naming: Hanggang sa Gaw 16:9, ang aklat ng Gawa ay isinalaysay sa ikatlong panauhan, ibig sabihin, iniuulat lang ni Lucas ang mga sinabi at ginawa ng iba. Pero pagdating sa Gaw 16:10, nagbago ang istilo niya; isinama na ni Lucas ang sarili niya sa salaysay. Ginamit na niya ang mga panghalip na “namin” at “kami” sa mga bahagi ng aklat kung saan lumilitaw na kasama siya ni Pablo at ng iba pa. (Tingnan ang study note sa Gaw 1:1 at “Introduksiyon sa Gawa.”) Unang sumama si Lucas kay Pablo mula sa Troas papuntang Filipos noong mga 50 C.E., pero nang umalis si Pablo sa Filipos, hindi na niya kasama si Lucas.—Gaw 16:10-17, 40; tingnan ang study note sa Gaw 20:5; 27:1.

kami: Ipinapakita ng paggamit ni Lucas ng panghalip na “kami” na nagkasama sila ulit ni Pablo sa Filipos; nagkahiwalay kasi sila noon sa Filipos nang ilang panahon. (Gaw 16:10-17, 40) Magkasama silang naglakbay mula Filipos papuntang Jerusalem, kung saan inaresto si Pablo nang maglaon. (Gaw 20:5–21:18, 33) Ito ang ikalawang seksiyon ng aklat ng Gawa kung saan isinama ni Lucas ang sarili niya sa kaniyang salaysay.—Tingnan ang study note sa Gaw 16:10; 27:1.

kami: Gaya ng mababasa sa study note sa Gaw 16:10 at 20:5, may mga bahagi ng aklat ng Gawa kung saan gumamit ang manunulat nitong si Lucas ng mga panghalip na nasa unang panauhan, gaya ng “namin” at “kami.” (Gaw 27:20) Ipinapakita nito na sinamahan ni Lucas si Pablo sa ilang paglalakbay nito. Makikita sa paggamit ni Lucas ng mga panghalip na nasa unang panauhan sa bahaging ito ng Gawa hanggang sa Gaw 28:16 na sinamahan niya si Pablo papuntang Roma.

mga araw ng Tinapay na Walang Pampaalsa: Tingnan sa Glosari, “Kapistahan ng Tinapay na Walang Pampaalsa.”—Tingnan ang Ap. B15.

kumain: Lit., “magpira-piraso ng tinapay.” Karaniwang pagkain ang tinapay sa sinaunang Gitnang Silangan; kaya nang maglaon, tumutukoy na ito sa kahit anong pagkain. Karaniwan nang lapád at matigas ang tinapay noon. Kaya naman pinagpipira-piraso ito kapag kinakain imbes na kutsilyuhin. Madalas na ganiyan ang ginagawa ni Jesus. (Tingnan ang study note sa Mat 14:19; tingnan din ang Mat 15:36; Luc 24:30.) Nang pasimulan ni Jesus ang Hapunan ng Panginoon, kumuha siya ng tinapay at pinagpira-piraso ito. Dahil karaniwan namang pinagpipira-piraso ang tinapay, wala itong makasagisag na kahulugan. (Tingnan ang study note sa Mat 26:26.) May mga nagsasabi na ang paglitaw ng ekspresyong ito sa ilang bahagi ng aklat ng Gawa ay tumutukoy sa pagdiriwang ng Hapunan ng Panginoon. (Gaw 2:42, 46; 20:7, 11) Pero sa tuwing binabanggit ang Hapunan ng Panginoon, laging iniuugnay ang pagpipira-piraso ng tinapay sa pag-inom ng alak sa kopa. (Mat 26:26-28; Mar 14:22-25; Luc 22:19, 20; 1Co 10:16-21; 11:23-26) Magkasinghalaga ang dalawang ito. Kaya sa tuwing babanggitin ang pagpipira-piraso ng tinapay nang walang kasamang pag-inom sa kopa, hindi ito tumutukoy sa Hapunan ng Panginoon, kundi sa karaniwang pagkain lang. Isa pa, walang ipinapahiwatig sa Kasulatan na gusto ni Jesus na alalahanin ang kamatayan niya nang mas madalas sa pagdiriwang ng kapistahang pinalitan nito, ang Paskuwa, na isang beses lang ipinagdiriwang sa isang taon.

kumuha si Jesus ng tinapay . . . pinagpira-piraso niya ito: Karaniwan nang manipis ang tinapay sa sinaunang Gitnang Silangan at malutong, kung walang pampaalsa. Wala namang ibig sabihin ang pagpipira-piraso ni Jesus sa tinapay; iyan lang talaga ang karaniwang paraan ng paghahati-hati ng ganitong klase ng tinapay.​—Tingnan ang study note sa Mat 14:19.

Matapos pagpira-pirasuhin ang mga tinapay: Karaniwan nang lapád at matigas ang mga tinapay noon. Kaya naman pinagpipira-piraso ito kapag kinakain.—Mat 15:36; 26:26; Mar 6:41; 8:6; Luc 9:16.

buháy siya: O “nasa kaniya ang hininga niya.” Ibig sabihin, binuhay-muli ang kabataang lalaki. Ang salitang Griego dito na psy·kheʹ, gaya ng pagkakagamit nito sa maraming bahagi ng Kristiyanong Griegong Kasulatan, ay nangangahulugang “buhay, o hininga, ng isang tao.”—Mat 6:25; 10:39; 16:25, 26; Luc 12:20; Ju 10:11, 15; 13:37, 38; 15:13; tingnan sa Glosari, “Nephesh; Psykhe.”

pinasimulan ang kainan: Lit., “pinagpira-piraso ang tinapay.”—Tingnan ang study note sa Gaw 20:7.

kumain: Lit., “magpira-piraso ng tinapay.” Karaniwang pagkain ang tinapay sa sinaunang Gitnang Silangan; kaya nang maglaon, tumutukoy na ito sa kahit anong pagkain. Karaniwan nang lapád at matigas ang tinapay noon. Kaya naman pinagpipira-piraso ito kapag kinakain imbes na kutsilyuhin. Madalas na ganiyan ang ginagawa ni Jesus. (Tingnan ang study note sa Mat 14:19; tingnan din ang Mat 15:36; Luc 24:30.) Nang pasimulan ni Jesus ang Hapunan ng Panginoon, kumuha siya ng tinapay at pinagpira-piraso ito. Dahil karaniwan namang pinagpipira-piraso ang tinapay, wala itong makasagisag na kahulugan. (Tingnan ang study note sa Mat 26:26.) May mga nagsasabi na ang paglitaw ng ekspresyong ito sa ilang bahagi ng aklat ng Gawa ay tumutukoy sa pagdiriwang ng Hapunan ng Panginoon. (Gaw 2:42, 46; 20:7, 11) Pero sa tuwing binabanggit ang Hapunan ng Panginoon, laging iniuugnay ang pagpipira-piraso ng tinapay sa pag-inom ng alak sa kopa. (Mat 26:26-28; Mar 14:22-25; Luc 22:19, 20; 1Co 10:16-21; 11:23-26) Magkasinghalaga ang dalawang ito. Kaya sa tuwing babanggitin ang pagpipira-piraso ng tinapay nang walang kasamang pag-inom sa kopa, hindi ito tumutukoy sa Hapunan ng Panginoon, kundi sa karaniwang pagkain lang. Isa pa, walang ipinapahiwatig sa Kasulatan na gusto ni Jesus na alalahanin ang kamatayan niya nang mas madalas sa pagdiriwang ng kapistahang pinalitan nito, ang Paskuwa, na isang beses lang ipinagdiriwang sa isang taon.

matatandang lalaki: Sa Bibliya, ang terminong Griego na pre·sbyʹte·ros ay pangunahing tumutukoy sa mga may malaking awtoridad at pananagutan sa isang komunidad o bansa. Kung paanong mga lalaking may-gulang sa espirituwal ang nangunguna at nangangasiwa sa mga lunsod sa sinaunang bansang Israel, mga lalaking may-gulang din sa espirituwal ang nanguna sa iba’t ibang kongregasyong Kristiyano noong unang siglo C.E. Sa ulat na ito, kung saan ipinatawag ni Pablo ang matatandang lalaki sa Efeso, maliwanag na higit sa isa ang matandang lalaki sa kongregasyong iyon. Ang bilang ng matatandang lalaki sa bawat kongregasyon ay nakadepende sa dami ng may-gulang na mga lalaki na kuwalipikado sa atas na ito. (1Ti 3:1-7; Tit 1:5-8) Sa unang liham ni Pablo kay Timoteo, na malamang na nakatira noon sa Efeso, may binanggit siyang “lupon ng matatandang lalaki.”—1Ti 1:3; 4:14.

kapakumbabaan: Ang isang taong mapagpakumbaba ay hindi mapagmataas o arogante. Makikita ang kapakumbabaan sa pananaw ng isang tao sa sarili niya kung ikukumpara sa Diyos at sa iba. Hindi ito kahinaan, kundi isang kalagayan ng isip na kalugod-lugod sa Diyos. Ang mga Kristiyanong tunay na mapagpakumbaba ay nakakagawang magkakasama nang may pagkakaisa. (Efe 4:2; Fil 2:3; Col 3:12; 1Pe 5:5) Sa Kristiyanong Griegong Kasulatan, ang salitang ta·pei·no·phro·syʹne, na isinalin ditong “kapakumbabaan,” ay mula sa mga salitang ta·pei·noʹo, “gawing mababa,” at phren, “ang isip.” Kaya ang literal na salin nito ay “kababaan ng isip.” Ang kaugnay na terminong ta·pei·nosʹ ay isinalin ding “mapagpakumbaba.”—Mat 11:29; San 4:6; 1Pe 5:5; tingnan ang study note sa Mat 11:29.

mapagpakumbaba: Lit., “mababa ang puso.” Ang salitang Griego para sa “mababa” ay nangangahulugang mapagpakumbaba at simple; lumitaw ito sa San 4:6 at 1Pe 5:5, kung saan isinalin din itong “mapagpakumbaba.” Ang kalagayan ng puso ng isang tao ay makikita sa saloobin niya sa Diyos at sa ibang tao.

sa bahay-bahay: O “sa iba’t ibang bahay.” Makikita sa konteksto na pinuntahan ni Pablo ang mga taong ito sa bahay para turuan sila “tungkol sa pagsisisi at pagbaling sa Diyos at pananampalataya sa ating Panginoong Jesus.” (Gaw 20:21) Kaya hindi lang siya nagpunta sa kanila para makipagkumustahan o patibayin ang mga kapuwa niya Kristiyano matapos silang maging mánanampalatayá, dahil nagsisi na sila at nananampalataya na kay Jesus. Ito ang komento ni Dr. A. T. Robertson tungkol sa Gaw 20:20 sa aklat niyang Word Pictures in the New Testament: “Kapansin-pansin na ang pinakamahusay na mángangarál na ito ay nagbahay-bahay para mangaral at hindi lang para makipagkumustahan.” (1930, Tomo III, p. 349-350) Sa aklat namang The Acts of the Apostles With a Commentary (1844), sinabi ni Abiel Abbot Livermore tungkol sa pananalita ni Pablo sa Gaw 20:20: “Hindi lang siya basta nagbibigay ng pahayag sa harap ng maraming tao . . . kundi masigasig din siyang nangangaral sa bahay-bahay at literal na dinadala ang katotohanan sa mga [bahay] at puso ng mga taga-Efeso.” (p. 270)—Para sa paliwanag tungkol sa salin ng ekspresyong Griego na katʼ oiʹkous (lit., “ayon sa bahay”), tingnan ang study note sa Gaw 5:42.

sa bahay-bahay: Ang ekspresyong ito ay salin ng pariralang Griego na katʼ oiʹkon, na sa literal ay “ayon sa bahay.” Maraming diksyunaryo at komentarista ang nagsasabing ang paggamit ng Griegong pang-ukol na ka·taʹ ay puwedeng mangahulugang nagpapalipat-lipat sila ng bahay. Halimbawa, sinabi ng isang diksyunaryo na ang pariralang ito ay nangangahulugang “mula sa isang bahay papunta sa isa pang bahay.” (A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature, Ikatlong Edisyon) Isa pang reperensiya ang nagsasabi na ipinapakita ng pang-ukol na ka·taʹ na “sa Gawa 2:46; 5:42: . . . nagpunta sila sa iba’t ibang bahay.” (Exegetical Dictionary of the New Testament, na inedit nina Horst Balz at Gerhard Schneider) Sinabi ng iskolar ng Bibliya na si R.C.H. Lenski: “Kahit minsan, hindi tumigil ang mga apostol sa gawaing ibinigay sa kanila ng Diyos. Ginagawa nila ito ‘araw-araw’ at nang hayagan ‘sa Templo,’ kung saan nakikita at naririnig sila ng Sanedrin at ng mga bantay sa Templo, at siyempre, κατ’ οἴκον, . . . ‘sa bahay-bahay,’ hindi lang . . . ‘sa isang bahay.’” (The Interpretation of the Acts of the Apostles, 1961) Sinusuportahan ng mga reperensiyang ito ang unawa na nangangaral ang mga alagad sa bahay-bahay. Ganito rin ang pagkakagamit ng ka·taʹ sa Luc 8:1, kung saan mababasa na nangaral si Jesus “sa mga lunsod at sa mga nayon.” Ang ganitong paraan ng pangangaral, ang pagpunta sa mismong bahay ng mga tao, ay nagkaroon ng magagandang resulta.—Gaw 6:7; ihambing ang Gaw 4:16, 17; 5:28.

itinutulak: Lit., “iginapos.” Obligado si Pablo na sumunod sa pag-akay ng espiritu ng Diyos sa Jerusalem, at gusto niya ring gawin iyon.

sarili kong buhay: Dito, ang salitang Griego na psy·kheʹ ay tumutukoy sa buhay ng isang tao.—Tingnan sa Glosari, “Nephesh; Psykhe,” at Ap. A2.

pinangaralan: Ang salitang Griego para dito ay nangangahulugang “maghayag bilang isang mensahero sa publiko.” Itinatampok nito ang paraan ng paghahayag, na karaniwan nang hayagan at sa publiko, sa halip na pagbibigay ng sermon sa isang grupo. Hindi nagbago ang paksang ipinangangaral ng mga Kristiyano: “ang Kaharian ng Diyos.”—Gaw 28:31.

Kaharian: Tumutukoy sa Kaharian ng Diyos. Ito ang pinakatema ng buong Bibliya, at itinatampok ito sa aklat ng Gawa. (Gaw 1:3; 8:12; 14:22; 19:8; 20:25; 28:23, 31) Sa ilang sinaunang salin, gaya ng Latin na Vulgate at Syriac na Peshitta, ang mababasa ay “Kaharian ng Diyos.” Sa isang Hebreong salin ng Kristiyanong Griegong Kasulatan (may code na J¹⁷ sa Ap. C4), ginamit ang pangalan ng Diyos at ang buong ekspresyon ay puwedeng isalin na “Kaharian ni Jehova.”

ako ay malinis sa dugo ng lahat ng tao: Si Pablo ay malinis sa dugo ng tao sa harap ng Diyos dahil ipinangangaral niya ang mabuting balita ng Kaharian. Hindi niya ipinagkait sa iba ang nagliligtas-buhay na mensaheng ito. (Gaw 18:6; ihambing ang Eze 33:6-8) Sinabi ni Pablo sa mga alagad sa Efeso ang “lahat ng kalooban ng Diyos” dahil ayaw niyang may mamatay sa araw ng paghuhukom ng Diyos. (Gaw 20:27) Magkakasala rin sa dugo ang isang Kristiyano sa harap ng Diyos kung papatay siya ng isang tao o susuporta, kahit sa maliit na paraan, sa mga gawain ng organisasyong nagkakasala sa dugo, gaya ng “Babilonyang Dakila” (Apo 17:6; 18:2, 4), o ng ibang organisasyong nagiging dahilan ng kamatayan ng inosenteng mga tao (Apo 16:5, 6; ihambing ang Isa 26:20, 21). Nagkakasala rin sa dugo ang kumakain o umiinom ng dugo sa anumang paraan.—Gaw 15:20.

lahat ng kalooban ng Diyos: O “lahat ng layunin ng Diyos.” Tumutukoy ito sa lahat ng gustong gawin ng Diyos sa pamamagitan ng Kaharian niya, kasama na ang lahat ng nakita niyang kailangan para sa kaligtasan. (Gaw 20:25) Ang salitang Griego na bou·leʹ ay isinaling “payo [o, “kalooban; patnubay,” tlb.]” sa Luc 7:30 at “layunin” sa Heb 6:17.

Bigyang-pansin: O “Bantayan.” Mahal ni Jehova ang mga tupa sa kawan niya, dahil wala nang mas tataas pa sa halagang ipinambili niya rito—ang “dugo ng sarili niyang Anak.” Kaya binabantayan ng mapagpakumbabang mga tagapangasiwa ang bawat miyembro nito at isinasaisip kung gaano kamahal ni Jehova ang kaniyang mga tupa.—1Pe 5:1-3.

tagapangasiwa: Ang salitang Griego para sa tagapangasiwa, e·piʹsko·pos, ay kaugnay ng pandiwang e·pi·sko·peʹo, na nangangahulugang “mag-ingat” (Heb 12:15), at ng pangngalang e·pi·sko·peʹ, na nangangahulugang “pagsisiyasat” (Luc 19:44; 1Pe 2:12), “maging tagapangasiwa” (1Ti 3:1), o “katungkulan . . . bilang tagapangasiwa” (Gaw 1:20). Kaya ang mga tagapangasiwa noon ay dumadalaw, nagsisiyasat, at gumagabay sa mga miyembro ng kongregasyon. Ang terminong Griego na e·piʹsko·pos ay pangunahin nang tumutukoy sa pangangasiwa nang may kasamang pagprotekta. Pananagutan ng mga tagapangasiwa sa kongregasyong Kristiyano na ingatan sa espirituwal ang mga kapananampalataya nila. Dito, ginamit ni Pablo ang terminong “mga tagapangasiwa” sa pakikipag-usap sa “matatandang lalaki” sa kongregasyon ng Efeso. (Gaw 20:17) At sa liham niya kay Tito, ginamit niya ang terminong “tagapangasiwa” nang banggitin niya ang mga kuwalipikasyon para sa “matatandang lalaki” ng kongregasyong Kristiyano. (Tit 1:5, 7) Kaya ang mga terminong ito ay tumutukoy lang sa iisang atas; ipinapakita ng pre·sbyʹte·ros ang pagiging may-gulang ng isang tagapangasiwa, at ipinapakita naman ng e·piʹsko·pos ang mga pananagutang kasama sa atas na ito. Sa ulat na ito, kung saan kausap ni Pablo ang matatandang lalaki sa Efeso, maliwanag na higit sa isa ang tagapangasiwa sa kongregasyong iyon. Walang takdang bilang ang mga tagapangasiwa sa isang kongregasyon. Nakadepende ito sa dami ng may-gulang na mga lalaki na kuwalipikadong maging “matatandang lalaki.” Gayundin, sa pagsulat ni Pablo sa mga Kristiyano sa Filipos, tinawag niya silang “mga tagapangasiwa” (Fil 1:1), na nagpapakitang isa silang lupon na nangangasiwa sa kongregasyon.—Tingnan ang study note sa Gaw 1:20.

Diyos: Sa ilang sinaunang manuskrito, ang mababasa rito ay “Panginoon,” pero “Diyos” ang mababasa sa maaasahang mga manuskrito, at sang-ayon sa saling iyan ang maraming iskolar.

dugo ng sarili niyang Anak: Lit., “dugo ng sariling kaniya.” Sa gramatikang Griego, ang ekspresyong ito ay puwedeng mangahulugang “dugo ng sariling kaniya” o “sarili niyang dugo,” kaya kailangang tingnan ang konteksto. Sa Griego, ang ekspresyong ho iʹdi·os ay puwedeng gamitin nang walang kasamang pangngalan o panghalip, gaya ng makikita sa pagkakasalin dito sa Ju 1:11 (“sarili niyang bayan”); sa Ju 13:1 (“sariling kaniya”); sa Gaw 4:23 (“kapananampalataya nila”); at sa Gaw 24:23 (“mga kasamahan nito”). Sa mga sekular na Griegong papiro, ginagamit ang pariralang ito bilang malambing na tawag sa malalapít na kamag-anak. Kahit walang kasamang pangngalan ang ekspresyong ho iʹdi·os dito, malinaw na makikita sa konteksto na may karugtong itong pangngalan na nasa pang-isahang anyo at na tumutukoy iyon sa kaisa-isang anak ng Diyos, si Jesu-Kristo, na nagbigay ng kaniyang dugo. Dahil diyan, maraming iskolar at tagapagsalin ang naniniwala na tumutukoy ito sa “anak” at isinalin nila ang pariralang ito na “dugo ng sarili niyang Anak.”

ang katungkulan niya bilang tagapangasiwa: O “ang atas niya bilang tagapangasiwa.” Ang salitang Griego na ginamit dito, e·pi·sko·peʹ, ay kaugnay ng pangngalang Griego para sa “tagapangasiwa,” e·piʹsko·pos, at ng pandiwang e·pi·sko·peʹo, na isinaling “mag-ingat” sa Heb 12:15. Sinipi ni Pedro ang Aw 109:8 bilang basehan ng rekomendasyon niyang punan ang nabakanteng katungkulan ng di-tapat na apostol na si Hudas. Sa tekstong iyon, ginamit ang salitang Hebreo na pequd·dahʹ, na puwedeng isaling “katungkulan bilang tagapangasiwa; pangangasiwa; tagapangasiwa.” (Bil 4:16; Isa 60:17) Sa salin ng Septuagint (108:8, LXX) sa Aw 109:8, ang salitang Hebreong ito ay tinumbasan ng salitang Griego na ginamit din ni Lucas sa Gaw 1:20. Mula sa sinabing ito ni Pedro, maliwanag na ang mga apostol ay may katungkulan, o atas, bilang tagapangasiwa. Si Jesus mismo ang nag-atas sa kanila. (Mar 3:14) Noong Pentecostes 33 C.E., may 12 tagapangasiwa ang kongregasyong Kristiyano, na binubuo sa pasimula ng mga 120 alagad pero naging mga 3,000 sa loob lang ng isang araw. (Gaw 1:15; 2:41) Kaya kailangang mag-atas ng iba pang tagapangasiwa para mapangalagaan ang lumalaking kongregasyon. Pero espesyal pa rin ang pangangasiwa ng mga apostol, dahil maliwanag na gusto ni Jehova na ang 12 apostol ang bumuo sa “12 batong pundasyon” ng Bagong Jerusalem.—Apo 21:14; tingnan ang study note sa Gaw 20:28.

Diyos: Sa ilang manuskrito, “Panginoon” ang mababasa rito, pero “Diyos” ang mababasa sa karamihan ng manuskrito.

ang sinabi mismo ng Panginoong Jesus: Si apostol Pablo lang ang sumipi sa sinabi ni Jesus sa talatang ito, pero ang diwa nito ay makikita rin sa mga Ebanghelyo at sa iba pang bahagi ng Kasulatan. (Aw 41:1; Kaw 11:25; 19:17; Mat 10:8; Luc 6:38) Posibleng sinabi ito kay Pablo ng isa na nakarinig kay Jesus, o ang binuhay-muling si Jesus mismo ang nagsabi nito sa kaniya. Puwede ring isiniwalat ito sa kaniya ng Diyos.—Gaw 22:6-15; 1Co 15:6, 8.

niyakap nila si Pablo: Lit., “sumubsob sila sa leeg ni Pablo.” Sa Kasulatan, ang pagyakap na may kasamang paghalik at pag-iyak ay tanda ng matinding pagmamahal, at siguradong iyan ang nararamdaman ng matatandang lalaking ito para kay Pablo.—Tingnan din ang Gen 33:4; 45:14, 15; 46:29; Luc 15:20.

hinalikan: O “magiliw na hinalikan.” Napalapít si Pablo sa mga kapatid dahil sa mainit na pag-ibig niya para sa kanila. Sa Bibliya, kadalasan nang hinahalikan ng malapít na magkakaibigan ang isa’t isa. (Gen 27:26; 2Sa 19:39) Kung minsan, ang paghalik ay may kasamang mahigpit na yakap at pag-iyak. (Gen 33:4; 45:14, 15; Luc 15:20) Sinasabing ang terminong Griego na puwedeng isaling “magiliw na hinalikan” ay isang pinatinding anyo ng pandiwang phi·leʹo, na isinasalin kung minsan na “halikan” (Mat 26:48; Mar 14:44; Luc 22:47) pero mas madalas na nangangahulugang “mahalin” (Ju 5:20; 11:3; 16:27).—Ihambing ang study note sa Mat 26:49.

magiliw itong hinalikan: Ang pandiwang Griego na isinaling “magiliw itong hinalikan” ay pinatinding anyo ng pandiwang “hahalikan” na ginamit sa Mat 26:48. Ipinakita ng magiliw na pagbati ni Hudas kay Jesus kung gaano kalala ang pagiging tuso at mapagkunwari niya.