1. ¿Baʼaxten yaan tiʼ máaxoʼob unaj u tsʼaʼabal nojbeʼenil wa tsiikil, yéetel baʼax ken k-kan teʼ xookaʼ?

¿BIX jeʼel k-eʼesik tsiikil tiʼ u maasileʼ? Letiʼe ken k-tratartoʼob maʼaloboʼ yéetel ken k-beet baʼax ku yaʼalikoʼob. U suukileʼ k-eʼesik tsiikil wa nojbeʼenil tiʼ máaxoʼob náajmatik bey xan tiʼ máaxoʼob tsʼaʼantiʼob junpʼéel nojoch meyaj. Teʼ xookaʼ yaan k-kanik tiʼ máax unaj u tsʼaʼabal nojbeʼenil wa tsiikil yéetel baʼaxten unaj u beetaʼal.

2, 3. 1) ¿Baʼaxten jach ku náajmatik Jéeoba ka tsʼaʼabak nojbeʼenil tiʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.) 2) ¿Máax le Taman ku yaʼalik Apocalipsis 5:13, yéetel baʼaxten unaj u tsʼaʼabal nojbeʼenil tiʼ?

² Apocalipsis 5:13, ku yaʼalikeʼ «tiʼ le Máax kulukbal teʼ trono bey xan tiʼ le Tamanoʼ» unaj u tsʼaʼabal nojbeʼenil. ‹Le Máax kulukbal teʼ tronooʼ› Jéeoba. Teʼ Apocalipsis capítulo 4, le angeloʼoboʼ ku yeʼeskoʼob baʼaxten unaj u tsʼaʼabal nojbeʼenil tiʼ Jéeoba, «le Máax kuxaʼan utiaʼal kʼiinoʼob minaʼan u xuuloʼ». Ku yaʼalikoʼob: «K-Dios Jéeoba, techeʼ jach ka náajmatik a kʼamik nojbeʼenil, tsiikil bey xan páajtalil, tumen teech beet  tuláakal baʼal, yéetel ta woʼolaleʼ kʼuchoʼob antal yéetel beetaʼaboʼob» (Apo. 4:9-11).

³ «Le Taman» ku yaʼalaʼal teʼ Apocalipsis 5:13, Jesucristo. ¿Bix k-ojéeltik? Ka taal way Luʼumeʼ aʼalaʼabeʼ Jesuseʼ «u Taman Dios, le máax ku luʼsik u kʼeban le yóokʼol kaaboʼ» (Juan 1:29). ¿Máasaʼ minaʼan uláakʼ rey jeʼel u yóotik u tsʼáa u kuxtal utiaʼal u salvartik u kaajaleʼ? Lelaʼ ku yeʼesik baʼaxten unaj k-tsʼáaik nojbeʼenil tiʼ. Jesuseʼ ku náajmatik ka nojbeʼenkúuntaʼak tumen letiʼeʼ «u Rey le máaxoʼob ku reinaroʼoboʼ» yéetel «u Yuumtsil le jalaʼachoʼob ku gobernaroʼoboʼ» (1 Tim. 6:14-16). Maʼ xaaneʼ ka wuʼuyikaba jeʼex le angeloʼob ku kʼaykoʼob: «Le Taman xotʼaʼan u yúuloʼ ku náajmatik u kʼamik páajtalil, ayikʼalil, naʼatil, muukʼil, tsiikil, nojbeʼenil yéetel kiʼikiʼtʼaan» (Apo. 5:12).

4. ¿Baʼaxten jach unaj k-tsʼáaik nojbeʼenil tiʼ Jéeoba yéetel tiʼ Jesús?

⁴ Juan 5:22 yéetel 23, ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ tu tsʼáaj Cristo utiaʼal ka u juzgart tuláakal máak. Yoʼolal lelaʼ jach unaj k-tsʼáaik nojbeʼenil wa tsiikil tiʼ Jesús. Ken k-beet beyaʼ k-nojbeʼenkúuntik xan Jéeoba. Wa k-nojbeʼenkúuntik Jesús yéetel u Taataeʼ jeʼel u yantaltoʼon kuxtal minaʼan u xuuleʼ (xok Salmo 2:11, 12).

5. ¿Baʼaxten tuláakal máak ku náajmatik ka eʼesaʼak nojbeʼenil yéetel tsiikil tiʼ?

⁵ «[Dioseʼ] tu beetaj wíinik, tu beetaj jeʼel bix letiʼeʼ.» (Gén. 1:27.) Le oʼolal u maas yaʼabil máakeʼ ku yeʼesik u modos Dios, jeʼex yaabilaj, utsil yéetel chʼaʼ óotsilal. Tsʼaʼan tu tuukul máak u naʼatik baʼax maʼalob bey xan baʼax kʼaas, baʼax unaj u beetik bey xan baʼax maʼ unaj u beetkiʼ (Rom. 2:14, 15). U maas yaʼabil le máakoʼoboʼ uts tu tʼaan u kuxtaloʼob tuʼux jatsʼuts yéetel limpio, tsʼoʼoleʼ u kʼáat u bisubaʼob maʼalob yéetel tuláakal. Jatsʼuts u yilik u kuxtal máak beyaʼ tumen Jéeobaeʼ u Diosil jeetsʼelil yéetel uts tu tʼaan ka beetaʼak tuláakal baʼal tu tsoolol. Tuláakal máakeʼ beetaʼab yéetel u páajtalil u yeʼesik u modos Jéeoba. Tu yoʼolal lelaʼ tuláakal máak ku náajmatik ka eʼesaʼak nojbeʼenil wa tsiikil tiʼ (Sal. 8:5).

6, 7. ¿Baʼaxten u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ ken u yeʼesoʼob tsiikileʼ maʼ tu beetkoʼob jeʼex u máakiloʼob le yóokʼol kaabaʼ?

⁶ K-ojel yaan tiʼ máaxoʼob unaj k-eʼesik tsiikil, chéen baʼaleʼ unaj k-ilik tiʼ máax unaj k-eʼesik yéetel bukaʼaj tsiikil ku náajmatik. Maases tumen kuxaʼanoʼon ich máakoʼob kʼaskúuntaʼan u tuukuloʼob tumen u kʼasaʼan yóokʼol kaab Satanás. Yaʼab máakeʼ ku píitmáan u yeʼesik tsiikil tiʼ u yéet j-kʼebanil. Tu lugar u tsʼáaikoʼob le nojbeʼenil chéen Jéeoba náajmatikoʼ, ku tsʼáaikoʼob tiʼ j-kʼeban máakoʼob ku taaskoʼob bey u diosoʼobeʼ. Ku káajal tak u vestirkubaʼob yéetel u kuxtaloʼob jeʼex u nojchil u religionoʼob, politicoʼob, artistaʼob yéetel uláakʼ máaxoʼob jach famosoʼob.

⁷ Le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ ku yeʼeskoʼob tsiikil, chéen baʼaleʼ maʼ jeʼex u máakiloʼob le yóokʼol kaabaʼ. Tiʼ tuláakal le máakoʼob tsʼoʼok u yantal way yóokʼol kaaboʼ chéen Jesús ku náajmatik ka k-seguert u ejemplo (1 Ped. 2:21). Unaj k-kʼaʼajsik le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ: «Tuláakloʼob kʼebanchajaʼanoʼob yéetel maʼ tu páajtal u yeʼeskoʼob u nojbeʼenil Dios» (Rom. 3:23). Mix juntúul wíinik unaj u adorartaʼal. Wa ku píitmáan k-eʼesik tsiikil tiʼ wa máaxeʼ yaan k-beetik u yaatal u yóol Jéeoba.

8, 9. 1) ¿Bix u yeʼesik tsiikil u j-jaajkunajoʼob Jéeoba tiʼ le autoridadoʼoboʼ? 2) ¿Baʼax kʼiin maʼatech k-uʼuyik u tʼaan le autoridadoʼoboʼ?

 ⁸ Yaan tiʼ máaxoʼob unaj u yeʼesaʼal tsiikil yoʼolal le meyaj tsʼaʼan u beetoʼoboʼ. Tuukulnakoʼon tiʼ le máaxoʼob ku meyajoʼob teʼ gobierno yéetel tiʼ le baʼaxoʼob ku beetkoʼob t-oʼolaloʼ. Ku kanáantkoʼob tuʼux kajaʼanoʼon yéetel ku yilik u tsʼáaikoʼob baʼax kʼaʼabéettoʼon. Yaʼab utsil k-kʼamik yoʼolal le meyaj ku beetkoʼoboʼ. Apóstol Pabloeʼ tu yaʼaleʼ unaj k-tsʼáaikba yáanal u páajtalil le autoridadoʼob tsʼaʼanoʼoboʼ. Tu yaʼalaj: «Tsʼáaʼex tiʼ tuláakal máak le baʼax unajoʼ [...] tiʼ máax ku kʼáatik tsiikileʼ, tsiikil» (Rom. 13:1, 7).

⁹ U j-jaajkunajoʼon Jéeobaeʼ k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-eʼesik tsiikil tiʼ le autoridadoʼoboʼ. K-tratartikoʼob jeʼex suuk u beetaʼal tiʼ cada luʼumileʼ. Beyoʼ k-eʼesik tsiikil tiʼob yoʼolal le meyaj tsʼaʼan u beetoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ wa ku bin tu contra u ley Jéeoba le baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ, maʼatech k-beetik. Toʼoneʼ maases k-uʼuyik u tʼaan Jéeoba maʼ u tʼaan wíinikoʼobiʼ (xok 1 Pedro 2:13-17).

10. ¿Baʼax k-kanik tiʼ le máaxoʼob meyajt Dios úuchjeakiloʼ?

¹⁰ Toʼoneʼ yaʼab baʼaxoʼob jeʼel k-kanik tiʼ le máaxoʼob meyajt Jéeoba úuchjeakiloʼ, letiʼobeʼ tu yeʼesoʼob tsiikil tiʼ le autoridadoʼoboʼ. José yéetel Maríaeʼ bey tu beetiloʼoboʼ. Le ka beetaʼab junpʼéel censo tumen le romanoʼoboʼ, binoʼob tak Belén utiaʼal u tsʼíibtoʼob u kʼaabaʼob kex jach taʼaytak u tojtal u yóol María (Luc. 2:1-5). Uláakʼ máax tu yuʼubaj u tʼaan le autoridadoʼoboʼ apóstol Pablo. Le ka taʼak u pool tumen yaan bin baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak ku beetkeʼ, tu defendertuba yéetel tsiikil tu táan rey Herodes Agripa yéetel tu táan Festo u gobernadoril Judea (Bax. 25:1-12; 26:1-3).

11, 12. 1) ¿Bix unaj k-tratartik u nuuktakil le maʼ jaajil religionoʼoboʼ? 2) ¿Baʼax utsil tu taasaj u yeʼesaʼal tsiikil tiʼ juntúul abogado yéetel político austriail?

¹¹ ¿Kux túun u nuuktakil le maʼ jaajil religionoʼoboʼ? ¿Bix unaj k-tratartikoʼob? Maʼ unaj k-nojbeʼenkúuntkoʼobiʼ, chéen unaj k-eʼesik tsiikil tiʼob jeʼex tiʼ u maasil máakoʼobeʼ. ¿Baʼaxten maʼ unaj k-tsʼáaik nojbeʼenil tiʼob kex bey u kʼáatoʼob ka k-beetoʼ? Tumen maʼatech u kaʼanskoʼob u jaajil yoʼolal Dios mix u jaajil yaan teʼ Bibliaoʼ. Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ le escribaʼob yéetel tiʼ le fariseoʼoboʼ j-kaʼapʼéel ichoʼob yéetel maʼ maʼalob bix u kaʼansajoʼobiʼ (Mat. 23:23, 24). Chéen baʼaleʼ tiʼ le autoridadoʼoboʼ k-eʼesik le tsiikil ku náajmatikoʼoboʼ. Ken k-beet beyaʼ yaan horaeʼ jeʼel tak u taasiktoʼon utsileʼ.

¹² Bey úuchik yéetel Heinrich Gleissner, juntúul abogado yéetel político kajaʼan Austria. Tu kʼiinil le Segunda Guerra Mundialoʼ kʼaʼal tumen le naziʼoboʼ. Le táan u bisaʼal tiʼ tren teʼ campo de concentración tuʼux kun kʼalbiloʼ, tu kʼaj óoltaj Leopold Engleitner. Le sukuʼunaʼ jach uts tu tʼaan u kʼaʼaytaj yéetel Austria xan u taal. Letiʼeʼ yéetel tsiikil tu tsikbaltaj tiʼ le abogado baʼaxoʼob ku creertikoʼ. Le máakaʼ jach tu chʼenxikintaj le baʼax tsikbaltaʼabtiʼoʼ. Ka tsʼoʼok le guerraoʼ, le abogadoaʼ yaʼab u téenel tu yáantaj u j-jaajkunajoʼob Jéeoba yaan Austriaoʼ. Maʼ xaaneʼ techeʼ tsʼoʼok xan a wilik le utsiloʼob ku taasik u yeʼesaʼal tsiikil tiʼ le autoridadoʼoboʼ.

13. ¿Tiʼ máaxoʼob unaj k-eʼesik tsiikil, yéetel baʼaxten?

¹³ Unaj k-eʼesik tsiikil tiʼ le sukuʼunoʼob yéetel tiʼ le kiikoʼoboʼ. Maases tiʼ le sukuʼunoʼob  tsʼaʼanoʼob utiaʼal u nuʼuktoʼob u kaajal Jéeoba, jeʼex le ancianoʼob, superintendenteʼob tiʼ circuito, le yanoʼob ichil le Comité tiʼ Sucursaloʼ yéetel le sukuʼunoʼob táakaʼanoʼob ichil le Cuerpo Gobernanteoʼ (xok 1 Timoteo 5:17). Letiʼobeʼ ku kanáantkoʼob u kaajal Jéeoba, le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «wíinikoʼob bey siibaleʼ» (Efe. 4:8). Toʼoneʼ k-eʼesik tsiikil tiʼob kex tiʼ jeʼel baʼalak luʼumil u taaloʼobeʼ, kex maʼ jach kaʼanchajaʼan u xookoʼobiʼ yéetel kex óotsiloʼob wa ayikʼaloʼob. Le sukuʼunoʼob teʼ yáax siglooʼ tu yeʼesoʼob bix unaj k-beetik. Letiʼobeʼ tu yeʼesoʼob tsiikil tiʼ le máaxoʼob nuʼuktikoʼoboʼ, toʼon xaneʼ bey unaj k-beetkoʼ. Chéen baʼaleʼ maʼ unaj k-tratartikoʼob bey angeloʼobeʼ. Baʼaxeʼ yoʼolal le meyaj bey xan yoʼolal le kabal óolal ku yeʼeskoʼoboʼ k-eʼesik tsiikil tiʼob (xok 2 Corintoiloʼob 1:24 yéetel Apocalipsis 19:10).

14, 15. ¿Baʼaxten le ancianoʼoboʼ jelaʼanoʼob tiʼ u nuuktakil le maʼ jaajil religionoʼoboʼ?

¹⁴ Le ancianoʼoboʼ beyoʼob j-kanan tamanoʼobeʼ. Maʼ u kʼáatoʼob ka tratartaʼakoʼob bey máakoʼob jach famosoʼobeʼ. Letiʼobeʼ maʼ beyoʼob jeʼex u nuuktakil le maʼ jaajil religionoʼob yanoʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ mix jeʼex le anchaj tu kʼiinil Jesusoʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj yoʼolal le máakoʼobaʼ: «Uts tu tʼaan u kutaloʼob janal teʼ kúuchiloʼob maas maʼalobtakoʼ, u kutaloʼob teʼ sillaʼob yanoʼob táanil teʼ sinagogaʼoboʼ [yéetel] u yutsultʼantaʼaloʼob teʼ kʼíiwikoʼoboʼ» (Mat. 23:6, 7).

¹⁵ Le ancianoʼoboʼ maʼ unaj u tuʼubskoʼob le baʼax tu yaʼalaj Jesusaʼ: «Maʼ u yaʼalaʼalteʼex j-Kaʼansaj, tumen chéen juntúul j-Kaʼansaj yaanteʼex, yéetel teʼexeʼ láaj sukuʼuntsileʼex. Tsʼoʼoleʼ maʼ a waʼalikeʼex ‹Padre› tiʼ mix máak way Luʼumeʼ, tumen chéen juntúul a Taataʼex, le yaan teʼ kaʼanoʼ. Maʼ xan u yaʼalaʼalteʼex nojchil, tumen chéen juntúul a Nojchileʼex, Cristo. Baʼaleʼ le máax maas nojoch ichileʼexeʼ kʼaʼabéet u meyajtikeʼex. Le máax ku nojbeʼenkúuntkubaeʼ yaan u mixbaʼalkúuntaʼal, le máax ku mixbaʼalkúuntkubaeʼ yaan u nojbeʼenkúuntaʼal» (Mat. 23:8-12). Wa le ancianoʼob tiʼ tuláakal yóokʼol kaab kabal u yóoloʼob yéetel ku beetkoʼob baʼax tu yaʼalaj Jesuseʼ, yaan u yaabiltaʼaloʼob yéetel yaan u yeʼesaʼal tsiikil tiʼob tumen le sukuʼunoʼoboʼ.

16. ¿Baʼaxten unaj k-kanik k-eʼes tsiikil?

¹⁶ Maʼ xaaneʼ yaan u bisik tiempo k-kanik k-eʼes tsiikil jeʼex unajeʼ. Lelaʼ bey úuchik xan tiʼ le sukuʼunoʼob teʼ yáax siglooʼ (Bax. 10:22-26; 3 Juan 9, 10). Chéen  baʼaleʼ kex maʼ chéen chʼaʼabileʼ unaj k-kanik k-eʼes tsiikil tiʼ u maasil jeʼex u yaʼalik Jéeoba unaj u beetaʼaloʼ. Wa k-beetkeʼ yaan k-kʼamik yaʼab utsil.

17. ¿Baʼax utsil ku taasik u yeʼesaʼal tsiikil tiʼ le autoridadoʼob tuʼux kajaʼanoʼonoʼ?

¹⁷ Wa k-eʼesik tsiikil tiʼ le autoridadoʼob tuʼux kajaʼanoʼonoʼ maas jeʼel u chaʼikoʼob k-kʼaʼaytajeʼ. Tsʼoʼoleʼ ku yáantaj utiaʼal ka kʼaʼamak tumen u maasil. Bey u yeʼesik le baʼax úuch tiʼ juntúul precursora alemana ku kʼaabaʼtik Birgit. Le ka jóokʼ u hija escuelaeʼ bin u láakʼinte. Le maestroʼoboʼ tu yaʼaloʼob tiʼ le kiikoʼ jach kiʼimak u yóoloʼob úuchik u tsʼáaikoʼob xook tiʼ juntúul chan x-chʼúupal j-Jaajkunaj. Tu yaʼaloʼob xaneʼ jatsʼuts u tsʼaʼabal xook teʼ escuelaʼob tuʼux yaan paalaloʼob beyaʼ. Le kiikoʼ tu yaʼalajtiʼob: «K-kaʼansik tiʼ k-paalal u beetoʼob baʼax uts tu tʼaan Dios, ichileʼ táakaʼan u yeʼesaʼal tsiikil tiʼ le maestroʼoboʼ». Juntúul maestraeʼ tu yaʼaleʼ le paalaloʼob beyaʼ maas chéen chʼaʼabil u kaʼansaʼaloʼob. Yoʼolal lelaʼ ka máan wa jaypʼéel semanaʼobeʼ le maestraoʼ bin tiʼ junpʼéel asamblea.

18, 19. ¿Baʼax maʼ unaj u tuʼubultoʼon ken k-eʼes tsiikil tiʼ le ancianoʼoboʼ?

¹⁸ Le principioʼob yaan teʼ Bibliaoʼ ku yáantkoʼon k-il bix le tsiikil unaj k-eʼesik tiʼ le ancianoʼoboʼ (xok Hebreoʼob 13:7, 17). Jach unaj k-felicitarkoʼob tu yoʼolal le bukaʼaj meyaj ku beetkoʼoboʼ. Ken k-beet baʼax ku yaʼalikoʼobeʼ k-áantaj utiaʼal ka u beet u meyajoʼob yéetel kiʼimak óolal. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ unaj k-eʼesik fe jeʼex le yaantiʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ lelaʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa yaan k-vestirtikba, k-tʼaan wa k-máansik tsoltʼaan jeʼex u beetik juntúul anciano jach kʼaj óolaʼaneʼ. Wa k-beetik beyoʼ yaan k-eʼesik táan k-bin tu paach chéen máakoʼob, maʼ tu paach Jesusiʼ. Maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ le ancianoʼoboʼ láayliʼ j-kʼeban máakoʼobeʼ.

¹⁹ U yeʼesaʼal tsiikil tiʼ le ancianoʼob jeʼex unaj, yéetel maʼ u yilaʼaloʼob bey máakoʼob famosoʼobeʼ junpʼéel bix u kanáantaʼaloʼob. ¿Baʼaxten k-aʼalik? Tumen beyaʼ k-áantaj utiaʼal u yeʼeskoʼob kabal óolal, maʼ u yuʼubikubaʼob maas maʼaloboʼob tiʼ u maasil yéetel maʼ u tuklikoʼob jach maʼalob tuláakal baʼax ku beetkoʼob.

20. ¿Bix u yáantkoʼon k-eʼesik tsiikil jeʼex unaj tiʼ u maasileʼ?

²⁰ Ken k-eʼes tsiikil tiʼ u maasil jeʼex unajeʼ ku yáantaj utiaʼal maʼ k-tuukul chéen tiʼ toʼon. Tsʼoʼoleʼ ku yáantaj xan utiaʼal maʼ k-taasikba nojbaʼalil ken tratartaʼakoʼon maʼalob wa ken felicitartaʼakoʼon tumen u maasil. Ku yáantkoʼon xan utiaʼal maʼ u xuʼulul k-meyajtik Jéeoba ken u beet baʼax maʼ maʼalob juntúul máax k-eʼesik tsiikil tiʼiʼ. Tsʼoʼoleʼ ku yáantkoʼon xan utiaʼal k-múuchʼ meyaj yéetel u kaajal Jéeoba. Jeʼex k-ilkoʼ maʼ unaj u píitmáan k-eʼesik tsiikil tiʼ juntúul máax meyajtik Jéeobaiʼ mix tiʼ uláakʼ máakoʼob.

21. ¿Máakalmáak le maas nojoch utsil ku taasik u yeʼesaʼal tsiikil tiʼ u maasiloʼ?

²¹ U maas kʼaʼanaʼanileʼ ken k-eʼes tsiikil tiʼ u maasileʼ k-kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba. Ken k-beet baʼax ku yaʼalikeʼ k-eʼesik chúukaʼan óolal tiʼ letiʼ. Jéeoba xaneʼ ku béeytal u yeʼesik maʼ jaaj baʼax ku yaʼalik Satanasiʼ (Pro. 27:11). U máakiloʼob le yóokʼol kaabaʼ maʼ kʼuchuk u naʼatoʼob bix unaj u yeʼesaʼal tsiikiliʼ. Chéen baʼaleʼ toʼoneʼ kiʼimak k-óol tumen Jéeobaeʼ ku kaʼansiktoʼon bix u kʼáat ka k-eʼes tsiikil.