili boobu alimwi Jehova wakabasubula akaambo kakulisumpula kwabo.—2Sam. 15:1-6; 18:9-17; 2Mak. 26:16-21; Dan. 5:18-21.

10. Nkaambo nzi ncotuteelede kuyeeyela zintu bantu nzyobayeeya? Amupe cikozyanyo camu Bbaibbele.

10 Kuli twaambo atumbi tukonzya kupa kuti umwi atalike kucita zintu cakutalibombya. Mucikozyanyo, atulange-lange zibalo zyamu Bbaibbele eezyi: Matalikilo 20:2-7 alimwi a Matayo 26:31-35. Sena zintu nzyobakacita ba Abimeleki alimwi a Petro izyakali kulibonya mbuli kuti nkulisumpula, zyakacitwa akaambo kazisusi zibi? Naa sena bantu aaba tiibakaazyi masimpe naa bakacita zintu cakutayeeya? Mbwaanga tatukonzyi kuzyiba zili mumoyo wamuntu, ncabusongo alimwi ncaluyando kutafwambaana kuyeeyela zintu bantu nzyobayeeya.—Amubale Jakobo 4:12.

KUZYIBA MULIMO WESU

11. Ino kulibombya kuswaangene buti akuzyiba busena bwesu mububambe bwa Leza?

11 Kulibombya kutalikila akuzyiba mulimo ngotujisi mububambe bwa Leza. Mbwali Leza uucita zintu kweelana abubambe, Jehova ulamupa busena naa cakucita muntu uuli woonse mumukwasyi wakwe. Mukuli ngwajisi muntu uuli woonse mumbungano ulilibedelede, pele toonse buyo tulayandika. Kwiinda muluzyalo lwakwe, Jehova wakapa muntu uuli woonse zipego, zintu, naa busongo bwakucikonzya kucita cintu cimwi. Tulakonzya kuzibelesya kutembaula Jehova alimwi akugwasya bamwi. (Rom. 12:4-8) Tulizyi kuti Jehova uyanda kuti katubelesya zipego eezyi kumulemeka alimwi akugwasya bamwi.—Amubale 1 Petro 4:10.

Ncinzi ncotukonzya kwiiya kucikozyanyo ca Jesu ciindi notwapegwa mulimo mupya? (Amubone muncali 12-14)

12, 13. Nkaambo nzi ncotuteelede kugambwa ikuti naa milimo yesu kaicinca-cinca mububambe bwa Leza?

12 Nokuba boobo, mulimo ngotujisi mububambe bwa Leza, takuli kuti ngomulimo ngotunoocita lyoonse. Mukuya kwaciindi ulakonzya kucinca. Atulange-lange cikozyanyo ca Jesu. Kumatalikilo, wakali buyo a Jehova. (Tus. 8:22) Mpoonya wakamugwasya kulenga zilenge zimwi zyamuuya, zintu zimwi zyamububumbo, alimwi kumamanino akulenga bantu. (Kol. 1:16) Pele mukuya kwaciindi Jesu wakatambula mulimo mupya anyika, cakusaanguna wakazyalwa kali muvwanda mpoonya wakakomena. (Flp. 2:7) Naakafwa lufwu lwakwe lwacipaizyo, Jesu wakapiluka kujulu kali cilenge camuuya kutegwa akaakube Mwami wa Bwami bwa Leza. (Heb. 2:9) Alimwi ooku takuli kucinca kwamamanino kwamulimo wakwe. Yaakumana myaka iili 1000 yabulelo bwakwe, Jesu uuyoopilusya bwami bwakwe kuli Jehova kutegwa “Leza abe ngomweendelezi wazintu zyoonse.”—1Kor. 15:28.

13 Tulakonzya kulangila kuti milimo yesu ilakonzya kucinca ciindi aciindi, kanji-kanji akaambo kazintu nzyotusala kucita. Mucikozyanyo, sena tiimwakakwete naa kukwatwa pele lino mwakakwata naa kukwatwa? Sena lino mujisi bana? Sena mwakaubyaubya buumi bwanu kutegwa mubeleke mulimo waciindi coonse? Zyakusala zyoonse eezyi zyakaleta mikuli iimwi. Kucinca kwabukkale kulakonzya kupa kuti tube aamikuli minji naa misyoonto. Sena mucili mwana-mwana naa mwakacembaala? Sena buumi bwanu buli kabotu naa mbwakuciswa-ciswa? Jehova lyoonse ulabikkila maano kubona umwi aumwi wesu mbwakonzya kubelesyegwa mumulimo wakwe. Ncalangila buyo kulindiswe nzintu nzyotukonzya kucita, alimwi ulalumba kapati kuzintu zyoonse nzyotucita.—Heb. 6:10.

14. Mbuti kulibombya mbokukonzya kutugwasya kuzuzikizya mulimo wesu alimwi akuzumanana kusyomeka mubukkale buli boonse?

14 Jesu wakali kukkomana mumilimo yakwe yoonse njaakapegwa, andiswe tulakonzya kukkomana mumilimo yesu. (Tus. 8:30, 31) Muntu uulibombya talimvwi kusyaanikizyigwa amilimo naa mikuli njapedwe mumbungano. Alimwi kunyina nalibilika kujatikizya kuba aamikuli kumbele naa kujatikizya bamwi nzyobacita. Muciindi caboobo, ulaubeleka canguzu alimwi akuukkomanina mulimo ngwajisi lino nkaambo uubona kuti uzwa kuli Jehova. Aciindi ncomunya, ulailemeka mikuli Jehova njapede bamwi. Kulibombya kutupa kuti katukukkomanina kulemeka bamwi alimwi akubagwasilizya.—Rom. 12:10.

KULIBOMBYA MBOKUTABEDE

15. Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kukulibombya kwa Gideoni?

15 Gideoni ncikozyanyo cibotu kapati cakulibombya. Iciindi mungelo wa Jehova naakalibonya kulinguwe, Gideoni wakamwaambila mungelo kuti wakali kuzwa mumukwasyi uunyina mpuwo. (Bab. 6:15) Naakamana kuzumina mulimo ngwaakapegwa a Jehova, Gideoni wakaba masimpe kuti wakali kuzimvwisya zintu zyakajatikizyidwe, alimwi wakalanga kuli Jehova kutegwa amusololele. (Bab. 6:36-40) Gideoni wakali sicamba. Pele wakali kubikkila maano alimwi akucita zintu cabusongo. (Bab. 6:11, 27) Tanaakabelesya mulimo wakwe kutegwa alipangile mpuwo. Muciindi caboobo, mbowakamanina buyo mulimo ngwaakapedwe wakajokela kumulimo wakwe wakaindi kakkomene.—Bab. 8:22, 23, 29.

16, 17. Nzintu nzi muntu ulibombya nzyalanga-langa ciindi nayeeya kujatikizya kuyungizya mulimo wakwe wakumuuya?

16 Kulibombya tacaambi kuti tatweelede kubeleka canguzu kutegwa tweelele kupegwa mikuli iimbi naa kukaka mikuli iimbi yamumulimo. Magwalo alatukulwaizya toonse kuyungizya mulimo wesu. (1Tim. 4:13-15) Pele sena kucita boobo lyoonse kuyandika kucinca mulimo? Peepe. Kwiinda mukulongezyegwa a Jehova, tulakonzya kuyaambele kumuuya mumulimo ngotucita lino. Tulakonzya kuzumanana kubelesya busongo bwakucita zintu mbwaakatupa Leza alimwi akuyaambele mukucita milimo mibotu.

17 Katanauzumina mulimo mupya, muntu uulibombya, cakusaanguna weelede kubuzya zijatikizyidwe mumulimo ooyo. Mpoonya ulabulanga-langa bukkale bwakwe naa bulakonzya kumuzumizya kuucita mulimo ooyo mupya. Mucikozyanyo, sena ulakonzya kucita milimo minji naa mikuli kakunyina kucileka kulanganya zintu zimbi ziyandika? Sena milimo imwi njajisi lino ilakonzya kupegwa bamwi kutegwa abeleke milimo mipya? Ikuti naa bwiinguzi kumibuzyo yobilo eeyi mbwakuti peepe, ambweni kulakonzya kuba muntu umbi uukonzya kucikonzya kuubeleka kabotu mulimo ooyu. Mupailo alimwi akubulanga-langa kabotu bukkale bwesu kuyootugwasya kweeleba kucita zintu nzyotutakonzyi. Kulibombya kuyootugwasya kwaamba kuti inga tiitwakonzya kuucita mulimo ooyo.

18. (a) Ino kulibombya kuyootupa kucita nzi ciindi notwapegwa mulimo mupya? (b) Mbuti lugwalo lwa Baroma 12:3 mbolubeleka kubantu balibombya?

18 Ciindi notuzumina mulimo mupya, cikozyanyo ca Gideoni cituyeezya kuti tatukonzyi kuzwidilila kakunyina busolozi bwa Jehova alimwi azilongezyo zyakwe. Alimwi buya, twakatambwa “kweenda cakulibombya a Leza [wesu].” (Mik. 6:8) Aboobo, kufwumbwa ciindi notwapegwa milimo mipya, tweelede kupaila alimwi akuyeeya kujatikizya zintu Jehova nzyatwaambila kwiinda mu Jwi lyakwe alimwi ambunga yakwe. Tweelede kwiiya kweenda cakutapilingana kutegwa tutobele busolozi bwa Jehova butazungaani. Tweelede kuyeeya kuti nkulicesya kwa Jehova kutali busongo bwesu ‘kutupa kusumpulwa.’ (Int. 18:35) Aboobo kusala kweenda a Leza cakulibombya kuyootugwasya kutalisumpula naa kulitenga.—Amubale Baroma 12:3.

19. Ino nkaambo nzi ncotweelede kuba bantu balibombya?

19 Muntu ulibombya umupa bulemu bumweelede Jehova, akaambo kakuti Jehova ngo Mulengi wesu alimwi Mwami Wabubumbo Boonse. (Ciy. 4:11) Kulibombya kutugwasya kukkutila alimwi akubeleka canguzu mumulimo ngotupedwe mububambe bwa Leza. Kulibombya kutupa kuti katucita zintu cakusyomeka, alimwi kuleta luumuno akati kabantu ba Jehova. Kulibombya kutukulwaizya kubona bamwi kuti balatwiinda, alimwi kutukulwaizya kuba bantu bacenjede, alimwi akweeleba kucita zibi zipati. Akaambo katwaambo ootu, kulibombya kuciyandika kubantu ba Leza, alimwi Jehova ulabalanganya aabo balibombya. Pele ino mbuti kuti tuli mubukkale bukatazya? Cibalo citobela cilatondezya mbotukonzya kuzumanana kulibombya mubukkale bukatazya.