Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Esa, Gyɛhɔhyafate, Hɛzikaya, Dwosaya

Fa Wɔ Ahonle Muala Sonle Gyihova!

Fa Wɔ Ahonle Muala Sonle Gyihova!

‘O Gyihova, mebodo wɔ, kakye kɛ meyeye me ahonle nu mezonle wɔ nɔhalɛ nu.’2 ARL. 20:3.

EDWƐNE: 52, 65

1-3. Gyihova mɔɔ yɛfa yɛ “ahonle muala” yɛazonle ye la kile duzu? Maa neazo.

YƐNLI munli yemɔti yɛfo. Yɛyɛ Gyihova mo kɛ saa yɛnu yɛ nwo na yɛdua Gyisɛse ɛkpɔnedeɛ ne anu diedi zo yɛyɛ asɔne a, ɔ nee yɛ ɛnli “kɛmɔ yɛ ɛtane ne mɔ si de la” a. (Edw. 103:10) Noko, kɛ mɔɔ Devidi hanle hilele Sɔlɔmɔn la, saa Gyihova balie yɛ ɛzonlenlɛ ado nu alehyenlɛ ko biala a, ɔwɔ kɛ yɛfa yɛ “ahonle muala” yɛsonle ye. (1 Ek. 28:9) Kɛzi yɛbayɛ ɛhye wɔ mekɛ mɔɔ yɛnli munli la ɛ?

2 Saa yɛbade ɛhye abo kpalɛ a, kyesɛ yɛfa Belemgbunli Esa ɛbɛlabɔlɛ yɛtoto Belemgbunli Amazaya ɛdeɛ ne anwo. Dwuda arelemgbunli nwiɔ ɛhye mɔ yɛle mɔɔ le kpalɛ wɔ Gyihova anye zo la, noko Esa vale ye ahonle muala a yɛle zɔ a. (2 Ek. 15:16, 17; 25:1, 2; Mrɛ. 17:3) Arelemgbunli nwiɔ ne yɛle nvonleɛ ɔluakɛ bɛnli munli. Noko Esa anvi Nyamenle ndenle ne mɔ anwo ɔluakɛ ɔvale ye “ahonle muala” ɔzonlenle Nyamenle. (1 Ek. 28:9) Noko Amazaya anva ye ahonle muala anzonle Gyihova. Mɔɔ ɔlile Nyamenle agbɔvolɛ ne mɔ anwo zo konim na ɔlɛba sua nu la, ɔvale bɛ awozonle ne mɔ bie ɔrale na ɔzonlenle bɛ.2 Ek. 25:11-16.

3 Yɛ “ahonle muala” mɔɔ yɛfa yɛazonle Nyamenle la kile kɛ yɛbazonle ye dahuu. Wɔ Baebolo ne anu, edwɛkɛkpɔkɛ “ahonle” gyi ɛkɛ maa kɛzi awie de la. Ye atiakunluwɔzo, kɛzi ɔdwenle, ye subane, ye nyɛleɛ, ye mɔdenlebɔlɛ, debie mɔɔ maa ye anwosesebɛ, yɛɛ bodane mɔɔ gyi ɔ nye zo la boka nwo. Ɔti awie mɔɔ fa ye ahonle muala sonle Gyihova la ɛnyɛ nabalaba wɔ ye ɛzonlenlɛ nu. Tɛ kɛ asɛɛ ɔwɔ kɛ ɔsonle Gyihova la ati a ɔsonle ye a. Yɛdayɛ noko ɛ? Yɛnli munli ɛdeɛ, noko saa yɛtu yɛ nwo yɛmaa Nyamenle na yɛanyɛ nabalaba a, ɛnee yɛlɛfa yɛ ahonle muala yɛazonle ye.2 Ek. 19:9.

4. Duzu a yɛbazuzu nwo a?

4 Amaa yɛade mɔɔ kile kɛ awie ɛlɛfa ye ahonle muala azonle Nyamenle abo kpalɛ la, bɛmaa yɛzuzu Esa nee Dwuda arelemgbunli Gyɛhɔhyafate, Hɛzikaya, nee Dwosaya mɔɔ bɛvale nɔhalɛlilɛ bɛzonlenle Nyamenle la ɛbɛlabɔlɛ nu edwɛkɛ bie mɔ anwo. Menli nna ne amuala yɛle ɛtane noko Gyihova liele bɛ dole nu. Duzu ati a Nyamenle bule bɛ kɛ bɛvale bɛ ahonle muala bɛzonlenle ye ɛ, na kɛzi yɛbahola yɛazukoa bɛ neazo ne ɛ?

ESA VALE YE ‘AHONLE MUALA ZONLENLE GYIHOVA’

5. Duzu a Esa yɛle a?

5 Esa rayɛle Yizilayɛ belemgbunli mɔɔ tɔ zo nsa wɔ mekɛ mɔɔ Dwuda sɔlɔ belemgbunlililɛ ne kpɔkyele la. Ɔyele awozonle ɛzonlenlɛ nee mrenyia mɔɔ bɔ tuutuu ɛbɛla wɔ ɛzonlenlɛ sua ne anu la ɔvile ɛkɛ. Ɔdule ɔ nla Meeyaka ɔvile “ɛhyenlema dibilɛ ne azo, ɔboalekɛ ɛnee yeyɛ . . . ananze mɔɔ le kyibadeɛ la.” (1 Arl. 15:11-13) Bieko, Esa maanle menli ne anwosesebɛ kɛ ‘bɛkpondɛ Gyihova na bɛli ye mɛla nee ye ngyehyɛlɛ ne azo.’ Nɔhalɛ nu, ɔmaanle nɔhalɛ ɛzonlenlɛ hɔle zo.2 Ek. 14:4.

6. Mekɛ mɔɔ Yiteyopeama ravale maanle ne la duzu a Esa yɛle a?

6 Gyihova maanle Dwudama nyianle anzodwolɛ wɔ ɛvolɛ bulu mɔɔ limoa Esa belemgbunlililɛ ne anu la anu. Akee Zilaa, Sudanenli anzɛɛ Yiteyopeanli bie nee ye ɛlɔnema 1,000,000 yɛɛ konle ehwili 300 vale konle radoale Dwudama. (2 Ek. 14:1, 6, 9, 10) Kɛzi Esa lile ngyegyelɛ ɛhye anwo gyima ɛ? Ɔnyianle anwodozo bɔkɔɔ wɔ Gyihova anu. (Kenga 2 Edwɛkɛsisilɛ 14:11.) Nyamenle buale Esa asɔneyɛlɛ ne ɔmaanle ɔlile Yiteyopeama anwo zo konim bɔkɔɔ. (2 Ek. 14:12, 13) Gyihova maanle arelemgbunli mɔɔ bɛanli nɔhalɛ bɛamaa ye bɔbɔ la lile bɛ agbɔvolɛ nwo zo konim ɔlua ye duma ne ati. (1 Arl. 20:13, 26-30) Noko Esa ɛdeɛ, ɔvale ɔ nwo ɔdole Nyamenle anwo zo, na Gyihova buale ye asɔneyɛlɛ ne. Nzinlii, Esa anzi kpɔkɛ kpalɛ. Kɛ neazo la, yeammaa Gyihova amboa ye, emomu ɔkpondɛle moalɛ ɔvile Selea belemgbunli ne ɛkɛ. (1 Arl. 15:16-22) Noko, Nyamenle hanle kɛ Esa ‘vale ye ahonle muala zonlenle Gyihova wɔ mekɛ mɔɔ ɔde aze la.’ Kɛzi yɛbahola yɛazukoa Esa yɛayɛ mɔɔ le kpalɛ la ɛ?1 Arl. 15:14.

7, 8. Kɛzi ɛbahola wɔazukoa Esa wɔazonle Gyihova ɛ?

7 Ɔwɔ kɛ yɛ nuhua ko biala neɛnlea ye ahonle nu nea saa yedu ɔ nwo bɔkɔɔ yemaa Nyamenle a. Biza ɛ nwo kɛ, ‘Mebɔ kpɔkɛ kɛ mebayɛ mɔɔ Gyihova kulo, meagyinla nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nzi, na meabɔ ye menli ne anwo bane wɔ debie biala mɔɔ bahola azɛkye bɛ ɛzonlenlɛ la anwo ɔ?’ Dwenle akɛnrasesebɛ mɔɔ ɛnee ɔwɔ kɛ Esa nyia na yeahola yeadu Meeyaka ebia zo kɛ ɔnle “ɛhyenlema” bieko la anwo nea! Bie a ɛnze awie biala mɔɔ yɛ ye ninyɛne kɛ raalɛ zɔhane la, noko tɛnlabelɛ bie bamaa wɔazukoa Esa mɔdenlebɔlɛ ne. Kɛ neazo la, saa wɔ busuanli anzɛɛ ɛ gɔnwo kpalɛ bie yɛ ɛtane, yeanlu ɔ nwo na bɛtu ye ɛ? Asoo ɛbabɔ mɔdenle kɛ ɛ nee ye ɛnrɛdu ɔ? Duzu a wɔ ahonle bamaa wɔayɛ a?

8 Saa ɛyia dwazotia, bɔbɔ mɔɔ anu yɛ se kpalɛ la a, fi wɔ ahonle muala anu nyia Nyamenle anu anwodozo kɛ Esa la. Bɛbahola bɛagolo ɛ nwo anzɛɛ bɛayɛ wɔ kpɔdekpɔde wɔ sukulu ɔluakɛ ɛle Gyihova Dasevolɛ. Anzɛɛ ɛ gɔnwo mɔ gyimayɛvoma bagolo ɛ nwo ɔluakɛ ɛsɛlɛ mekɛ bie mɔ ɛyɛ ɛzonlenlɛ nu ninyɛne anzɛɛ ɛkpɔne gyima a ɛnyɛ gyima bieko la ati. Wɔ tɛnlabelɛ zɛhae mɔ anu, sɛlɛ Nyamenle kɛ mɔɔ Esa yɛle la. Nyia Gyihova anu anwodozo na mia ɛ nye yɛ mɔɔ ɛze kɛ ɔle kpalɛ la. Kakye kɛ Nyamenle maanle Esa anwosesebɛ na ɔboale ye, na Ɔbaboa ɛdawɔ noko.

9. Wɔ daselɛlilɛ nu, kɛzi yɛbahola yɛahile kɛ yɛfa yɛ ahonle muala yɛsonle Gyihova ɛ?

9 Nyamenle azonvolɛ ɛndwenle bɛ ngome bɛ nwo. Esa boale nɔhalɛ ɛzonlenlɛ. Yɛdayɛ noko yɛboa awie mɔ yɛmaa ‘bɛkpondɛ Gyihova.’ Saa Gyihova nwu kɛ yɛlɛka ɔ nwo edwɛkɛ yɛahile awie mɔ ɔluakɛ yɛkulo ye na yɛkpondɛ kɛ ɔwie bɛ boɛ la ati a, ɔ nye die kpole!

GYƐHƆHYAFATE KPONDƐLE GYIHOVA

10, 11. Kɛ ɔkɛyɛ na wɔazukoa Gyɛhɔhyafate neazo ne ɛ?

10 Esa ara Gyɛhɔhyafate ‘vale ɔ ze Esa agyakɛ.’ (2 Ek. 20:31, 32) Adenle boni azo? Gyɛhɔhyafate maanle menli ne anwosesebɛ kɛ bɛkpondɛ Gyihova kɛ mɔɔ ye papa yɛle la. Ɔyɛle ngyehyɛleɛ ɔmaanle bɛvale Gyihova “Mɛla Buluku” ne bɛhilehilele menli ne. (2 Ek. 17:7-10) Ɔhɔle menli mɔɔ wɔ Yizilayɛ sɔlɔ belemgbunlililɛ ne azɛlɛsinli nu wɔ Yifelaem awoka ne mɔ azo lɔ la bɔbɔ ɛkɛ, ‘na ɔmaanle bɛziale bɛrazonlenle Gyihova.’ (2 Ek. 19:4) Gyɛhɔhyafate le belemgbunli mɔɔ ‘ɔvale ye ahonle muala ɔkpondɛle Gyihova a.’2 Ek. 22:9.

11 Yɛ muala yɛbahola yɛava yɛ nwo yɛawula ngilehilelɛ gyima kpole mɔɔ Gyihova ɛlɛmaa bɛayɛ ye ɛnɛ la anu. Asoo ɔle wɔ bodane kɛ ɛbahilehile menli Baebolo ne siane biala, amaa bɛdabɛ noko bɛazonle Nyamenle ɔ? Saa ɛyele ɛ nwo a, Nyamenle moalɛ zo ɛbahola wɔabɔ Baebolo ɛzukoalɛ bo. Asoo ɛhye le wɔ bodane mɔɔ ɛyɛ nwolɛ asɔne ɔ? Asoo ɛlɛ ɛhulolɛ kɛ ɛ nee menli bazukoa, saa bɔbɔ ɔwɔ kɛ ɛfa wɔ mekɛ ɛbɔ afɔle a? Kɛ mɔɔ Gyɛhɔhyafate hɔle Yifelaem azɛlɛsinli ne anu boale menli maanle bɛziale bɛrale nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nu la, ɛdawɔ noko ɛbahola wɔaboa menli mɔɔ bɛgyakyi daselɛlilɛ nee debiezukoalɛ ɛhɔlɛ la. Bieko, asafo nu mgbanyima bahola ayɛ ngyehyɛleɛ aboa bɛdabɛ mɔɔ bɛdu bɛ na bɛde asafo ne azɛlɛsinli ne anu mɔɔ bɛgyakyi bɛ ɛbɛlatane ne la.

12, 13. (a) Mɔɔ Gyɛhɔhyafate ahonle dule la, duzu a ɔyɛle a? (b) Saa yɛnwu kɛ yɛ nwo ɛnyɛ se a, kɛzi yɛbazukoa Gyɛhɔhyafate neazo ne ɛ?

12 Gyɛhɔhyafate zukoale ye papa Esa vale ɔ nwo amuala dole Nyamenle anwo zo wɔ mekɛ mɔɔ sogyama dɔɔnwo bie nwunlonwunlanle ye bɔbɔ la. (Kenga 2 Edwɛkɛsisilɛ 20:2-4.) Ɛzulolɛ hanle Gyɛhɔhyafate! Noko ɔzile kpɔkɛ ‘ɔkpondɛle Gyihova.’ Wɔ asɔneyɛlɛ nu, ɔhanle kɛ Yizilayɛma ɛnrɛhola “menli ɛwolaa” ne anyunlu gyinla na ɔ nee ye menli ne, bɛnnwu mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛyɛ a. Ɔvale ɔ nwo ɔdole Gyihova anwo zo bɔkɔɔ na ɔhanle kɛ: “Ɛ nyunlu ala a yɛ nye gyi a.”2 Ek. 20:2-4.

13 Ɔyɛ a yɛ ahonle tu na yɛnnwu mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ a, kɛ mɔɔ ɔdole Gyɛhɔhyafate la. (2 Kɔl. 4:8, 9) Noko kakye kɛ Gyɛhɔhyafate hanle ye wɔ ye asɔneyɛlɛ nu kɛ ɔ nee ye menli ne ɛnlɛ anwosesebɛ. (2 Ek. 20:5) Mbusua tile bahola azukoa Gyɛhɔhyafate neazo ne ɔlua Gyihova ɛkɛ adehilelɛ nee moalɛ mɔɔ bɛbakpondɛ amaa bɛahola bɛagyinla ngyegyelɛ mɔɔ bɛkɛyia anloa la azo. Mmamaa ɔyɛ wɔ nyiane kɛ wɔ abusua ne bade kɛ ɛlɛyɛ asɔne zɛhae la. Bɛbanwu kɛ ɛlɛ Gyihova anu anwodozo. Nyamenle boale Gyɛhɔhyafate na ɔbaboa ɛdawɔ noko.

HƐZIKAYA YƐLE MƆƆ SƆ GYIHOVA ANYE LA

14, 15. Kɛzi Hɛzikaya hilele kɛ ɔlɛ anwodozo bɔkɔɔ wɔ Nyamenle anu ɛ?

14 Hɛzikaya noko le belemgbunli mɔɔ ‘ɔlile nɔhalɛ ɔmaanle Gyihova’ a. Ye papa anyɛ neazo kpalɛ, ɔzonlenle awozonle. Hɛzikaya ‘zɛkyele awozonle ɛzonlenlɛ ɛleka ne mɔ, ɔbubule awolɛ mpila ne mɔ na ɔzɛkyele bozonle raalɛ Ahyela ne ananze ne mɔ. Eza ɔbubule kɔbele ɛwɔlɛ ne mɔɔ Mosisi yɛle la, ɔluakɛ ɛnee menli kɔkpu ɛyɛlɛ wɔ ɛkɛ ne sonle ye.’ Ɔdule ɔ nwo ɔmaanle Gyihova bɔkɔɔ, ɔluakɛ ‘ɔlile mɛla ne mɔ mɔɔ Gyihova vale maanle Mosisi la azo kpalɛ anzɛɛ dahuu.’2 Arl. 18:1-6.

15 Mekɛ mɔɔ Aselea mɔɔ ɛnee di ewiade amuala azo tumi rale Dwuda ranwunlonwunlanle Hɛzikaya kɛ ɔsɛkye Gyɛlusalɛm bɔbɔ la, Hɛzikaya vale ɔ nwo dole Gyihova anwo zo bɔkɔɔ. Aselea Belemgbunli Sɛnakɛlebe dendɛle tiale Gyihova na ɔbɔle mɔdenle kɛ ɔnwunlonwunla Hɛzikaya yeamaa yeava ɔ nwo yeawula ɔ bo. Noko Hɛzikaya lale ye ali wɔ asɔneyɛlɛ nu kɛ Gyihova bahola alie ye menli. (Kenga Ayezaya 37:15-20.) Nyamenle buale ye asɔneyɛlɛ ne ɔlua anwumabɔvolɛ ko mɔɔ ɔmaanle ɔhunle Aseleama 185,000 la azo.Aye. 37:36, 37.

16, 17. Kɛ ɔkɛyɛ na wɔazukoa Hɛzikaya wɔ mekɛ mɔɔ ɛlɛsonle Nyamenle la ɛ?

16 Nzinlii Hɛzikaya anwo dole ye mɔɔ anrɛɛ ɔwu. Ɔzɛlɛle Gyihova kɛ ɔhakye kɛzi yeyeye ye ahonle nu yezonle Ye nɔhalɛ nu la. (Kenga 2 Arelemgbunli 20:1-3.) Ngɛlɛlera ne ɛmaa yɛnwu kɛ ɛnɛ, Gyihova ɛnlua nwanwane adenle zo ɛnyɛ yɛ ayile anzɛɛ ɛndo yɛ ngoane mekɛ nu. Noko kɛ mɔɔ Hɛzikaya yɛle la, yɛ nuhua ko biala bahola aha ahile Gyihova wɔ asɔneyɛlɛ nu kɛ: “Meyeye me ahonle nu mezonle wɔ nɔhalɛ nu.” Ɛdie ɛdi kɛ Gyihova kola nea wɔ wɔ anwondolɛ mekɛ nu na ɔkulo kɛ ɔyɛ zɔ ɔ?Edw. 41:3.

17 Yɛdwenledwenle Hɛzikaya neazo ne anwo a, bie a yɛbanwu kɛ ɔwɔ kɛ yɛye debie biala mɔɔ bazɛkye yɛ nee Nyamenle agɔnwolɛvalɛ ne anzɛɛ ɔbaye yɛ adwenle yeavi nɔhalɛ ɛzonlenlɛ zo la yɛfi ɛkɛ. Ɔda ali kɛ, yɛngulo kɛ yɛsukoa menli mɔɔ wɔ ewiade mɔɔ bɛdua ɛlɛtɔlɔnek ninyɛne zo bɛsonle menli la. Kilisienema bie mɔ kulo kɛ bɛdua ninyɛne ɛhye mɔ azo bɛ nee bɛ gɔnwo mɔ anzɛɛ bɛ mbusuafoɔ di adwelie. Noko menli dɔɔnwo mɔɔ wɔ ewiade la dua ɛlɛtɔlɔnek ninyɛne zo sukoa mrenyia nee mraalɛ mɔɔ bɛnze bɛ bɔbɔ la. Anzɛɛ bɛfa mekɛ dɔɔnwo bɛneɛnlea menli ɛhye mɔ nvoninli anzɛɛ bɛkenga bɛ nwo edwɛkɛ. Ɔle esiane kɛ yɛbamaa ninyɛne ɛhye mɔ mɔɔ anwo ɛngyia la alie yɛ mekɛ. Saa Kilisienenli bie nwu kɛ menli dɔɔnwo anye die ye nvoninli anzɛɛ edwɛkɛ mɔɔ ɔfa ɔgua ninyɛne ɛhye mɔ azo la anwo a ɔkola ɔmemaa ɔ nwo zo, anzɛɛ saa bɛanli ɔ nzi bieko a ɔkola ɔfa ɛya. Asoo yɛnea a ɛzoanvolɛ Pɔɔlo anzɛɛ Akoyela nee Pelesela vale bɛ nvoninli nee bɛ nwo edwɛkɛ guale ɛlɛtɔlɔnek ninyɛne zo alehyenlɛ biala, anzɛɛ bɛkpondɛle awie mɔɔ ɔnle adiema la anwo edwɛkɛ ɔ? Yɛkenga kɛ “Pɔɔlo vale ye mekɛ muala hanle edwɛkɛ ne.” Pelesela nee Akoyela noko vale bɛ mekɛ hilehilele awie mɔ ‘Nyamenle adenle ne wienyi.’ (Gyi. 18:4, 5, 26) Yɛbahola yɛabiza yɛ nwo kɛ, ‘Asoo mebɔ mɔdenle kɛ menrɛzɛkye mekɛ dɔɔnwo wɔ ninyɛne mɔɔ nwolɛ ɛngyia la anwo ɔ?’Kenga Ɛfɛsɛsema 5:15, 16.

DWOSAYA LILE GYIHOVA MƐLA ZO

18, 19. Ndenle boni mɔ azo a ɛkulo kɛ ɛsukoa Dwosaya a?

18 Belemgbunli Dwosaya le Hɛzikaya angabɛnzo, ɔdaye noko ɔvale “ye ahonle muala” ɔlile Gyihova mɛla ne azo bɔkɔɔ. (2 Ek. 34:31) Mɔɔ ɛnee ɔtɛdwule ɛvolɛ abulanwiɔ la “ɔmanle ɔ nye bolole kɛ ɔsonle ɔ ze Devidi Nyamenle ne,” ɔnyianle ɛvolɛ 20 la, ɔbɔle ɔ bo kɛ ɔtu awozonle ɛzonlenlɛ bo wɔ Dwuda amuala. (Kenga 2 Edwɛkɛsisilɛ 34:1-3.) Dwosaya bɔle mɔdenle yɛle Nyamenle ɛhulolɛdeɛ kpalɛ ɔdɛlale Dwuda arelemgbunli dɔɔnwo. Noko mɔɔ bɛnwunle Mɛla buluku ne mɔɔ ɔbayɛ kɛ Mosisi a hɛlɛle na bɛgengale bɛhilele Dwosaya la, ɔnwunle kɛ ɔwɔ kɛ ɔyɛ dɔɔnwo amaa yeahola yeayɛ Nyamenle ɛhulolɛdeɛ kpalɛ. Ɔmaanle menli gyɛne anwosesebɛ kɛ bɛzonle Gyihova. Ɔti, wɔ Dwosaya mekɛ zo, menli ne ‘angakyi bɛ nzi anzi Gyihova.’2 Ek. 34:27, 33.

19 Kɛ mɔɔ Dwosaya yɛle la, ɔwɔ kɛ ngakula bɔ ɔ bo kpondɛ Gyihova wɔ bɛ ngakula nu. Bie a Belemgbunli Manasɛ mɔɔ lunle ɔ nwo la hilehilele Dwosaya Nyamenle anwunvɔnezelɛ ne anwo debie. Ngakula, bɛbikye mgbanyima nɔhavoma mɔɔ wɔ bɛ mbusua nee asafo ne anu la na bɛzukoa kɛzi Gyihova ɛboa bɛ la anwo debie. Eza bɛhakye kɛ Ngɛlɛlera ne mɔɔ Dwosaya gengale la hanle ye ahonle ɔmaanle ɔyɛle debie. Baebolo ne mɔɔ ɛbagenga la bamaa ɛ nye alie na agɔnwolɛvalɛ mɔɔ ɛ nee Nyamenle lɛ la anu ayɛ se, na wɔahola wɔaboa awie mɔ wɔamaa bɛakpondɛ Nyamenle. (Kenga 2 Edwɛkɛsisilɛ 34:18, 19.) Baebolo ne mɔɔ ɛbazukoa la eza baboa wɔ yeamaa wɔanwu kɛzi ɔwɔ kɛ ɛnyia anyuhɔlɛ wɔ Nyamenle ɛzonlenlɛ nu la. Saa ɔle zɔ a, bɔ mɔdenle yɛ nzenzaleɛ, kɛ mɔɔ Dwosaya yɛle la.

FA WƆ AHONLE MUALA SONLE GYIHOVA!

20, 21. (a) Duzu a yɛnwu ye wɔ arelemgbunli nna ne mɔɔ yɛzuzu bɛ nwo la anwo a? (b) Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ mɔɔ doa zo la anu a?

20 Asoo wɔnwu kɛzi Dwuda Arelemgbunli nna ne mɔɔ vale bɛ ahonle muala zonlenle Gyihova mɔɔ yɛzuzu bɛ nwo la bahola aboa wɔ la? Bɛbɔle mɔdenle bɛyɛle mɔɔ Nyamenle kulo la na bɛzonlenle ye wɔ bɛ ngoane mekɛ kɔsɔɔti anu. Bɛhɔle zo bɛyɛle Nyamenle ɛhulolɛdeɛ. Bɛvale bɛ nwo bɛdole ɔ nwo zo wɔ mekɛ mɔɔ kpɔvolɛma rale bɛ nwo zo la. Mɔɔ tɛla biala la bɛzonlenle Gyihova ɔluakɛ ɛnee bɛkulo ye.

21 Edwɛkɛ mɔɔ doa zo la bamaa yɛanwu kɛ arelemgbunli nna ɛhye mɔ amuala yɛle nvonleɛ. Noko, Gyihova nleɛnleanle bɛ ahonle nu nwunle kɛ bɛvale bɛ ahonle muala bɛzonlenle ye. Yɛdayɛ noko yɛnli munli. Saa Gyihova neɛnlea yɛ nu a, asoo ɔbaha kɛ yɛlɛfa yɛ ahonle muala yɛazonle ye ɔ? Yɛbazuzu ɛhye anwo wɔ edwɛkɛ mɔɔ doa zo la anu.